тақырып Терморезисторлар. Термопарлар
жүктеу/скачать 386.59 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зертханалық жұмыс №4 Динистор мен тиристорды зерттеу Жұмыстың мақсаты
- Жұмыстың орындау тәртібі
- Зертханалық жұмыс №5 Вольт-амперлі сипаттамалы биполярлық транзисторды алып және оны зерттеу Жұмыстың мақсаты
- Жұмысты орындау тәртібі
- Зертханалық жұмыс №7 Негізгі логикалық элементтерді зерттеу Жұмысты орындау тәртібі
- 1 - тақырып Кедергілер электронды сызбалардың элементтері сияқты. Номиналдар қатары. Негізгі параметрлері, таңбасы, түрлері, олардың шартты графикалық бейнелері
- 1.1 - тақырып Кедергілердің негізгі параметрлері
| Бақылау сұрақтары
1 Ығысусыз және ығыспалы тізбектелген шектеушілердегі кернеу шектеушілірінің деңгейлері арасындағы айырмашылықтары қандай? 2 Ығыспалы шектеуіндегі кернеу шектеуінің деңгейін нені анықтайды? 3 Ығыспалы шунттауышы шектеушідегі крнеу шектеуінің деңгейі қалай анықталады? 4 Стабилитрондағы шунттауышы шектеушідегі крнеу шектеуінің оң және теріс деңгейлері немен анықталады? 5 Стабилитрондағы шунттауышы шектеуіші мен стабилитрондағы симметриялы шунттауышы шектеуші арасыңдағы айырмашалық қандай Зертханалық жұмыс №4 Динистор мен тиристорды зерттеу Жұмыстың мақсаты: p-n-p-n өтуінің тікелей ығысу кезіндегі динистор мен тиристордың кернеуі мен тоғын зерттеу. Динистор мен тиристордың вольт-амперлік сипаттамасын жасау және зерттеу. Жұмыстың орындау тәртібі: 1 4.1. - суретте көрсетілгендей схеманы Electronics Workbench-те құрастыру. 4.1 – кестеден динисторда нұсқа нөмермен сәйкес етіп таңдау алу керек.. а) ЭҚК көзін көбейте отырып, динистордың іске қосылу кернеуін шамалып анықтау керек. ЭҚК-ні нөлден 150 вольтқа дейін 5 В қадамен өзгертіп отыру керек. б) Динистордың іске қлсылу кернеуін 1 В-қа дейінгі дәлдікпен анықта динистордың Uпр кернеу3 мен Iпр тоғының мәндерін кестеге толтырып жаз в) Алынғын мәнде бойынша Iпр = f(Uпр) функциясының графигін сыз.). г) Динистор ашық қалыпта болатындай етіп ЭҚК көзін анықта. Айнымалу резисторды кедергісін өгертен отырып тежелу тоғының шамасын анықта. 4.1 – сурет – Динистордың іске қосылу схемасы 4.1 – сурет
2 4.2 – суреттегі схеманы құрастыр.Транзисторды 4.2-кестеден өз нұсқа нөмеріңізге сәйкес таңдап алыңыз. а) ЭҚК көзін жоғарылата отырып,басқарушы электрод 0-ге тең болғандағы ток мәні бойынша траниотордың іске қосылу кернеуін анықтаңыз. б) Басқпарушы электродта ток күші транистордың іске қосылу кернеуіне қалай әсер ететіндігін анықтаңыз.Алдыңғы тапсырманы басқарушы электродта токтың әр –түрлі екі мәні бойынша,мысалы 1В және 2В, орындаңыз. в) Транистордың Uпр кернеуі мен Iпр тогының мәндерін кесте ішінде толтырып жазыңыз.(Осы үш есептердің бәрі үшін). г) Жоғарыдағы тапсырмалардан алынған нәтижелер бойынша Iпр = f(Uпр) функциясының графигін тұрғыз д) Айнымалы резистордың кедергісін өзгерте отырып тежелу тогының шамасын анықтаңыз. 4.2 – сурет – Тринистордың іске қосылу схемасы 4.2 – кесте
Бақылау сұрақтары 1.Тиристор деген не? 2.Тиристордың ашық қалпы қалай сипатталады? 3.Тиристордың жабық қалпы қалай сипатталады? 4.Динистор мен тринистордың айырмашылығы не? 5.Басқарушы электрод не үшін арналған? 6.Басқарушы сигналын алып тастағаннан кейін тиристордың ашық қалпы сақталына ма? Зертханалық жұмыс №5 Вольт-амперлі сипаттамалы биполярлық транзисторды алып және оны зерттеу Жұмыстың мақсаты: Биполярлық транзистор әрекетінің принципін оқып меңгеру, ВАС (Вольт-амперлі сипаттама) транзисторды алу. Жұмысты орындау тәртібі: 1. 5.5-суреттегідей схеманы Electronics Workbench-те құрастыру керек.Нұсқа нөмеріне сәйкес транзисторды 5.1-кестеден таңдап алыңыз. а) Екі кернеу бойынша Uкэ=5B коллектор эмиттер база эмиттер Іб (Uбэ) өтудің Вольт-аиперлі сипаттамасы анықталады.База эмиттер Іб кернеуі 0-ден 1В-қа дейін өзгереді. Тікелей ВАС тармағындағы кернеудің база эмиттер өтуінің өзгеріс қадамын 0.1В деп алыңыз. б) Тұрақты кернеу Uкэ =0 және Uкэ =5Bбойынша транзистордың Іб-ның Uбэ-ден тәуелділігін анықтайтын графикті алынған нәтижелер бойынша тұрғызыңыз және өткелдің ашылу кезіндегі кернеуі мен коллектор-эмиттер кернеулерінің әр-түрлі мәндері бойынша ВАС ығысу бағытын анықтаңыз. в) Әр өлшем үшін ток берілудің статикалық коэффициентін есептеңіз. 5.1 – сурет – Теристордың кіріс сипаттамасына анықтау схемасы 5.1 – кесте
2. 5.2-суретте көрсетілегн схеманы Electronics Workbench-ке құрастырыңыз.Транзисторды нұсқа нөмеріне сәйкес 5.1-кестеден алыңыз. а) Танзистор типіне қарамай, транзистор базасының тізбегіне өлшемі 100кОм –нан 1МОм-ға дейінгі ток тұрақтандырғыш резисторды енгізеді.Базалық көздің кернеуі ретінде рет-ретімен 0,1 мА;0,5 мА және 1мА-база тогының шамаларын береміз.Базаның әрбір нақты алынған тогы үшін коллектор-эмиттер кернеуі 0-ден 10В-қа дейін өзгереді.Кернеу 1В-тан кем болса,коллектор – эмиттер кернеуінің өзгеру қадамы 0,2В, ал кернеу 1В-тан 10В-қа дейін болғанда қадамы 1В. б) Алынған мәндер бойынша шығыс ВАС транзистор тобын құрыңыз,яғни тұрақты ток Іб=0,1;0,5;1,0 мА болғанда Ік-ның Uкэ-ға тәуелділігін анықтаңыз. в) Базаның 0,5 мА тогы бойынша 0,5 В және 5В коллектор – эмиттер кернеулері үшін ток арқылы транзистордын күшею динамикалық коэффициенттерін анықтаңыз. 5.2 – сурет – Транзистордың шығыс сипаттамасын анықтау схемасы Бақылау сұрақтары: 1.Схемада биполярлы транзистор қалай белгіленеді? 2.Транзистордың іске қосылуының қандай әдістерін білесіз? 3.Биполярлы транзистордың жұмысын сипаттап беріңіз. 4.Қандай п-параметрлерді білесіз? 5.Биполярлы транзистордың вольт-амперлік сипаттамасының қандай түрлерін білесіз? 6.Шығыс сипаттамаларының типтік және еңіс алаңдары немен сипатталады? Зертханалық жұмыс №7 Негізгі логикалық элементтерді зерттеу Жұмысты орындау тәртібі: 1.Және,емес,немесе,және-емес,немесе –емес,немесе-ні алып тастау,немесе-емес-ті алып тастау-логикалық функцияларын қарастыру.ППП Electronics Workbench-тің типтік компоненттерін қолдану арқылы.Ол үшін 7.4....7.9 суреттерде көрсетілген типтік логикалық функцияларды кілт және логикалық элементтер арқылы анықтау керек. 2. 7.1.-кестені, екі айнымалыдан тұратын логикалық функцияның ақиқаттық кестені толтырыңыз. 7.1 – кесте - Ақиқаттық кестені толтыру бланкі
7.1 – сурет – ЖӘНЕ - логикалық функциясы 7.2 – сурет – ЖӘНЕ, ЕМЕС - логикалық функциясы 7.3 – сурет – НЕМЕСЕ - логикалық функциясы 7.4 – сурет – НЕМЕСЕ, ЕМЕС - логикалық функциясы 7.5 – сурет – Немесені алып тастайтын-логикалық функциясы. 7.6 – сурет – НЕМЕСЕ, ЕМЕС-ті алып тастайтын-логикалық функциясы Бақылау сұрақтары 1. Және-емес элементінің ақиқаттық кестесін құрыңыз 2. Және элементінің ақиқаттық кестесін құру 3. Немесе элементін жүзеге асыру схемасын сыз 4. Емес элементін жүзеге асыру схемасын сыз 5. Және элементін жүзеге асыру схемасын сыз 1 - тақырып Кедергілер электронды сызбалардың элементтері сияқты. Номиналдар қатары. Негізгі параметрлері, таңбасы, түрлері, олардың шартты графикалық бейнелері Кедергі ( resisto латын сөзінен –қарсы тұрамын ) – өнеркәсіп бұйымы , негізгі функционалдық міндеті ол тоқпен оған түсірілген кернеудің арасындағы ара қатынастарды қамтамасыз ету. Кедергілер тоқтың өтуіне белгілі бір қарсылық бірдіру үшін дайындалған элементтер болып табылады. Тұрақты кедергілардің негізгі электрлік параметрлері болып: номиналды қарсылық; қарсылық шама шегі; шашыраудың номиналды қуаты; қарсылықтың температуралық коэффициенті табылады. Кедергілер электронды техниканың жаппай бұйымдар қатарына жатады. Олар радиоэлектрондық аппаратуралардың барлық құрағыш элементтерініңи жартысын құрайды. Кедергілердің функциясы – сызбалардың элементтері мен тізбектері арасындағы электр энергиясын реттеу және бөлу.Оларды радиотехникалық апаратураларда, өлшегіш құрылғыларда, электронды-есептеуіш машиналарда, әртүрлі тұрмыстық электротехникалық және басқада қондырғыларда импульстарды қалыптастыру тізбектері, шнуттар мен фильтрлар элементтері, жүктеме, кернеулік реттегіштері мен бөлгіштер ретінде пайдаланады. Барлық кедергілер тұрақты және ауыспалы болып бөлінеді (1.1 - сурет). Соның ішінде тұрақты кедергілер тағайындалуына қарай екі топқа бөлінеді: жалпы және арнайы тағайындалуы. Жалпы тағайындалудағы кедергілер әр түрлі жүктемелер, қуат көзі тізбектеріндегі бөлшгіштер мен сіңіргіштер, импульстарды қалыптастыру тізбектеріндегі сүзгіштер,шнуттар элементтері, және т.б. сияқты пайдаланылады. Бұл кедергілердің қарсылықтық номинальды мағынасының диапазоны 1 Ом нан 10 Мом –ға дейін, әлсіреудің номинальды қуаттылығы 0,125 тен 100 Вт-қа дейін. ±2, ±5, ±10. ±20% номинальдық мағынада қарсылықтың ауытқуы болжалған. Барлық қалған кедергілер өзіндік қасиеттері және параметрлерімен арнайы болып табылады. Оларды жоғары дәлдікті, жоғары жиілікті, жоғары мегаомды және жоғары кернеулі деп бөледі. 1.1 – сурет – Кедергілердің міндеті бойынша топтастыру Жоғары дәлдікті кедергілер эксплуатациялауда параметрлердің жоғары дәлдігімен және дайындаудың дәлдігімен ерешеленеді (±0,001дан 1% дейінгі шек). Олар көбіне өлшегіш қондырғыларда, әр түрлі есептік-шешу аспаптарында, есептегіш техникада және автоматика жүйелерінде қолданылады. Жоғары дәлдікті кедергілердің қарсылығының номинальды мағынасының шегі көп жағдайларда қарсылықты жалпы қолданудың номинальды мағынасының шегінде жоғары болады. Жоғары жиілікті кедергілер эквивалентті антеналар, тармақтанулар, аттенюаторлар және т.б. сияқты жүктеме ретінде келісетін толқын өткізгіш радиоэлектронды апаратуралар және жоғары жиілікті тізбектермен кабелдердегі жұмысқа арналған аз меншікті индуктивтілігі және сыйымдылығымен ерекшеленеді. Сымсыз жоғары жиілікті кедергілер жүзден аса мегагернцте және оданда жоғары жиілікте, ал жоғары жиілікті кедергілар жузден аса килогерцте жұмыс істеуге жарамды. Жоғары кернеулі кедергілер үлкен жұмыстық кернеуге (бір бірліктен ондық киловольтқа дейін) және қуаттың әлсіреуіне (0,5 Вт-тан және одан да жоғары)есептелінген. Олар зарядталған және разрядталған жоғары вольтты тізбектерде және т.б. кернеуді бөлгіштер, ұшқынды сөндіргіштер, сіңіргіштер ретінде пайдаланылады. Жоғары мегаомды кедергілер үлкен емес (100–400 В) жұмыс кернеуіне есептелінеді және ондық мегаомнан жүз тераомға дейінгі қарсылықтың номинальды мағынасының диапазонынан тұрады. Сондықтанда олар жүктелінбеген режимде жұмыс жасайды және олардың шашырау қуаттылығы аз ғана ( 0,5 Вт кем емес). Жоғары мегаомды кедергілер аз тоқты электрлік тізбектерде, түнде көру құралдарында, дозиметрлерде және өлшегіш құрылғыларда пайдаланылады. Кедергілердің ШГБ-сі 1.2 - суретінде көрсетілген 1.2 – сурет – Кедергілердің Шартты-графикалық белгісі а – тұрақты кедергі, б – фотокедергі, в – өзгертпелі кедергі, г – реттеуіші кедергі, д – ауыспалы кедергілердің жалпы белгісі Кедергілі элементте қолданылатын материалға тәуелділігіне байланысты кедергілер келесі топтарға бөлінеді: 1. Жоғары салыстырмалы қарсылықты сыммен жасалған Кедергілі элементті сым; 2. Сымсыз; 3. Оқшаулағыш негізбен жалатылған, фольганың белгілі кескіндемесімен жасалған кедергілі элементпен металлфольга. Тәжірибеде сызықтыдан басқа, кейде термотәуелді (термокедергі) және бейсызықты кедерлілер пайдаланылады. 1.1 - тақырып Кедергілердің негізгі параметрлері Номиналды қуаттылық және шектік кернеу. Номиналды қуаттылық ретінде (Рном) орннатылған шектердегі параметрлерді сақтауда қызметтің кепіл мерзім уақытында берілген жағдайларда кедергінің шашырауы кішкене қуаттылықта түсініледі. Шашырау қуаттылығы кедергілердің құрылымына, материалдардың физикалық қасиеттеріне және қоршаған ортаның температурасына тәуелді. Электрондық аппаратурада көбіне қолданылуы қуаттылықтың стандарттық ретіне сай Рном кедергілермен табылады (ваттармен): 0,062; 0,125; 0,25; 0,5; 1; 2 және т.б. Кедергінің жұмыс кернеулігі мағынадан аспау керек, номиналды қарсылықтың номиналды қуаттылығынан есептелінген:
Үлкен номинальды қарсылықта бұл кенреулік осындай мағынаға жетуінде ойықтың болуы мүмкін. Сондықтан кедергілердің әр түріне қарай олардың құрылымын есепке алуда Uпред шектік жұмыс кернеулігі орнатылады. Номиналды қарсылық және шек .Номинальды қарсылық (Rном) – мағынасы кедергіде белгіленген немесе нормативтік құжаттамада көрсетілген және осы мағынадан ауытқыған есеп үшін алғашқы мағына болып табылатын электрлік қарсылық. Кедергілердің номиналды мағыналары стандартталған.Тұрақты кедергілер үшін алты қатар орнатылған: Е6. Е12, Е24, Е48. Е96, E192. Ауыспалы кедергілердің номиналды мағынасы Е6 қатарына сай келеді. Е әріпінен кейінгі сан әр ондық интервалда номиналдық мағына санын көрсетеді (1.1 – кесте). Номиналдық қарсылық әр декадада кестеде көрсетілген сандар немесе олардың 10n көбейткенде алынған сандарға сай, n – толық оң немесе теріс сан. 1.1 – кесте – қатар бойынша номиналды қарсылық
Қарсылық кедергілердің шын мәніндегі мағыналары дайындау қателіктерінің кесірінен номиналды мағынадан өзгеше болуы мүмкін. Номиналды және нақты қарсылықтың арасындағы айырмашылық номиналды қарсылыққа қатынасы бойынша пайызбен көрсетілген, жай ғана шек немесе номиналды қарсылықтан ауытқуға жіберілген деп аталады. Стандарттар шек реттерін орнатады, және де жалпы белгілеудің тұрақты кедергілерінің көпшілігі 2%, 5%, 10%, 20% шекпен шығарылады. жүктеу/скачать 386.59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|