ДС 2: Тақырып 2 Коммерциялық банктердің тәуекел классификациясы.
Тәуекелдерді топтастыруға болатындықтан оларды басқарылмайтын және біршама басқарылмайтын деп бөлуге болады.
Болжау мүмкіндігіне байланысты қаржылық тәуекелдер келесі топтарға бөлінеді:
Болжанатын қаржылық тәуекел. Ол тәуекелдердің мына түрлерін сипаттайды. Экономиканың циклдік дамуымен, қаржылық нарық конъектурасының стадияларының ауысуымен бәсекелестіктің дамуымен және т.б байланысты;
Қаржылық нарықтардың болжанатын қатыстық сипатқа ие, себебі 100 пайыз нәтижесімен болжау тәуекел категориясынан қарастырылатын құбылысты шығарады.
Болжанатын қаржылық тәуекелдерінің мысалы инфляциялық, пайыздық, тәуекелдер болып табылады.
Болжайтын қаржылық тәуекел - ол қаржылық тәуекелдің пайда болуының толық болжайтын түрлерін сипаттайды.
Осы топтастырылу белгісіне сәйкес қаржылық тәуекелдер басқарылатын және бір шама басқарылмайтын болып бөлінеді.
Сақтандыру бойынша қаржылық тәуекелдер 2 бөлінеді:
Сақтандырылатын қаржылық тәуекел. Оларға сәйкес сақтандыру ұцымдарына берілуі мүмкін тәуекелдер жатады.
Сақтандырылмайтын қаржылық тәуекел. Оларға сақтандыру нарығындағы сәйкес сақтандыру өкіміне ұсыныс болмайтын тәуекелдер түрі жатады.
Ішкі тәуекелдер банктердің өздерінің қызметі нәтижесінде пайда болады және өткізілетін операцияларға байланысты.
Сәйкесінше тәуекелдер бөлінеді:
Активпен байланысты (несиелік, валюталық, нарықтық, лизингтік, кассалық бойынша және т.б.)
Банк пассивтерімен байланысты (салымдық және өзге депозиттік операциялар бойынша)
Банктің өзінің активтері мен пассивтерін басқару сапасымен байланысты (пайыздық тәуекел, ливереждің)
Қаржылық қызметтерді өткізу тәуекелімен байланысты ( операциялық, инновациялар тәуекел, қауіпсіздік тәуекел)
Банктің қызметі валюталық курстардың, пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруінде ойнауды білдіретіндіктен, жоғарыда айтылған тәуекелдердің біреуі де толық жойыламайды. Банк өзіне жоғары тәуекелді алса, соғұрлым пайда көбірек болуы тиіс, яғни банктік ұйымның негізгі міндеті жүргізілетін операциялардың тәуекелділігімен табыстылығын оптималды үйлестіруге жету.
Банктің ішкі тәуекелдеріне тағы да мынадай түрлер жатады:
Техникалық. Банктік операциялардың техниканың бұзылуы нәтижесінде шығын қаупі.
Инновациялық иновацияларды дұрыс таңдалау және олардың тиімділігін дұрыс бағалау немесе инновациялар үшін уақытты дұрыс анықтамау нәтижесінде шығын қаупі.
Қаражаттық тәуекелінің түрі - бұл басқару барысында таптастырғыш белгі қаражаттық тәуекелдердің дифференцация негізгі параметрімен келеді.
Инвестициялық тәуекел - инвестициялау шарттарының анықсыз жағдайында ойда болмаған қаражаттық шығынның көріну ықтималдығы.
Инфляциялық тәуекел - мүмкін болатын шығындар, экономика субъектіне әсер ететін инвестициялардың нақты құны құнсызданған кезде, активтермен (инвестиция түрінде) нақты бастапқы құнын жоғалтуы олардың номиналды құнын сақтау немесе өсу кезінде, сонымен қатар экономика субъектінің күтілетін кірістердің және табыстың құнсыздануы инвестиция жасаудан инфляция темптерін бақылаусыз алға шығу жағдайларында табыс өсу темптеріне инвестициялар бойынша.
Пайызды тәуекел - бұл пайдаға арналған тәуекел, жағымсыз тербелулерінің пайыз ұтыс тігуінде көрінеді, пайыздардың төлеуіне шығындардың жоғарлауына немесе ішіне салудың табыс төмендеуіне және пайдалануға берілген несиенің түсулеріне еріп әкеледі.
Валюталық тәуекел - бұл қаржылық шығындардың мүмкіндігі валюталардың бағамы өзгеру себебінен, контрактқа отыру уақытымен және ол бойынша төлемдерді беру аралығында бола алатын. Валюталық бағам, валюталардың сатып алатын мүмкіндігін ескере отырып, жеткілікті түрде қозғалмалы.
Негізгі факторлардың арасында, валюта бағамына әсер ететін, төлем балансының жағдайын белгілеу керек, инфляция деңгейін, қысқа мерзімді капиталдардың салааралық миграциясын. Жалпы валюта бағамдарының қозғалысына әр валютаның сұраныс пен ұсыныс қатынасы әсер етеді. Экономикалық факторлардан басқа, валюталық бағамға саяси факторлар әсер етеді.
Достарыңызбен бөлісу: |