Климаттық аудан | Қаңтар айындағы ауаның орташа айлық температурасы, °С | Шілде айындағы ауаның орташа айлық температурасы, °С |
шамасы hc
мм
|
I
|
-14 бастап, -28 төмен
|
0 бастап, 21 дейін
|
25,0
|
II
|
-3 бастап, -20 дейін
|
8 бастап, 21 дейін
|
20,0
|
III
|
-5 бастап, -20 дейін
|
21 бастап, 27 дейін
|
15,0
|
IV
|
-12 бастап, 6 дейін
|
21 – 31 жоғары
|
7,0
|
5.3.6 Тазалауға жіберілеьтін еріген сулардың көлемін, сонымен қатар елді мекендер аумағындағы тазалау құрылыстарының жұмыс өнімділігінің төмендеп кетуін азайту үшін қыс мезгілінде қардың «құрғақ» қар тастайтын жерлерге жиналуы мен апаралуының, я болмаса еріген суларды артынан су бұру жүйесіне, одан кейін тазалау құрылыстарына тарту арқылы қар ерітетін камераларға тасталуының ұйымдастырылуын қарастыру қажет.
5.4 Жаңбыр суларының есептелген шығымы
5.4.1 Жаңбыр суларының шығымын qr, л/с мына формула бойынша шекті қарқындылық әдісімен анықтау қажет:
(5.8)
мұнда, zmid - 5.4.7 сәйкес анықталатын ағын бассейнінің бетін сипаттайтын коэффициенттің орташа мәні;
А, п -, 5.4.2 сәйкес анықталатын параметрлер;
F - 5.4.4 сәйкес анықталатын ағынның есептелген ауданы, га;
tr – беткі сулардың есептелген учаскеге дейін жердің үстімен және құбырлармен ағылу ұзақтығына тең жаңбырдың есептелген ұзақтығы, мин. 5.4.5 сәйкес анықталады.
Жанбыр желілерін гидравликалық есептеу үшін жаңбыр суларының есептелген шығымын qcal, л/с, мына формула бойынша анықтау қажет:
(5.9)
мұнда, - арын режим пайда болған сәтте бос ыдыстың толтырылуын ескеретін және 5.12-кесте бойынша анықталатын коэффициент.
1-ЕСКЕРТУ Жаңбыр суларының ағу ұзақтығының шамасы 10 мин кем болған жағдайда (5.8)-формулаға төмендегілерге тең келетін түзету коэффициентін енгізу қажет:
- tr 5 мин болғанда 0,8;
- tr 7 мин болғанда 0,9.
2-ЕСКЕРТУ Жаңбырлы су бұру желілері коллекторларының бастапқы учаскелері өте терең болған жағдайда құдықтардағы су деңгейінің көтерілуінен болатын күштің есебінен олардың өткізу қабілетінің артуын ескеру қажет.
5.4.2 А мен п параметрлерін өзі жазатын жаңбыр өлшегіштердің осы нақты тармақта тіркелген көпжылдық жазбаларын өңдеу нәтижелері бойынша белгілеу қажет. Өңделген деректер болмаған жағдайда А параметрі мына формула бойынша анықтауға жол беріледі:
(5.10)
мұнда, q20 – 5.1-сурет бойынша анықталатын Р 1 жылға тең болған жағдайда осы жер үшін 20 мин уақытқа созылатын 1 га келетін жаңбырдың қарқындылығы, л/с;
п - 5.5-кесте бойынша анықталатын дәреже көрсеткіші;
тr - 5.5-кесте бойынша қабылданатын бір жыл ішінде жауған жаңбырдың орташа мөлшері;
Р - 5.4.3 бойынша алынатын жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңі;
- 5.5-кесте бойынша қабылданатын дәреже көрсеткіші.
5.5-кесте - n мәні кезіндегі mr мен көрсеткіштерінің мәндері
Аудан
|
...болғанда n мәні
|
mr
|
|
Р 1
|
Р 1
|
Іле өз. ортаңғы ағысы, Алкөл көлі
|
0,72
|
0,58
|
80
|
1,54
|
Орталық және Солтүстік Шығыс Қазақстан,
|
0,74
|
0,66
|
80
|
1,82
|
Іле Алатауының солтүстік баурайы
|
0,57
|
0,57
|
80
|
1,33
|
Қазақстанның шығысы
|
0,61
|
0,48
|
120
|
1,33
|
Қазақстанның оңтүстігі және 1500 м дейінгі тау баурайы
|
0,44
|
0,40
|
40
|
1,82
|
Қазақстанның батысы
|
0,34
|
0,30
|
30
|
1,72
|
1500 м бастап, 3000 м дейінгі тау баурайлары
|
0,41
|
0,37
|
40
|
1,54
|
5.4.3 Жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәртелі асырылу кезеңін есептелгенен асатын жаңбырдың жауунан болуы мүмкін салдардың ескерілуімен су бұру нысанының сипатына, коллектордың орналасу жағдайына байланысты таңдау және 5.6- мен 5.7-кестелермен қабылдау, болмаса коллектордың орналасу жағдайына, жаңбырдың қарқындылығына, бассейн ауданы мен ағын коэффициентіне байланысты шекті асырылу кезеңі бойынша есептеп анықтау қажет.
Жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәртелі асырылуын анықтаған уақытта 5.8-кестеде көрсетілген бір мәртелі асырылудың шекті кезеңдері кезінде жаңбыр суын бұру желісінің коллекторы жаңбыр ағынының тек бір бөлігін өткізу керектігін, жолдардың қозғалыс жүретін бөлігін уақытша толтыратын қалған бөлігі мен жер еңкіш болған жағдайда лотоктарымен ағып кетуін ескеру қажет. Жолдарды басатын су жертөле мен жартылай жертөлелерді баспауы тиіс; оның үстіне елді мекендердің аумағынан тысқары орналасқан бассейндерден ағын ағуы мүмкін екендігін де ескеру қажет.
5.1-сурет - Жауын қарқыны шамасының мәндері q20
5.6-кесте – Су бұру нысанының сипатына, коллектордың орналасу шарттарына байланысты жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңі
Коллекторлардың орналасу шарттары
|
Мәндері q20 төмендегідей болғанда елді мекендер үшін жаңбырдың Р есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңі
|
жергілікті мәні
|
магистральды жолдарда
|
60 дейін
|
60 жоғары 80 дейін
|
80 жоғары 120 дейін
|
120 жоғары
|
Қолайлы және орташа
|
қолайлы
|
0,33 бастап, 0,50 дейін
|
0,33 бастап, 1,00 дейін
|
0,5 бастап, 1,0 дейін
|
1,0 бастап, 2,0 дейін
|
Қолайсыз
|
ортага
|
0,50 бастап, 1,00 дейін
|
1,00 бастап, 1,50 дейін
|
1,0 бастап, 2,0 дейін
|
2,0 бастап, 3,0 дейін
|
Аса қолайсыз
|
қолайсыз
|
2,00 бастап, 3,00 дейін
|
2,00 бастап, 3,00 дейін
|
3,0 бастап, 5,0 дейін
|
5,0 бастап, 10,0 дейін
|
-
|
аса қолайсыз
|
3,00 бастап, 5,00 дейін
|
3,00 бастап, 5,00 дейін
|
5,0 бастап, 10,0 дейін
|
10,0 бастап, 20,0 дейін
|
1-ЕСКЕРТУ Коллекторлардың қолайлы орналасуының шарттары:
- ауданы 150 га аспайтын бассейннің бетінің орташа көлбеуі 0,005 және одан кем болғанда бедері жазық болады;
- коллектор суайрықтан 400 м аспайтын қашықтықа суайрықпен немесе жотаның жоғарғы жағымен өтеді.
2-ЕСКЕРТУ коллекторлардың орташа орналасуының шарттары:
- көлбеуі 0,005және одан кем, ауданы 150 га артық бассейннің бедері жазық;
- коллектор жотасының 0,02 м және одан кем көлбеуімен жотаның төменгі бөлігінен тальвегпен өтеді.
Бассейннің ауданы болса, 150 га аспайды.
3-ЕСКЕРТУ Коллекторлардың қолайсыз орналасуының шарттары:
- коллектор жотаның төменгі бөлігінен өтеді, бассейннің ауданы 150 га асады;
- коллектор жоталардың орташа көлбеуі 0,02 жоғары болғанда құламалы жоталармен тальвегтің үстімен өтеді.
4-ЕСКЕРТУ Коллекторлардың аса қолайсыз орналасуының шарттары: коллектор суды тұйықталған төменгі жерден (қазандықтар) бұрады.
|
5.7-кесте - Өнеркәсіптік кәсіпорындардың аумағы үшін жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңі
Желінің аз уақыт толуының нәтижесі
|
Жаңбырдың Р есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңі
Мәндері q20 төмендегідей болғанда өнеркәсіптік кәсіпорындардың аумағы үшін жылдар
|
70,0 дейін
|
70,0 жоғары 100,0 дейін
|
100,0 жоғары
|
Кәсіпорынның технологиялық процесстері:
|
бұзылмайды
|
0,33 бастап, 0,50 дейін
|
0,5 бастап, 1,0 дейін
|
2,0
|
бұзылады
|
0,50 бастап, 1,00 дейін
|
1,0 бастап, 2,0 дейін
|
3,0 бастап, 5,0 дейін
|
ЕСКЕРТУ Тұйықталған қазандықта орналасқан кәсіпорындар үшін жаңбырдың есептелген қарқындылығының бір мәрте асырылу кезеңін есептеп немесе 5 жылдан кем болмайтын мерзімге тең деп алу қажет.
|
5.4.4 Желінің есептелетін учаскесі үшін есептелген алаңды ағынның ең көп шығымдайтын ағынның бүкіл ауданына немесе жартысына тең деп алу қажет.
Коллектор ағынының ауданы 500 гажәне одан артық болған уақытта (5.8)- және (5.9)-формулаларға жаңбырдың аудан бойынша біркелкі түспеуін ескеретін және 5.9-кесте бойынша қабылданатын түзету коэффициентін К енгізу қажет. Су жинау алаптарының құрылыс салынбаған елді мекен аумағына кірмейтін ауданы 1000 га астам алаңдарынан келетін жаңбыр суларының есептелген шығынын автомобиль жолдарының қолдан жасалған құрылыстарын ВҚН 63 сәйкес есептеу үшін ағынның тиісті нормалары бойынша анықтау қажет.
5.8-кесте - Коллектордың орналасу шарттары мен коллектор қызмет көрсететін аумақтың сипатына байланысты жаңбыр қарқындылығының асырылуының шекті кезеңінің мәні
Коллектор қызмет көрсететін аумақтың (бассейннің) сипаты
|
Жаңбыр қарқындылығының асырылуының шекті кезеңінің мәні Р, коллектордың орналасу шарттарына байланысты жылдар
|
қолайлы
|
орташа
|
қолайсыз
|
аса қолайсыз
|
Кварталдардың аумағы мен жергілікті мәні бар көлік жүретін жолдар
|
10
|
10
|
25
|
50
|
Магистральды жолдар
|
10
|
25
|
50
|
100
|
5.9-кесте - К түзету коэффициентінің мәні
Ағынның ауданы, га
|
500
|
1000
|
2000
|
4000
|
6000
|
8000
|
10 000
|
Коэффициент мәні К
|
0,95
|
0,90
|
0,85
|
0,80
|
0,70
|
0,60
|
0,55
|
5.4.5 Жаңбыр суларының құбырлармен және сыртқы бетімен есептелген ағылу ұзақтығын tr, мин, мына формула бойынша қабылдау қажет:
(5.11)
мұнда, tcon – 5.4.6 сәйкес анықталатын жаңбыр суларының көшедегі лотокқа дейін немесе жаңбыр қабылдағыштар болған жағдайда квартал шегінде көшедегі коллекторға дейін ағылу ұзақтығы (беткі концентрация уақыты) мин;
tcan – (5.12)-формула бойынша анықталатын жаңбыр суларының көшедегі лотоктармен жаңбыр қабылдағышқа дейін ағылу (квартал шегінде болмаған жағдайда) ұзақтығы;
tp – (5.13)-формула бойынша анықталатын жаңбыр суларының құбырлармен есептелетін қимаға дейін ағылу ұзақтығы.
5.4.6 Жаңбыр ағынының беткі концентрациялану уақытын есептеп анықтау немесе квартал ішілік жабық жаңбыр желілері болмаған жағдайда елді мекендерде 5 мин бастап, 10 мин дейін не болмаса егер олар болса, 3 мин бастап, 5 мин дейін қабылдау қажет. Су бұрудың квартал ішілік желісін есептеген уақытта беткі концентрациялану уақытын 2 мин баспа, 3 мин дейін қабылдау қажет. Жаңбыр суларының көшедегі лотоктармен ағылу ұзақтығын tcan, мин, мына формула бойынша анықтау қажет:
(5.12)
мұнда, lcan - лоток учаскелерінің ұзындығы, м;
vcan – учаскедегі ағыстың есептелген жылдамдығы, м/с.
Жаңбыр суларының есептелген қимаға дейін құбырлармен ағылу ұзақтығын tp, мин, мына формула бойынша анықтау қажет:
(5. 13)
мұнда, lp - коллектордың есептелген учаскелерінің ұзындығы, м;
vp – учаскеде ағылуының есептелген жылдамдығы, м/с.
5.4.7 Ағын коэффициентінің орташа мәнін zmid 5.10- мен 5.11-кестелері бойынша қабылданатын бетті сипаттайтын коэффициенттерге z байланысты орташа есепті шама ретінде анықтау қажет.
5.4.8 Салынған құрылыстары әртүрлі немесе жер бетінің көлбеулері әртүрлі бассейндерден келетін ауданы 50 га жоғары ағынды есептеген уақытта бассейннің әр жерінен ағатын жаңбыр суларының шығымын тексеру үшін анықтап, ең үлкен мәнді шығымды есептік деп алу қажет.
Бұл ретте егер бассейннің осы бөлігінен жаңбыр суларының есептелген шығымы коллектор есептелген жоғарыда орналасқан учаскедегі шығымнан аз болса, коллектордың осы бөлігіне есептелген шығымды жоғарыда орналасқан учаскедегі шығымға теңдей етіп алу қажет.
Жаңбырлы ашық немесе жабық су бұру жүйесімен жабдықталмаған саябақтар мен бақшалардың аумағы ағын аумағының есептелген шамасында және z коэффициентін анықтау кезінде ескерілмейді. Егер аумақ жер бетінен көше жолдарына қарай 0,008 бастап, 0,010 дейін еңкіш болса, ағынның есептелген ауданына көлік жүретін жолға тиіп тұрған ені 50 м бастап, 100 м дейінгі жолақты қосу қажет.
Кварталдардың ішіндегі көгалдандырылған аумақтарды (бульварлар, гүлзарлар) ағын ауданының есептелген шамасына қосып, z ағынының бассейн бетінің коэффициентін анықтаған уақытта ескеру қажет.
5.10-кесте – Ағынның бетін сипаттайтын z коэффициенттерінің мәндері
Ағын бетінің түрі
|
Жабын коэффициенті z
|
Ағынның тұрақты коэффициенті
|
Шатырлар мен асфальтобетон жабындар (су өтпейтін беттер)
|
0,330 бастап, 0,230 дейін
5.9 кесте бойынша қабылданады
|
0,95
|
Көпірлі тас төсеуішті және ұсақталған тас жабыны
|
0,224
|
0,60
|
Көпірлі жұмыр тас
|
0,145
|
0,45
|
Тұтқыр материалдармен өңделмеген ұсақталған тас жабындары
|
0,125
|
0,40
|
Гравий бақша-саябақ жолдары
|
0,090
|
0,30
|
Топырақ беті (жоспарланған)
|
0,064
|
0,20
|
Гүлзарлар
|
0,038
|
0,10
|
5.11-кесте - А мен n параметрлерінің мәндеріне байланысты ағынның су өтпейтін бетін сипаттайтын z коэффициенттерінің мәндері
Параметр n
|
Параметрі A кезіндегі z коэффициенті
|
300
|
400
|
500
|
600
|
700
|
800
|
1000
|
1200
|
1500
|
0,65 кем
|
0,32
|
0,30
|
0,29
|
0,28
|
0,27
|
0,26
|
0,25
|
0,24
|
0,23
|
0,65 және одан артық
|
0,33
|
0,31
|
0,30
|
0,29
|
0,28
|
0,27
|
0,26
|
0,25
|
0,24
|
5.4.9 коэффициентінің мәндерін 5.12-кесте бойынша анықтау қажет.
5.12-кесте - Арын режим пайда болған сәтте желінің бос орнының толтырылуын ескеретін коэффициенті
Дәреже көрсеткіші п
|
0,40
|
0,50
|
0,60
|
0,70
|
Коэффициент мәні
|
0,80
|
0,75
|
0,70
|
0,65
|
1-ЕСКЕРТУ Төңіректегі жердің көлбеуі 0,01 бастап, 0,03 дейін болғанда коэффициентінің көрсетілген мәндерін 10% бастап, 15% дейін үлкейту және төңіректегі жердің көлбеуі 0,03 жоғары болғанда теңдей бірліктермен алу қажет.
2-ЕСКЕРТУ Егер жаңбыр коллекторындағы немесе ағындағы учаскелердің жалпы саны 10-нан кем болса, мәнін барлық көлбеулерде учаскелердің саны 4 бастап, 10 дейін болғанда 10%, учаскелердің саны 4 кем болғанда 15% азайтуға жол беріледі.
|
Достарыңызбен бөлісу: |