галофит ӛсімдіктері ӛседі, ал тұзсыз жерлерде ӛсетіндерді –
гликофиттер (галофобтар) деп атайды (13-сурет).
Топырақтардың тұздылығына бейімделген және морфофи-
зиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес галофиттер бірнеше топқа
бӛлінеді:
1. Эугалофиттер – ӛте тұзданған сор жерлерде ӛседі. Мыса-
лы, Еуропа бұзаубасы (Halocnemum strobulaceum), сораң шӛп
түрлері. Бұл ӛсімдіктердің негізгі сипаттары – жапырақтары
редукцияланған, сабақтары етті, буындарға бӛлінген. Сабақтың
орталығында су жинақтайтын ұлпалар, жиегінде ассимиляция-
лаушы ұлпалар бар (13-сурет, Б). Тұзға тӛзімді болғандықтан
эугалофит ӛсімдіктердің цитоплазмасында кӛп мӛлшерде тұз-
дар жинақталады (күл салмағына есептегенде 30-50%) (6-кесте).
53
13 – сурет. Галофит – А – Еуропа бұзаубасы – солерос
(Salicornia europea) (А.П. Шенников, 1950).
Белгілер: 1-жалпы ӛсімдік; 2-сабақ (үлкейтілген);
Б-сабақтың анатомиялық құрылысы.
1-жұқа түксіз, жалаңаш эпидермис; 2-бағаналы ұлпалар;
3-ірі клеткалы паренхима; 4-ӛткізуші шоқ.
2. Криногалофиттер (тұз шығарушылар). Бұл ӛсімдіктер
денесінен артық тұздарды шығарады. Мысалы, жыңғыл, кермек
т.б. Жапырақтарының құрылысы бойынша мезофиттерге жақын.
3. Гликогалофиттер. Бұларға ӛсімдік құрылысы ксерофил
тектес (мысалы, жусан) жатады. Бұл ӛсімдіктердің тамырына
тұздар
сіңбейді, сондықтан ұлпаларында тұз онша жинақталмайды.
Шӛл және шӛлейт далалардағы сусымалы құм бар жерлерде
ӛсетін ӛсімдіктерді – псаммофиттер деп атайды.
Литофиттер – тастардың, жар тастың, тас үйінділерінде
ӛсетіндер. Бұлар микроорганизмдерден кейінгі алғашқы ӛсімдік-
тер. Алдымен автотрофты балдырлар (Nostoc, Chlorella, т.б.), со-
дан кейін қыналар ӛседі. Аталған ӛсімдіктердің зат алмасуы
(метаболизм) процесінде шығарылған заттары тастардың мүжі-
луін туындатады.
54
6 – кесте
Далалық, сорлы тұзданған және кебірлі тұзданған топырақтарда
ӛскен ксерофит ӛсімдік құрамындағы тұздар, % (Б.А. Келлер,
1940 бойынша).
Ӛсімдік түрлері
Шілде айындағы
Су
Күл
NaCl
Na
2
SО
4
Далалық және сорлы тұзданған топырақтардағы ксерофиттер
Fectuca sulcata
55,0
3,4
0,4
0,1
Artemisia cretacea
68,8
5,4
0,4
0,3
A. paucifora
67,3
7,2
0,9
0,3
Tanacetum achileifolium
70,8
7,6
0,3
0,1
Camphozosma nonspeliacum
67,9
6,6
1,2
0,1
Кебірлі тұзданған топырақтағы галофиттер
Anabasis salsa
82,5
30,7
0,9
0,1
Atriplex cana
85,0
27,6
3,7
0,3
A. verrucifera
84,2
26,5
3,5
0,7
Petrosimonia crassifolia
88,4
30,0
1,7
2,1
Halocnemum strobilaceum
85,1
40,9
4,9
0,3
Salicornia herbacea
92,5
46,8
3,3
0,0
Достарыңызбен бөлісу: |
