Сүйек,бұлшық еттердің және қосылу тіндердің құрылысы және физикалық қасиеттері
жүктеу/скачать 36.77 Kb.
|
| Модельдің алғы шарттары мыналар:
а) механохимиялық реакциялар кезінде босаған энергияны бұлшық еттің бірден жұмысқа қосуы; б) механохимиялық реакциялар бұлшық еттердің барлық көлемінде өтуі; с) бастапқы химиялық реагенттер де бұлшық еттердің барлық көлеміне таралуы; д) бұлшық ет ұлпалары анизотропты,тұтқырлық және серпімділік қасиеттері бар. Бұлшық еттердің тұтқырлығы негізінен миофибриллаға тәуелді болса,серпімділігі байлам тіндерінің басқа құрылымдарының әсерінен болады. Бұлшық еттер,сіңірлер,қан тамырлар,өкпе тіндері және т.б. биологиялық құрылымдар тұтқыр серпімді немесе серпімді тұтқыр болып келеді.Сыртқы күш әсер еткенде биологиялық тіндерде өтетін механикалық процестерді идеал серпімді және тұтқыр элементтердің жиынтығы түрінде қарастырайық. Серпімді элементтің мысалы ретінде серпімді серіппені қарастырайық.Гук заңы бойынша серіппеде деформация бірден тарайды,бірден өзгеріп одан кейін тұрақты болады.Жүйенің серпімді және тұтқыр қасиеттерін ескеретін ең қарапайым модель Максвель моделі.Осы модельдің ерекшелігі мынада:сыртқы күшпен әсер еткенде серіппе Гук заңы бойынша,бірден ұзарады,ал поршень тұрақты жылдамдықпен біртіндеп қозғалады.Бірақ бұл модель де бұлшық ет жиырылуын толық түсіндіре алмайды. Атқаратын функциясына және құрылыс жағынан қарағанда жұмсақ биологиялық тіндердің ішінде жүрек құлақшалары мен қан тамырларының алатын орны ерекше. Морфологиялық тұрғыдан қарағанда қан тамырларын эластикалық, аралас және бұлшықеттік болып үшке бөлінеді. Үлкен артериялық тамырлардың қабырғалары үш қабатты болады. 1- ішкі, 2- орта және 3- сыртқы қабаттар. Ішкі қабат құрамына эндотелий, астыңғы эндотелий және ішкі эластикалық мембраналар кіреді. Тамырдың ішкі бетн жауып тұрған эндотелиальді жасушаның гемодинамикалық маңызы аса зор: олардың бүтіндігінің бұзылуы тромбалардың пайда болуына әкеп соқырады. Астыңғы эндотелий- жіңішке эластикалық және коллагендік талшықтардан, байламдық- ұлпалық жасушадан және негізгі заттан тұрады. Ішкі эластикалық мембрана коллагендік талшықтармен оралған элостинді талшықтан тұрады. Ортаңғы қабат жиырылу бағыттары басқарылатын көптеген эластикалық мембраналардың құрылымынан тұрады. Тегіс бұлшықет талшықтары эластикалық мембранаға бекітілген. Ішкі және сыртқы қабатқа жабысқан, көлденең коллаген әсерінен бір құрылымды орналасқан шеңбер бойымен коллагендік фибриллалардан және тізбек бойымен бағытталғанжуан эласикалық талшықтардан тұратын сыртқы эластикалық мембрана бар. Веналардың құрылысы- артериялардың құрылысына ұқсас. Бірақ веналар қабырғаларының ішкі, ортаңғы және сыртқы қабаттарға бөлу өте қиын, тіпті кейде бөлуге мүмкіншілік болмайды. Артериялық тамырларға қарағанда вена тамырларының ішінде қан қысымының өзгеруі үлкен болады. Артерия тамырына қарағанда вена тамырларының қабырғалары жұқа және эластикалық ұлпалары аз болады, вена тамырларының сыртқы қабаты қалың және коллагендері көп болады. Мысалы, венада коллаген эластиннен үш есе көп боса, кеуде жасушасында екі есе ғана көп болады. Пульстік қысымның әсерінен қан тамырларының қабырғаларына кезеңі өзгермелі жүктеме әсер етеді. Қан тамырлар қабырғалары сызықты- тұтқыр- серпімді болғандықтан, қорытынды деформация фазасы бойынша Δφ бұрышына кейін қалады. Ол бұрыштың мәні зерттелінетін материлдық қасиетіне байлынысты болады. Артерия тамырлары қабырғаларының жарылу мүмкіншілігі әсер етуші ішкі қысымға және деформацияға тәуелді болады. Деформациялаушы күштің жылдамдығы артқан сайын тамырлардың жарылу мүмкіншілігі де артады. Артериялық тамырлардың созылғыштық қасиеті адамның жасына байланысты болады. Мысалы, алпыс жасқа келген адамның артериялық қан тамырларының жарылу мүмкіншілігі жиырма жастағы адамға қарағанда 2-3 есе көп болады. Сұйықтың ішіне бір молекуланы ойша бөліп алайық та, бұл молекулаға басқа молекулалардың тигізетін әсерін ескерусіз қалдырайық. Оны жан- жағынан көптеген молекулалар қоршап тұр. Бұл молекуланың басқа молекулалармен әсерлесу күші бірін бірі жояды, қорытқы күш нөлге тең болады. Сұйықтың молекулаларының орналасу тығыздығы оны қоршаған газ молекулваларының тығыздығынан әлде қайда көп болады. Сондықтан сұйық бетіндегі молекулалар оның ішіндегі молекулаларымен әсерлеседі. Қорытқы күш сұйық бетіне перпендиуляр бағытталады. Сұйық бетіндендгі молекулалардың барлығының да әсер күші осындай болады. Олай болса сұйық бетіндегі мономолекулалық бағыттағы молекулалардың әсер күштерінің жиынтығы сұйыққа төмен бағытталған қысым түсіреді. Бұл қысымды сұйықтың ішкі қысымы немесе ішкі қысым дейді. Сұйық бетіндегі бір молекулаға әсер етуші барлық молекукулалардың өзара әсер күші бір бірін теңестіреді,яғни күш нөлге тең болады.Бірақ сұйық бетіне жанама бойымен және сыртқа батталған ƒ күштері бар,олар сұйық бетін тартып тұрады,сондықтан оны сұйықтың беттік керілу күші дейді.Ол сұйық бетінің периметріне перпендикуляр болады.Сұйық бетінің периметрінің бірлігіне І келетін беттік керілу күшін беттік керілу коэффиценті дейді. Сұйықтардың беттік керілу коэффицентіне оның ішіндегі ерітінділердің ықпалы зор.Молекулалық теория тұрғысынан қарағанда беттік белсенді заттардың ықпалын былай түсіндіруге болады.Беттік белсенді заттардың молекулалары мен сұйықтардың молекулаларының өзара тартылыс күші сұйықтардың молекулаларының өзара тартылыс күшінен кем болады.Сондықтан сұйық бетіндегі молекулалар ішке қарай топтасып,ал қоспаның молекулалары оның бетіне жайылады. жүктеу/скачать 36.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|