Сборник статей 20 лет независимости Республики Казахстан в свете формирования гражданского общества

1. 
   Карпушин, В.И. Курляндский "Уголовная ответственность и состав преступления", Юридическая литература, М.1974.
   
2. 
   Уголовный кодекс РК от 16.07.1997.
   
3. 
   Слуцкий И. И. Обстоятельства, исключающие уголовную ответственность. — Л., 1956.
   

университета имени Л.Н. Гумилева

Научный руководитель: Акылбекова Г.Б., к.ю.н., старший преподаватель

ПРЕСТУПНОСТЬ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ
Бұл мақалада мен кәмелетке толмағандардың қылмыстылығы туралы мәселені қозғадым. Жасалған қылмыстар статистикасына сәйкес, кәмелетке толмағандармен жасалатын қылмыстар саны жылдан жылға өсуде. Қазақстандағы кәмелетке толмағандардың қылмыстылығы мәселесі аса ауыр екендігі ешкімнің күмәнін туғызбайды. Бұл жағдайды тоқтату немесе онын санын азайту қажет. Сонымен қатар, мақалада кәмелетке толмаған қылмыскерлердің психологиясы қарастырылған.
The basic problem of this article is juvenile delinquency. Statistics of crimes shows that the crimes committed by juveniles are growing every year. The problem of juvenile crime in Kazakhstan remains a very sharp, is unquestionable. And it must somehow stop or at least reduce it. Also reviewed psychology of juvenile offenders.
Сейчас каждый из нас ощущает, что в последние 10-12 лет общество постигла какая-то апатия, и равнодушие к бедам детей. Из-за системной ошибки власти, а, может хуже, злого умысла открыт широкий доступ к ничегонеделанью, пьянству, наркомании, преступности среди детей и подростков, отсутствие моральных обязательств, уважения, памяти. Сегодняшнее состояние преступности среди несовершеннолетних, состояние их здоровья, социальной защищенности требует от правительства, силовых ведомств, ученых, общественных организаций неотложных мер, которые не должны остаться на бумаге, как это порой у нас происходит, а должны реализовываться.

Проблема преступности несовершеннолетних остается в Казахстане весьма острой, не подлежит сомнению. По данным Комитета по правовой статистике и специальным учетам Генеральной прокуратуры Республики Казахстан, ежегодно выявляются около восьми тысяч несовершеннолетних, совершивших преступления, из них почти половина привлекается к уголовной ответственности. За последние восемь лет по республике в Центры временной изоляции, адаптации и реабилитации несовершеннолетних помещены за безнадзорность и беспризорность более 70 тысяч несовершеннолетних, из них 10796 оформлены в детские дома и школы-интернаты. [13]

Производство в суде в отношении несовершеннолетних, согласно казахстанскому законодательству, осуществляется в рамках общей процессуальной формы с отдельными процедурными отступлениями, обеспечивающими права указанной группы субъектов. Например, статья 492 Уголовно-процессуального Кодекса Республики Казахстан требует обязательного участия в производстве по делу родителей или иных законных представителей несовершеннолетнего подсудимого. Они имеют право участвовать в исследовании доказательств на судебном следствии, давать показания, представлять доказательства, заявлять ходатайства и отводы, приносить жалобы на действия и решения суда.

Законодательством Республики Казахстан регламентировано право на свободу и личную неприкосновенность граждан, несовершеннолетних в особенности. В соответствии с принципами и нормами международного права и международных договоров национальное законодательство в этой части расширено и усовершенствовано.

Действующие в системе Министерства внутренних дел Республики Казахстан Центры временной изоляции, адаптации и реабилитации несовершеннолетних являются структурными подразделениями органов внутренних дел, деятельность которых определяется в соответствии со статьей 11 Закона Республики Казахстан "О профилактике правонарушений среди несовершеннолетних и предупреждении детской безнадзорности и беспризорности".

Основными задачами Центров временной изоляции, адаптации и реабилитации несовершеннолетних являются: предупреждение правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, выявление, устранение причин и условий, им способствующих; прием несовершеннолетних, их социальная адаптация и реабилитация; доставление несовершеннолетних в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания, принятие иных мер по устройству содержащихся детей и подростков.

В Центры временной изоляции, адаптации и реабилитации несовершеннолетних в установленном порядке могут быть помещены несовершеннолетние: совершившие общественно опасные деяния до достижения возраста, с которого наступает уголовная ответственность; обвиняемые в совершении преступлений в случаях, когда по условиям жизни и воспитания невозможно дальнейшее их проживание по прежнему месту жительства; направляемые в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания; безнадзорные и беспризорные для установления родителей или других законных представителей; оставшихся без попечения родителей или лиц, их заменяющих, в случае невозможности их своевременного устройства, а также отобранных при непосредственной угрозе их жизни или здоровью органами опеки и попечительства от родителей.

В целях обеспечения непрерывного процесса обучения несовершеннолетних закреплены преподаватели, которые проводят занятия с детьми в соответствии с программой общеобразовательных школ.

Однако деятельность подобных Центров уже давно подвергается ожесточенной критике, как правозащитных организаций, так и специалистов - психологов.

Их ведомственная принадлежность к МВД приводит к тому, что в Центры попадают самые разные несовершеннолетние - и те, кто совершил какое-либо преступление, и те, кто просто ушел из дома, заблудился, а порой просто убежал от пьяного семейного скандала.

С криминологической точки зрения, особое значение имеет изучение семейного положения несовершеннолетних преступников. Это вполне понятно, ибо в семье формируются социально значимые качества личности и свойственные ей оценочные критерии. [1, 14]

Личность трудного подростка, как правило, характеризуется низким уровнем социализации и отражает пробелы и недостатки в трех основных сферах его воспитания: в семье, в школе (учреждении начального профессионального образования) и на производстве. С другой стороны, на личность трудного подростка большое влияние оказывает особая сфера - улица, двор, уличные группы с отрицательной направленностью - его досуг. [11, 64]

Среди несовершеннолетних преступников, преобладают лица мужского пола. Это объясняется, прежде всего, различием социальных связей со средой, в которой развивается личность, условий нравственного форм; личности, разницей в характере и соотношении типичных конфликтных ситуаций. Преобладание среди несовершеннолетних правонарушителей лиц мужского пола связано с психическими и психологическими особенностями пола, с исторически сложившимся различием поведения, воспитания мальчиков и девочек, с большей активностью, предприимчивостью и другими общехарактерными свойствами мужчин.

Согласно статистике в общей массе несовершеннолетних, совершивших преступления, лица мужского пола составляют примерно 90%, девушки - около 9%. В последние годы наблюдается расширение круга и количества преступлений, которые совершают девочки-подростки и девушки. Это не случайно, как не случайно и то, что увеличилось число подростков женского пола, которые занимаются проституцией, пьянствуют, ведут аморальный образ жизни, неизбежным следствием чего является преступное поведение. [3, 24]

Изучение несовершеннолетних, совершивших преступления по месту жительства, показывает, что доля городских жителей среди них составляет 75%, а сельской местности - 25 %. Указанные различия зависят от социально-экономических условий, а также от традиций и обычаев, исторически сложившихся в деревне и в городе. [2, 81]

В юридической литературе часто указывается на взаимосвязь образовательного уровня и личности преступника. По этому признаку можно судить о потенциальных возможностях личности несовершеннолетнего правонарушителя в исполнении им своих социальных функций, зависящих в определенной степени от уровня его культуры, интересов. Говоря об уровне образования несовершеннолетних преступников, надо заметить, что он более низкий, чем у сверстников. Среди них часто встречаются второгодники, бросившие учебу в школах, ПТУ, а некоторые - во вспомогательных школах.

Более 30% несовершеннолетних, совершивших преступления, нигде не учились и не работали, причем наблюдается тенденция роста числа неработающих и не учащихся участников преступлений.

Проблема трудовой занятости подростков в стране остается довольно напряженной, и прогноз в этом направлении не утешителен. В связи с этим доля неработающих и не учащихся подростков в структуре преступности несовершеннолетних будет возрастать.

В Уголовном кодексе РК за привлечение несовершеннолетних к уголовной ответственности и в случае их осуждения выделен отдельный раздел, который регулирует их правовое положение при проведении правоохранительными органами уголовного преследования.

Что касается предупреждений преступлений несовершеннолетних, с одной стороны - это защита прав и интересов несовершеннолетних, ослабление негативного влияния дисфункции институтов социализации, а с другой стороны - защита общества от правонарушений и преступных посягательств несовершеннолетних.

Основными элементами системы предупредительного воздействия являются: тщательное изучение несовершеннолетних, способных совершить преступления; определение основных мер и мероприятий, опираясь на которые, на практике можно было бы добиться поставленных целей; выработка рациональных методов организации, контроля и определения эффекта индивидуального профилактического воздействия. [10, 83]

Целью индивидуальной профилактики преступлений, совершаемых несовершеннолетними, являются исправление и перевоспитание подростка либо изменение его криминогенной ориентации.

И только мы в силах им помочь…
Список литературы:

1. Буянов М.И. «Ребенок из неблагополучной семьи». - М., Просвещение, 2000. 207 с.

2. Домова А.И. «Социально-психологические аспекты преступности несовершеннолетних». - М., Юридическая литература, 2000. 160 стр.

3. Игошев К.Е. «Психология преступных проявлений среди молодежи». - М, 2000. 238 с.

4. «Криминологические проблемы профилактики правонарушений молодежи». - Киев, 2001. 208 с.

5. «Криминологические и уголовно-правовые идеи борьбы с преступностью». - М., 2001. 284 с.

6. «Криминология», Кудрявцев В.Н., Эминов В.Е.,- М.,2001 г. 512 стр.

7. Лейкина Н. С. «Личность преступника и уголовная ответственность». - М., 2002. 128 с.

8. Криминология: Учебник / Под ред. проф. А.И. Долговой. - М., 2004. 566 с.

9. Башкатов И.Л. «Психология групп несовершеннолетних правонарушителей». - М.,1993. 198 с.

10. Мельникова Э.Б. «Как уберечь подростка от конфликта с законом». - М.: Изд-во БЕК, 1998. 211 с.

11. Прозументов Л.М. «Групповая преступность несовершеннолетних и ее предупреждение». - Томск: Изд-во Томского ун-та, 1993. 152 с.

12. Уголовный кодекс Республики Казахстан от 1997. 97 с.

13. Интернет источники- newzz.kz, www.mvd.kz.

университета имени Л.Н. Гумилева

Научный руководитель: Акылбекова Г.Б., к.ю.н., старший преподаватель

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АДАМ

САУДАСЫ МӘСЕЛЕСІ
В этой статье предложены причины возникновения, правовое регулирование, предупреждение и методы борьбы с торговлей людьми в Республике Казахстан. Явно определено соотношение международного и национального законодательства в сфере урегулирования проблем борьбы с человеческим трафиком и его механизмы на государственном уровне.
In this article reasons of the occurrence, legal regulation, the prevention and measures of struggle against a human trafic in the Republic Kazakhstan are offered. The parity of the international and national legislation in sphere of settlement of problems of struggle against the human traffic and its mechanisms at the state level is obviously defined.
Елбасымыз тәуелсіздіктің 20 жылдығында заң үстемдік ететін құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам қалыптастыру - еліміздің басты мақсаттарының бірі екендігін атап көрсетті. Солардың ішінде Қазақстан халқының еркін білдіріп, «Адам құқықтарының жалпы декларациясында» және т.б. халықаралық құқықтың нормаларында қабылданған адамның бостандықтары мен құқықтары басымдықтарын мойындап, бірінші орынға қойды.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында мемлекеттің жоғары құндылықтары адам, адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп көрсетілген. Сонымен қатар, еліміздегі 2010-2020 жылдарға дейінгі құқықтық саясат тұжырымдамасының жобасы - мемлекеттің тұрақты дамуының алғышарты. Бұл тұжырымдаманың негізгі бағыттарының біріне «азаматтар өз конституциялық құқықтарының орындалуын талап етуі үшін ұсынылған жаңалықтарды халық арасында насихаттау» жатады, яғни әрбір адам өз құқықтары мен бостандықтарын қорғай алады және мемлекет оның кепілі болу қажет. Алайда, бүгінгі қоғамда адам құқықтары мен бостандықтарының бұзылу мәселесінің өзекті болуының куәгерлері болып отырмыз. Осындай адам құқықтары бұзылуының ең қауіптілерінің бірі – адам саудасы. Адам саудасы - әрбір адамның заңмен бекітілген жеке құқығын ескерместен, оларға зорлық-зомбылық көрсету, азапты, қиын жұмыстарға еріксіз салу, адамдық бостандығын аяққа таптау арқылы белгілі бір топтардың, тұлғалардың, яғни оңай табыс табу жолын көздеу арқылы, адамдарды пайда табудың көзіне айналдыру сияқты теріс сипат. Америка ғалымдары С. Стокер мен Луиза Шелль «адам саудасы» мәселесін дүние жүзіндегі глобальді заңсыз экономиканың көп бөлігін құраған ұлтаралық қылмыс феномені ретінде қарастырады.[1]

Бүгінгі таңда, сарапшылардың пайымдауынша, ұйымдасқан қыл­мыс саласында ХХІ ғасырдың өзекті мәселесіне айналған адам саудасы есірткі мен қару-жарақ саудасынан кейін 3-ші орынға ие. Көбінесе адам саудасына ұшырайтындар әйелдер мен кәмелетке толмағандар. Жыл сайын әлемде 700 мыңнан 5 миллионға дейін ерлер, әйелдер мен балалар адам саудасының құрбандары болып, ықтиярсыз құлдықта ұсталады. Оның 1,2 миллионы – балалар.[2]

Осындай қоғам қасіреті біздің елімізде де кең етек жайған. Қазақстан көлеміне қарай дүние жүзі елдері ішінен тоғызыншы орында және мәжбүрлі түрде жұмыс күшіне айналғандар мен жезөкшелікке жегілген адамдарды әкелетін, тасымалдайтын және «аралық көпір» қызметін атқаратын елге айналып отыр. Қазақстандық әйелдер мен балалар Қазақстанның ішінде де саудаға салынады, оларды жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрлеп, Біріккен Араб Әмірліктеріне, Ресей, Қытай, Түркия, Әзірбайжан, Грекия және Израильге жөнелтеді. Сол секілді Өзбекстан, Ресей, Қырғызстан, Тәжікстан және Украина әйелдері мен жас қыздары Қазақстанда күштеп жезөкшелікке жегіледі.[3]

Орталық Азияның басқа мемлекеттеріне қарағанда, Қазақстан экономикасы қарқынды дамып келе жатқан мемлекет, соған байланысты жұмыс іздеушілер де, оларды жұмысқа тарту да біздің елімізде көп орын алуда. Міне, осының нәтижесінде жұмыс іздеп келушілерді алдау-арбау, еліктіру, сату сияқты өрескел құқықбұзушылықтардың құрбаны болуда. Сонымен қатар, ел ішіндегі келеңсіз жағдайлар көптеп байқалуда. Мысалы, ауылдық жердегі балалар мен әйелдерді қалаларға мәжбүрлі еңбекпен, жезөкшелікпен немесе күштеп басқа да жұмыстарға тартылуы, құлдыққа сатылуы жөнінде де мәліметтер кездеседі. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, Қазақстанда 2006 жылы адам саудасымен айналысқаны үшін тек 1 адам ғана қылмыстық жазаға тартылды. 2008 жылы ішкі істер органдары адам саудасына қатысты 20 фак­тіні анықтады, соның ішінде 5 кәмелетке толмаған жастар болды. Экс­плуатациялау мақсатында адамдарды ұрлау бойынша 4 іс қозғалды, ал жезөкшелікпен айналысу бойынша 11 іс қаралып, 226 жезөкшелікке адамдарды еліктіру және сондай істерді ұйымдастырған притондар ұсталынды. 2009 жылы адам саудасымен айналысқан 24 адам сотталды (2008 жылғы санмен бірдей). Олардың ішінде 21 адам жезөкшелікке жегу мақсатындағы адам саудасы үшін сотталған (2008 жылғы 18 адамға қарағанда ұлғайған), ал 3 адам мәжбүрлі түрде жұмыс күшіне айналдыру мақсатындағы адам саудасы үшін сотталған (2008 жылғы 6 адамға қарағанда төмендеген). Тек бір айыпталушы шартты жазаға кесілді және түрмеде жазасын өтеуден босатылды. Жезөкшелікке жегу үшін 11 адам 5.5-10 жылға, және 9 айыпталушы - 2-5 жыл мерзімге, жұмыс күшіне айналдыру үшін 3 айыпталушы 5-7 жылғы мерзімге бас бостандығынан айрылды.[4]

Қазіргі таңда бұл мәселенің көрініс табуы халықаралық қылмыспен, оның ұйымдасқан нысандарымен тығыз байланысты, соған орай құқық қорғау органдарынан, сонымен қоса азаматтық қоғамнан жалпы көңіл бөлуді міндеттейді.

Қазақстан Республикасының үкіметі үкіметтік емес ұйымдармен және халықаралық ұйымдармен бірлесе отырып, адам саудасына қатыс­ты қылмысты зерттеумен, анықтаумен айналысатын мақсатқа бағыт­талған шараны жүзеге асырумен айналысады және елімізде күресу бойынша арнайы механизмдер құрылған:

− адам саудасын заңсыз сыртқа шығару, сатумен күресу сұрақтарымен айналысатын ведомствоаралық комиссия құрылды;

− сондай істерге жауапты мемлекеттік органды бекітті, ол- Әділет Министрлігі;

− ІІМ криминал полициясының Комитетінің, сонымен қатар Астана, Алматы қалаларында, облыстық аймақтарда бұл саладағы қыл­мысты анықтауды, зерттеуді іске асырумен үздіксіз айналысатын, адам саудасымен күресетін арнайы бөлімшелер құрылған.

Адам саудасының мәселесімен күресу жолы, ең алдымен, мықты ұйымдастырылған заңдық жүйесіз іске аспайды. Соған орай, еліміз
бірқатар халықаралық нормаларды ратификациялаған болатын. 2008 жылдың 5-ақпанында Қазақстан Республикасының ІІМ әзірлеген Қазақстан Республикасының №19-IV «1953 жылғы 25- қыркүйекте бекітілген құлдыққа қарсы Конвенцияны ратификациялау туралы Конвенцияны және 1956 жылғы 7-қыркүйектегі құлдыққа ұқсас, дәстүр, институттар, құл сату, құлдық рәсімдер туралы Қосымша Конвенцияны, 1926 жылы 25-қыркүйектегі құлдық туралы Конвенцияға өзгерістер енгізу Хаттамасына қол қойды». Сонымен қатар Қазақстан Республикасының №40-IV «Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы Біріккен ұлттық ұйымдардың Конвенци­ясын ратификациялау туралы» Заң іске қосылды. 2008 жылдың 4-маусымында Қазақстан Республикасының ІІМ трансұлтық ұйымдасқан қылмысқа қарсы Біріккен ұлттық ұйымдардың Конвенциясын толықтыратын, хаттамаларды ратификациялау туралы Заңы әзірледі. Оларға:

−«адам саудасын ескерту және өту жолдары, әсіресе әйелдер мен ба­лаларды еліктіру, оларды жазалауды болдырмау туралы Хаттама»; − «құрғақта, теңізде, ауада мигранттарды заңсыз сыртқа шығармауға қарсы Хаттама»; − «заңсыз қару - жарақтарды шығаруға және оның құрамдас бөліктерін жасауға тыйым салу Хаттамалар».[5]

Қылмыстық кодексте адамдар трафигі мен оған ілеспелі қылмыстарға қылмыстық жауапкершілікті көздейтін 113-бапта: «Транспланттау немесе адамның органдары мен тiнiн алуға мәжбүр ету немесе заңсыз алу», 125-бап 3-бөлімінің «б» тармағында: «Жыныстық немесе өзге пайдалану мақсатында жасалған адамды ұрлау», 126-бап 3-бөлімінің «б» тармағы «Жыныстық немесе өзге пайдалану мақсатында жасалған бас бостандығынан заңсыз айыру», 128-бап бойынша: «Адамды саудаға салу», 133-бапта көзделген: «Кәмелетке толмағандарды саудаға салу», 270-бапта: «Жезөкшелiкпен айналысуға тарту», 271-бапта: «Жезөкшелiкпен айналысуға арналған притондар ұйымдастыру немесе ұстау және жеңгетайлық жасау» заңбұзушылықтарымен қылмыстық жауапкершілікке тартылады.

Алайда, Қазақстан үкіметімен жүргізіліп отырған шаралар, жұмыстарға қарамастан, еліміз адам саудасы мәселесін реттеу әлі де толық нәтижеге жетпей отыр және осы мәселенің көлемі де күннен күнге артып, жалғасын табуда. Бұндай құбылыстардың кеңінен таралуына бірнеше себептер ықпал етеді: халықтың сауатсыздығы, адамдардың қоғамдағы бұл мәселеден бейхабарлығы немесе көптеген жағдайда аңқаулығы, шет елдерде табысы жоғары жұмысқа орналасу, білім алу үшін шақырылған жұмыстар мен ұсыныстарға ықтиярсыз сеніп, алдануы. Бұдан келе тағы да бір себеп туындайды, бұл әлеуметтік жағдайлары төмен, қандай да еңбекке дайын адамдардың осындай іске жолығуы, яғни халық арасындағы кедейшіліктің болуы. Мысалы, зерттеулердің көрсетуінше, келесі топтағы балалар адам саудасы­ның құрбаны болып жатады:

− жағдайы төмен отбасылардан шыққан балалар;

− жетім балалар, көше балалары;

− мигрант балалар;

− білімі төмен отбасылардан шыққан балалар;

− мүгедек балалар;

− үйішілік зомбылықтың кәмелетке толмаған жәбірленушілері;

− спиртті ішімдіктер, нашаны қолданатын балалар;

− заңмен қақтығыстағы кәмелетке толмаған балалар және бұрын соңды адам саудасының құрбандары.

Бұндай себептерді алдын алу мен туындауына жол бермеу- жүргізілетін шаралардың негізгісі. Біріншіден, мемлекет тарапынан халықтың арасындағы хабардарлықты тиімді жоғарылатуды жүргізу үшін халыққа арналған ақпараттық бағдарламаларды талдау қажет және осы аталған мәселенің негізгі стратегиясы мен жиі адам саудасының құрбаны болатын адамдар тобын ақпараттандыру жөнінде болашақ әрекеттердің жоспарларын әзірлеу.

Кәмелетке толмағандар арасындағы ақпараттық бағдарламалардың рөлі ерекше, себебі көбінесе алданып, сеніп қалушылардың көп үлесі кәмелетке толмағандарға тиесілі. Сондықтан, мектеп оқушылары мен студенттерге осы мәселеге қатысты озық тәжірибелерді тарата отырып, семи­нарлар, дәрістер, сабақтар өткізуді жиілету, және де халықты қамтама­сыз ету орталықтарында адам саудасы мәселесімен айналысатын қоғамдық ұйымдардың нақ­ты мәліметтері көрсетілген есте сақтау қағаздары, ақпараттық бюлле­теньдер, басылымдар, плакаттар, буклеттер шығарылып, әзірленуі қа­жет, сонымен қатар шетелдегі жәбірленушілерге көмектесетін ұйымдар жайлы да ақпараттар таратылуы қажет, яғни халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру. Бұл арада БАҚ арқылы ықпал ету шараларын да қарастырған жөн. Басқа мемлекетке қоныс аударайын деп отырған адамдарға ақпа­раттандыру жұмыстарын жасау қажет.

Қазақстандағы адам саудасы саласындағы жағдайды төмендететін факторлардың біріне миграциялық үрдістердің өсуі де әсерін тигізеді. Себебі, Қазақстанға жұмыс іздеп келушілердің арам ниетпен келуі немесе кей жағдайда өздерінің алданып, құлға айналып, мәжбүрлі еңбекке тартылу факторлары да кездеседі. Бұл үшін келушілер мен шет елге кетушілерді тексеруді күшейтіп, толық мәлімет жинайтын, оларды белгілі уақыт сайын қадағалап отыратын механизмдерін құру керек. Мысалғы, шетелге жұмысқа ор­наласу, болмаса қоныс аудару мүмкіндіктері жайлы, заңсыз және қауіпсіз миграция туралы мәліметтер беру, еңбек шарттарының заңдылығы, ту­ристік және некелік агенттіктердің заңдылығын дәлелдейтін ақпараттар берумен шектелмей, сонымен бірге виза алу талаптары және визаны алу процедурасы, елшілік қызметтердің, мигранттарға қызмет ететін ұйымдардың телефон нөмірлері мен мекен-жайларын беретін ақпараттар болып, осы мәліметтердің барлығы жеке орталықтардың ақпараттық мәлі­меттер базасында жинақталуы қажет.

Адамдарды сатып алу-сату немесе оған қатысты өзге де мәмiлелер жасасу, сол сияқты оны пайдалану не азғырып-көндiру, тасу, беру, жасыру әрекеттеріне байланысты қылмыстармен күрес қатаң сипатта жүргізілуі тиіс. Бұл – адамдардың өмір сүруге, бостандығына, денсаулығын қорғауға деген конституциялық құқығын қорғау мәселесі болып табылады.

Сонымен қатар адам саудасы туралы сөз қозғалғанда, бұл тек ішкі істер органдарының айналысатын жұмысы деген түсінік, ойлар қалыптасқан. Бұл мәселенің қазіргі кезде жаппай өріс алып бара жатқан құбылыс және қоғамның жалпы қасіреті, қоғам болып күресетін мәселе екеніне жақында ғана анық көз жеткізген секілдіміз. Халқының саны 15 миллионнан енді ғана асқан Қазақстан үшін әрбір адам мен оның өмірі баға жетпес байлық болуы тиіс емес пе? Ендеше, адам саудасының құрбандарын немесе әлемде жайлаған бұл мәселені аяқсыз қалдырмай, шараларды құр босқа жүргізбей, нақты бір нәтижеге жетуге ат салысуымыз қажет.