Сырдария түркістан мөТП

СЫРДАРИЯ ТҮРКІСТАН МӨТП
КММ

ЖОСПАР
1.Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Сырдария Түркістан Ұлттық
табиғи паркі 
2.2. Парктің бөлімшелері
2.3. Бөлімшелер мазмұны
2.4. Ондағы өсімдік жануар
түрлері 
3. Қорытынды

СЫРДАРИЯ-ТҮРКІСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ӨҢІРЛІК ТАБИҒИ ПАРКІНІҢ ҚҰРЫЛУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ
Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі Қазақстан Республикасының Түркістан облысында орналасқан
заңды тұлға мәртебесі бар жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ. Оңтүстік Қазақстан облысының 2012
жылғы 5 қыркүйектегі № 264 санды қаулысымен Арыс, Боралдай, Түркістан орман және жануарларлар әлемін қорғау
жөніндегі мемлекеттік мекемелерін біріктіру жолымен «Сырдария Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесі құрылды.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 20 - наурыз 2014 жылғы №247 қаулысымен «Сырдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік
табиғи паркіне» қарасты жалпы аумағы 119 978 гектар жері бұдан былай орман қоры жерлері санатынан, Ерекше
қорғалатын табиғи аумақтар жерлері санатына ауыстырылды.
ОҚО әкімдігінің 2015 жылғы 1 сәуірдегі «Сырдария- Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» коммуналдық мемлекеттік
мекемесінің қорғау аймағын белгілеу, қорғау аймағында табиғат пайдаланудың мөлшері, шекарасы, режим түрлері және
тәртібі туралы № 82 санды қаулысы негізінде өңірлік парк аумағынан ені екі шақырымнан жалпы ауданы 263092,5 га
қорғау аймағы бекітілді. Қорғау аймағында экологиялық жүйелері мен оларда орналасқан мемлекеттік табиғи қорық
объектілерінің жай-күйіне және оларды қалпына келтіруге теріс әсер ететін қызметке жол берілмейді.
Өңірлік паркті құрудың негізгі мақсаты Сырдария мен Арыс өзендерінің жайылмасының және Боралдай жотасының сирек
кездесетін тау етегі мен таулы табиғи кешендерін ландшафттарын табиғи қалпында сақтау, бірегей табиғи кешендер мен
мемлекеттік табиғи қорық қорының объектілерін қоршаған ортаны қорғау, экологиялық ағарту, ғылыми-танымдық іс-
шараларға пайдалану, ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи- мәдени және рекреациялық құндылығы бар туристік және
рекреациялық мақсаттар болып табылады. Табиғи парк Қазақстандағы Тоғай кермаралының популяциясы қалпына
келтіріліп жатқан жалғыз өңірлік парк.

Сонымен қатар соңғы жылдары эко туризм әлемдік трендқа айналып келеді. Түркістан облыстық
Мәдениет және ту ризм басқармасының туристік қызмет саласындағы мемлекеттік реттеу және қолдау
бөлімінің басшысы Дархан Асан хан өңірде бұл бағыт қарқынды дамып келе жатқанын айтады. 
– Себебі соңғы кездері тау мен тас тың, топырақтың қадірін білген шетелдік қонақтар оңтүстіктегі табиғи
қазына лар ды тамашалау мақсатында жиі келеді. Атап айтқанда, облыста 4 ерек ше қорғалатын табиғи
нысан: «Ақсу-Жаба ғылы» және «Қаратау» қорықтары, «Сай рам-Өгем» ұлттық табиғи паркі, «Сыр дария-
Түркістан» өңірлік табиғи пар кі бар. Жалпы, табиғи аумақтарда 99 де малыс орны, 62 қонақүй, 12 шипа жай
жұмыс істейді. Осы орын дарды қам ти тын «Сайрам-Өгем», «Қаратау», «Ақ су-Жабағылы», «Сырдария-
Түркістан» ба ғытарында 30 туристік маршруттар құрылған. Статистикаға сүйенсек, биыл жыл басынан
бері 123,1 мың адам осы мақ сатта саяхаттап келгенін көреміз, – дейді Дархан Убайдуллаұлы.
Туризм бөлімі

Rimberio Co
Сырдария Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің ЕҚТА және жануарлар дүниесін
қорғау бөлімінің жұмысы үш бағытта жүргізіледі: ЕҚТА жерін қорғау, биотехникалық іс
шаралар, есепке алу жұмыстары. Қазіргі уақытта Казақстан Республикасының қолданыстағы
заннамасына сәйкес ЕҚТА жерінде аң аулауға толық тыйым салынуына байланысты
аңшылық шаруашылығы қызметі жүргізілмейді. 
Бөлімнің негізгі міңдеттері:
Мекеме аумағында жануарлар дүниесі ресурстарының сақталуын, өсімін молйтуын
қамтамасыз ету.
Мекеме аумағында жануарлар дүниесін және табиғат қорының басқа обьектілерін
молықтыруды қамтамасыз ету.
Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту жөніндегі облыстық бағдарламаларды
уәкілеттік органмен келісіп әзірлеу және жүзеге асыруды қамтамасыз ету олардың
орындалуын үйлестіру
Охота бөлімі

Ғылыми зерттеу жұмыс бөлімі
Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі 
Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі бөлім басшысынан, аға ғылыми кызметкер, ғылыми қызметкер және кіші ғылыми кызметкерден тұрады. 
Ғылыми зерттеу жұмыстары 
Сыдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі Сырдария және Арыс өзендерінің бойларындағы тоғайлар мен Боралдай жоталараның ландшафтарын
табиғи жағдайда сақтау, бірегей табиғи кешендер мен мемлекеттік табиғи қорының объектілерін қорғау болып табылады. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтық
заңнамасына сәйкес, өңірліа табиғи парктерде тек қана табиғатты қорғау ғана емес, ғылыми жұмыстар және оны ұйымдастыру негізгі міндеттерінің бірі.
2023 жылы атқарылатын ғылыми-зерттеу жұмыстарының жеке күнтізбелік жоспарлары бекітілген 
Өңірлік парктің аумағында фенологиялық бақылау жургізу үшін 14 фенологияльк алаңдар ұйымдастырылған: 
Боралдай филиалында- 6 фенологиялык алаңы
Сырдария филиалында -3 фенологиялык, алаңы 
Туркістан филиалында - 5 фенологиялык алаңы 
Бұл фенологиялык алаңдар ауанын температурасын өлшейтін термометрлермен, жауын-шашыннын мөлшерін және қардын қалындығын, желдін жылдамдығын
аныктайтын курал саймандармен жабдыкталған.
• Ботаникалык, зерттеулер бойынша «Сырдария - Туркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің өсімдік жабындысыны және флорасын зерттеу мен тугендеу»
такырыбы бойынша б.г.к.
Сакауова Гульжахан Батеевнаның жетекшлігімен Сырдария мен
Арық өзендерінін жайылмалары мен Боралдай тау жоталарында 2014-2022 жылдары жургізілген ғылыми зерттеулер
кортындылары бойынша казіргі танға дейін өңірлік табиғи парктін 95 тұқымдаска кіретін 949 турі аныкталды.
2016 жылы Боралдай филиалынын Орта Суңгі учаскесінің Өртең шатқалында күзде сирек кездесетін Бузылмас томағашөбі (Scutellaria immaculate Nevski ex Juz)
және эндемикалык турге
жататын Шыбык жусаны (Artemisia scopaeformis Lebed) тіркелді.

Орман бөлімі
Парк аумагында орманды калпына келтіру іс-шаралары эрозиялык урдіске зол бермеу, экологиялык жардайын
жаксарту мен орман алкабын кебейту, техногендік кубылыстардын, салдарынан зардап пеккен орман кызметін
кайта калпына келтіру максатында
уйымдастырылады.
Онірлік парктін орман корына аборигендік турлер-кадімгі ерік, торанты, жиде, Сиверс алмасы отыргызылады,
сонымен бірге парк аумагындары аборигендік осімдік урлеріне зиян келгіретін бегде есімдіктерді отыргызуга
тиым салынкан . 
Орманды калпына
келтіру іс шараларына мемлекеттік
орман корында кешет отыргызу жумыстары жатады. Жерді ендеу
жумыстары куз
мезгілінде
жургізіледі, коктемде кешеттер
отыргызылады. Жылына аймакта орман осімдіктеріне кутім жасау
жоспарта сейкес орындалады. Жыл сайын 500 мын екпе кошет осіріліп, агаш турлерінін шамамен 2000 кг
дандері дайындалады.

 Өсімдіктер түрлерін қорғау конвенциясы – сирек кездесетін жабайы жануарлар мен өсімдіктерді қорғау туралы
халықаралық келісім. Конвенцияның негізгі шарттары: жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемінің алуан түрлілігін
сақтау; олардың кейбір түрлері (әсіресе, сирек кездесетін түрлері) сатылған жағдайда халықаралық деңгейде
қабылданған талаптардың орындалуына мемлекет тарапынан қатаң бақылау жасау; сирек кездесетін не жойылып
бара жатқан эндемик және реликт түрлер мен түр тармақтарын халықаралық табиғат қорғау одағының және
конвенцияға қол қойған мемлекеттердің “Қызыл кітабына” енгізіп, қорғау. Конвенция 1973 ж. 3 наурызда Вашингтон
қаласында (АҚШ) қабылданды. Қазақстан бұл конвенцияға 1999 ж. 6 сәуірде қол қойды. Конвенцияның 9-шы
бабына сәйкес Қазақстан тарапынан әкімшілік мекемесі болып Қоршаған ортаны қорғау министрлігі белгіленген,
ал ғылыми жауапты мекеме болып Білім және ғылым минситрлігінің Зоология институты бекітілді. Аталған
мекемелер республикамыздағы саны азайып, жойылып кету қаупі төнген жабайы жануарлар мен өсімдіктер
түрлерімен халықаралық сауда-саттық жүргізу шараларын бақылап, олардың халықаралық конвенцияның негізгі
шарттарына сәйк ес жүргізілуін қамтамасыз етеді .
Жыл басында Қасым-Жомарт Тоқаев «Өсімдіктер әлемі туралы» Қазақстан Республикасының заңына қол қойған
болатын.
7 наурызда «Өсімдіктер әлемі туралы» заң күшіне енді. Құжат елімізде өсетін өсімдік бірлестіктерін қорғау және
пайдалану саласындағы қатынастарды реттейді.Заң Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген
Қазақстанның «жасыл экономикаға» көшу тұжырымдамасына сәйкес әзірленген. Өйткені, өсімдіктер барлық дерлік
экожүйелердің негізі, өзіндік табиғи негізі болып табылады, соның арқасында бұл экожүйелер өздерінің
өміршеңдігін сақтайды және адамдардың өмір сүру жағдайларын қамтамасыз етеді.
$1.234,56
$1.234,56

 Қолда бар ғылыми деректерге сүйенсек, әлем флорасының 21%-ы әртүрлі себептермен,
ең алдымен табиғатты интенсивті және иррационалды пайдаланудың салдарынан
жойылу қаупінде тұр.
Қазақстанда жоғары тамырлы өсімдіктердің 6000-ға жуық түрі, саңырауқұлақтардың
4850 түрі, балдырлардың 2000 түрі, мүк пен қынаның 1000 түрі кездеседі. Осы өсімдік
түрлерінің жалпы санының 387 түрі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына сирек
кездесетін немесе жойылып кету қаупі төніп тұрған түрі ретінде енгізілген және
олардың саны көбейеді деген болжам бар.
Республикада түрлердің алуан түрлілігінің азаюы мен өсімдіктердің деградациясының
негізгі себептерінің бірі табиғи өсімдік ресурстарын теңгерімсіз пайдалану, олардың
мекендеу ортасының жойылуы, жергілікті өсімдіктердің бөтен түрлер мен адам енгізген
дақылдардың ығыстырылуы болып табылады. Нәтижесінде, бұл түрлердің жоғалуына
және табиғи экологиялық жүйелердің өздерінің деградациясына әкеледі. Енді
өсімдіктер дүниесін пайдалануды реттеуге қатысты жекелеген нормаларда Қазақстан
Республикасының 
Орман, 
Экологиялық, 
Жер, 
Су, 
Кәсіпкерлік 
кодекстері,
«Республикадағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» және «Ерекше
қорғалатын табиғи аумақтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында бар.
Өсімдік өсіру, өсімдік шаруашылығы – ауыл шаруашылығыныңның халықты азық-
түлікпен, мал шаруашылығын жем-шөппен, өнеркәсіпті шикізатпен қамтамасыз ететін
маңызды саласы.

НАЗАРЛАРЫНЫЗҒА РАХМЕТ