Ғылыми стиль жанрлары
Сөйлеудің белгілі бір стилі шеңберінде әдетте бірнеше жанр ажыратылады, олардың әрқайсысы материалды ұйымдастырудың ерекше формасы болып табылады.
Ғылыми стиль ғылым ережелерінің мағынасын әр түрлі аудиторияға жеткізу қажеттілігімен анықталатын ерекше жанрлық әртүрлілікпен ерекшеленеді.
Сөйлеудің ғылыми стилінің біпінші формасы- меншікті (таза) ғылыми стиль. Зерттеу монографиялары, ғылыми мақалалардыңң көп бөлігі, курстық жұмыс, дипломдық-диссертациялық жұмыстар осы ғылыми стильге сәйкес келеді. Бұл жанрдың ерекшелігі - мұндай мәтіндерді, әдетте, ғылыми бағытқа байланысты кәсіби ғалымдар, кәсіби ғалымдар жетекшілігімен ізденушілер жазады.
Бұл академиялық стиль бір мәселеге арналған ғылыми еңбектерде, сондай-ақ автор ғылыми зерттеулердің нәтижелерін келтіретін шағын очерктерде өте кең таралған.
Сәйкес ғылыми стильде жазылған мәтіндер презентация дәлдігімен, тексерілген логикалық құрылымдарымен, жалпылама терминдер мен абстрактілі ұғымдардың көптігімен ерекшеленеді. Осы жанрда құрастырылған стандартты академиялық мәтін қатаң құрылымдық құрамға ие, оған тақырып, кіріспе және негізгі бөліктер, қорытындылар мен ұсыныстар кіреді.
Сөйлеудің ғылыми стилінің екінші формасы - ғылыми-ақпараттық жанр. Ол, әдетте, кейбір негізгі мәтін негізінде құрастырылған. Бұл көбінесе түпнұсқа монографияларға немесе мақалаларға негізделген. Ғылыми-ақпараттық жанрда жасалған мәтіндердің мысалы реферат, аннотация, конспект, тезистер, патенттік сипаттама бола алады.
Ғылыми-ақпараттық мәтін - мағынасы жағынан онымен толық сәйкес келетін бастапқы материалдың шығармашылықпен қайта өңделген презентациясы. Алайда, ол барлық ақпаратты қамтымайды, бірақ тек негізгі ақпаратты, тек тақырыпқа қатысты ең маңызды ақпаратты ғана қамтиды. Осы жанрдағы шығармаларды жазу ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасауды, дерек көздерін бағалауды және олардың мазмұнын бұрмаланбай қысылған түрде жеткізуді қажет етеді.
Келесі ғылыми стил формаларын бір топқа біріктіруге болады. Бұл ішкі стильдер ақпараттың мамандарға емес, жариялау орталығына қойылған тақырып ерекшелігінен алыс адамдарға бағытталуымен сипатталады. Бұл жағдайда ғылыми зерттеулердің нәтижелері ғана емес, сонымен қатар ақпаратты ұсыну формасы да маңызды. Атап айтсақ:
1) ғылыми анықтамалық жанр: сөздік, анықтамалық, каталог;
2) оқу-ғылыми: оқулық, сөздік, әдәстемелік құрал, лекция, конспект, аннотация, ауызша жауап, түсіндірме;
3) ғылыми-көпшілік: көркем мақала (очерк), кітап, дәріс, статья.
Достарыңызбен бөлісу: |