Тақырыбы: Қазақстан Республикасының туристік қызметін ұйымдастыру арқылы кәсіпкерлік қызметті дамытудың ұйымдастырушылық-экономикалық тәсілдері Пәні
ТУРИЗМНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
жүктеу/скачать 343.11 Kb.
|
| ТУРИЗМНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
1.1 Туризмнің мәні мен түрлері Туризм (французша tourisme, tour деген сөзден – серуендеу, саяхат) бір жағынан екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ғана кең тараған салыстырмалы түрде жас құбылыс болса, екінші жағынан оның тарихи тамыры тереңде жатыр [1]. Туризм өзінің бастапқы мағынасында адамдардың тұрақты тұрғылықты жерінен тыс қозғалысы және уақытша болуы деп түсінілді. Дегенмен, тарихи даму барысында бұл ұғымның мазмұны мен мағынасы үнемі өзгерістер мен толықтыруларға ұшырап отырды. 1993 жылы БҰҰ-ның статистикалық комиссиясы Дүниежүзілік туристік ұйым (ЮНВТО) бекіткен анықтаманы қабылдады және халықаралық тәжірибеде кеңінен қолданылады. Осыған сәйкес туризм демалыс, іскерлік және басқа да мақсаттар үшін қатарынан бір жылдан аспайтын мерзімде әдеттегі ортадан тыс жерлерде саяхаттайтын және болатын адамдардың қызметін қамтиды [2]. Туризм қазіргі уақытта сыртқы экономикалық қызметтің ең қарқынды дамып келе жатқан секторларының бірі болып табылады. Туризмнің жалпы әлемдік экономикаға да, жекелеген елдер мен аймақтардың экономикасына да ықпалының тұрақты артуы әлемдік экономиканың қалыптасуы мен дамуымен бірге жүретін ең маңызды, тұрақты және ұзақ мерзімді тенденциялардың бірі болып табылады. Туризмнің қызметі халықтың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған ұлттық экономиканың дербес ірі саласына айналғаны айқын байқалуда. Бұл қажеттіліктердің әртүрлілігін тек туристік кәсіпорындар ғана емес, сонымен қатар басқа салалардағы кәсіпорындар да қанағаттандырады, бұл экономиканың дамуына мультипликативті әсер ету факторларының бірі ретінде туризмнің маңыздылығын анықтайды. Туризмнің көптеген аралдық елдердің экономикасында бюджетті құрайтын саласы болып табылатыны осы қасиеттердің арқасында[3]. Туризм жүйесі, швейцариялық зерттеуші К.Каспардың пікірінше, екі ішкі жүйеге негізделген: туризм субъектісі, яғни турист өзінің қажеттіліктері мен мінез-құлық мотивтерінің барлық алуан түрлілігімен туристік қызметтерді тұтынушы; үш элементтен тұратын туризм объектісі: туристік аймақ, туристік кәсіпорын және туристік ұйымдар. Туризмнің экономикалық тиімділігі көп жағдайда туристердің қажеттіліктерін қанағаттандыратын қызметтердің тиісті жиынтығын қамтитын оның нысанымен анықталады. Туризмнің екі түрі бар: ішкі және халықаралық туризм. Ішкі туризм – бұл өз мемлекетінің шекарасында тұрақты тұратын адамдардың уақытша болатын жерде ақылы қызметпен айналыспай өз елінің ішінде саяхаттауы. Әлемдегі саяхаттардың 80-90%-ын ішкі туризм құрайды. Оған кететін шығын халықаралық туризмге кететін шығындардан 5-10 есе көп [4]. Халықаралық туризм – бұл уақытша болатын жерде ақылы қызметпен айналыспай туристік мақсатта басқа елге саяхат. Орташа алғанда, барлық халықаралық туристік саяхаттардың шамамен 65% Еуропада, шамамен 20% Америкада және шамамен 15% басқа аймақтарда болады [5]. Соңғы уақытта ішкі және халықаралық туризмнің жақындасу үрдісі байқалуда. Бұл туристік формалдылықты жеңілдетуге байланысты (мысалы, Еуропадағы Шенген келісімі). Туризм түрі елдің немесе оның аймағының бюджетінде қаржылық нәтижелерді көрсету ерекшеліктерімен байланысты. Осы критерий бойынша туризмнің екі түрін ажыратады: белсенді және пассивті. Шетелдік туристердің елге келуі немесе ішкі туристердің елдің белгілі бір аймағына келуі белсенді туризм болып табылады. Белсенді туризм елге немесе белгілі бір аймаққа ақша әкелетін фактор ретінде қызмет етеді. Бір ел азаматтарының басқа мемлекеттерге саяхаттауы және туристердің елдің белгілі бір аймағынан кетуі пассивті туризм болып табылады. Пассивті туризм елге немесе белгілі бір аймаққа ақша экспорттау факторы ретінде қызмет етеді [6]. Бір қарағанда, туризмнің нысандары мен түрлерінің арасында көп айырмашылық жоқ сияқты көрінуі мүмкін. Екі жағдайда да саяхаттар белгілі бір көзқарастар негізінде топтастырылады. Айырмашылығы мынада, туризм түрлері саяхатшылардың мотивациясымен ерекшеленеді, т.б. ішкі факторлар, және туризм нысандары бойынша - басқару үшін өте маңызды болып табылатын сыртқы себептер мен әсерлер бойынша. Қолайлы факторлар аймақты немесе елді әлемдік туризмде көшбасшылыққа жетелейді, қолайсыз факторлар туристік ағынды азайтады. Мұндай факторлар нарықтың әрбір нақты сегменті үшін мүмкіндігінше толық белгіленуі керек. Туризм тиімділігінің сыртқы жағдайларына статистикалық (уақыт бойынша инвариантты) және динамикалық факторлар жатады. Статистикалық топқа табиғи-климаттық, географиялық, мәдени және тарихи факторлар кіреді [8]. Территорияның (елдің, аймақтың) табиғи, мәдени және тарихи ерекшеліктері оның рекреациялық ресурстарын, яғни рекреация мен туризм үшін пайдаланылатын ресурстарды құрайды. Дүние жүзінің әртүрлі бөліктерінде және елдерінде табиғаттың өзара байланысқан құрамдас бөліктері - рельеф, климат, өсімдіктер және жануарлар дүниесінің жиынтығы болып табылатын табиғи-территориялық кешендер (табиғи зоналар) қалыптасты. Осы табиғи әртүрлілік негізінде туризмнің әртүрлі түрлері дамыған. Тауларда альпинизм, құзға өрмелеу, шаңғы және үңгірлер туризмі бар. Оңтүстік теңіздердің жағалаулары мен суларында жүзу және жағажай демалу, серфинг және суға түсу үшін тамаша жағдайлар бар. Заманауи саяхатта орнитологиялық турлар мен сафари, рафтинг (өзен рафтингі), шөл, арктикалық, круиздік және экотуризмге арналған орын бар. Көптеген аумақтар табиғи ерекшеліктеріне байланысты емдік қасиетке ие - климаты, минералды бұлақтары, емдік балшықтары, емдік әсері бар микроклиматты құрайтын арнайы өсімдіктер. Әртүрлі елдердің мәдени және тарихи ерекшеліктері де әлемнің қарама-қайшылығы мен әртүрлілігінің негізінде жатыр. Ескерткіштерде сақталған тарих, халықтардың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары, көне қалалардың сәулеттік келбеті, ұлттық тағамдардың гастрономиялық ләззаттары – барлығы жаңа тәжірибе іздеген саяхатшыны тартады. Демалыс орындарының тартымдылығы ең алдымен осы шарттармен анықталады. Жылы климаты бар оңтүстік аймақтардың «туризм» бабы бойынша оң сальдоға ие болуы кездейсоқ емес, ал солтүстік елдердің барлығында, мейлі ол Ресей болсын, мейлі Скандинавия елдері болсын, теріс сальдо. Адамдардың білім деңгейі мен танымдық қажеттіліктерінің өсуіне байланысты тарихи және мәдени ресурстардың маңыздылығы арта түсуде. Динамикалық факторларға: әлеуметтік-экономикалық және демографиялық өзгерістер, қаржылық-экономикалық даму, елдегі саяси жағдай және материалдық-техникалық факторлар жатады. Туризмнің дамуына әлеуметтік-экономикалық факторлар ең маңызды әсер етеді. Тұрақты экономикалық даму саяхат үшін экономикалық негіз жасайды. Халықтың табысы өсіп, лайықты демалысты қажет ететін жаңа өмір салты қалыптасуда. Табыстың өсуі туризмнің әлеуметтік базасын кеңейтеді, саяхат көпшілік үшін қолжетімді болады. Экономикалық даму қонақжайлылық индустриясына инвестиция салуға, туризм инфрақұрылымын құруға және туристік қызметтердің жоғары сапасын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 343.11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|