Тайғақ жолда автомобильдің басқарымдылығы жақсарды


Ендірілетін шараға экономикалық негіздеудің негізгі бөлімдері



бет2/5
Дата09.06.2016
өлшемі1.47 Mb.
#124365
1   2   3   4   5

Ендірілетін шараға экономикалық негіздеудің негізгі бөлімдері.
I – Жобаланатын техниканың артықшылығын дәлелдеу.

II – Өндірісте өндірілетін жаңа техника варианттарының базасын, өндірістегі техникамен салыстыру арқылы тиімдісін таңдау.

III – Жаңа техниканың көтерме бағадағы есебі.

IV – Жобаны іске асыруға күрделі қаржы салудың есебі.

V – Өнімнің өзіндік құнының есебі.

VI – Жылдық экономикалық тиімділіктің есебі.


Есептерді орындау тәртібі.
I – Жобаланатын техниканың артықшылығын дәлелдеу.

Бұл бөлімде бұрынғы қолданып келген техникадан, жаңа жобаланған техниканың артықшылығы негізделеді.

II – Өндірісте өндірілетін жаңа техника варианттарының базасын, өндірістегі техникамен салыстыру арқылы тиімдісін таңдау.

Экономикалық талдау мақсатына бағынышты оларды немесе басқаша қорытындыларды алудың алдағы жағдайда бағаның таңдалуын салыстыру болып табылады.

Жаңа техникалық базаны құру сатысында, салыстыруға қабылданатын көрсеткіште отандық өнеркәсіптің немесе шетелдің ең соңғы техникасын пайдалануын, осы техниканың көмегімен өндірілетін өнім бірлігіне жұмсалатын шығын көлемінің азаюына жол ашылады.

Өндірісте жаңа техниканы өндіру мен модернизациялау жұмысында ескі техника бағасын айырбастаудан кейінгі салыстыру арқылы, алдағы уақыттағы мақсатқа сәйкес өнеркәсіптің пайдаланылуының тиімділігін белгілеу.

Қабылданған бағадағы жабдықтардың техникалық-экономикалық негізгі көрсеткіштеріне жататыны:


  • өндірілетін өнімнің ассортименті;

  • өндірілетін өнім бірлігінің өзіндік құны;

  • өнімнің өзіндік құнына жұмсалған шартты-тұрақты шығын;

  • шикізат, материалдар, бу, су, ауа, электр қуаттардың жұмсалу нормасы және олардың құны;

  • жабдықтарға қызмет ету және күтуге керекті жұмысшылар саны;

  • жұмыс разряды, тариф торы;

  • жабдықтардың құны;

  • жабдықтардың көлемі;

  • өнімділігі;

  • жабдықтардың қуаттылығы;

  • жабдықтардың массасы;

  • жабдықтар жұмысының жылдық уақыт қоры;

  • жабдықтардың орналысатын өндіріс алаңы.

Базалық жабдықтар (техника) мен салыстырылатын жаңа жабдықтардың түрлерінің салыстырудағы көрсеткіштері төмендегідей:

  • өнім өндіру көлемі;

  • өндірілген өнімнің сапасы;

  • өндірістің әлеуметтік факторы;

  • көрсеткіштерді есептеу әдісі;

  • өнімнің өзіндік құнына кіретін шығын айналысы мен күрделі қаржы салынуы.

1.1 кесте – Бастапқы мәліметтер





Көрсеткіштер

Өлшем бірлігі

Базалық техника

Жобаланатын техника

1

Жылдамдығы

км/сағ

85

90

2

Салмағы

кг

4920

4830

3

Жүк көтергіштігі

кг

4500

4500

4

Доңғалақтық формуласы




4x2

4x2

5

Қызмет ету мерзімі

жыл

8

10

Техниканың көрсеткіштеріның айналымы салыстыру жағдайында есепте өзгеруі мүмкін.


III – Жаңа техниканың көтерме бағадағы есебі.

Жаңа техниканың лимит есебіндегі бағасы «Жаңа машиналар, жабдықтар мен құралдарды өндірістік-техникалық арналуын көтерме бағамен анықтау әдістемесі» бойынша келесі формуланы қолданады:


Бл = Өж + П, (1.1)
мұнда: Бл – лимиттік баға;

Өж – жобалау сатысындағы жаңа техниканың толық өзіндік

құны;

П – нормативтік пайда (толық өзіндік құннан 15%).



Осыған байланысты жаңа техникаға ұқсас (аналогты) базалық вариант болатын не болмаса, болмайтын жаңа техниканы жобалау әдістемесінде өзіндік құн есебінің қорытындысы әртүрлі болуы мүмкін:

а) Жанында сондай ұқсас (аналогты) жаңа техника болған жағдайда, оның өндірген өнімінің өзіндік құнын анықтау нормативті әдіспен формула есебі бойынша, қолданатын нормативті ақпарат бойынша материалдық және еңьек шығындары анықталады;

ә) Жанында сондай ұқсас (аналогты) емес жаңа техниканың өндірген өнімінің өзіндік құнын тұра есеп арқылы белгіленеді;

Жобаланған автомобильдің өзіндік құны келесі шығындармен қалыптасады:



  1. Материалдық шығындар.

  2. Көлік және дайындау шығындары.

  3. Өндіріс жұмысшыларының негізгі және қосымша еңбек ақы шығындары;

  4. Әлеуметтік қамсыздандыру бойынша аударылатын шығындар.

  5. Зейнетақы қорына аудару 10%;


1. Материалдық шығындар.

Жаңа техниканың материалдық шығындарында бірінші нормативті әдісі бойынша шикізат, материалдар, жартылай фабрикаттар және сатып алынған жинақталатын бұйымдар шығындары ендіріледі. Оны массаға пропорцияналды немесе жаңа техниканың өнімділігіне сәйкес есепке ала отырып материалдық шығындардың масса бірлігіндегі нормативі арқылы немесе базалық сондай (аналогты) техникасының өнімділігімен анықталады:

Қажетті материалды есептеу.

1)Жобаланатын автомобильдің біртұтастанұға қарсы жүйесінің қажетті негізгі материалды есептеу.

(1.2)

Мұнда:


бір тежегіш тұрқысына жұмсалатын материал құны;

бір тежегіш тұрқысына жұмсалатын материал салмағы;1,8кг;

1 кг материалдың бағасы , 60 теңге.

тасымалдау мен дайындау шығындардың коэффициенті,1,05 ;

қайтарылатын қалдықтың салмағы , 0,18 кг ;

1 кг материалдың қайтарылатын қалдық салмағы, 10 %;

Бағдарламаға жұмсалатын материалдың көлемі ,т

(1.3)

Мұнда :


п-бағдарламалық шығарылатын тетік саны, 3500 дана;

Бағдарламаға жұмсалатын негізгі материалдың жалпы сомасы:

2)Көмекші материалдың құнын негізгі материалдың құнымен есептегенде 2 % -дай болады.

2. Көлік және дайындау шығыны.

Көлік және дайындау шығындарын материалдық шығындардың (Шм) көлемі нәтижесінде белгілейді. Оны төмендегі формула бойынша анықтайды:


(1.4)
мұнда: Нк.д. – көлік-дайындау нормативінің шығыны.

Сонымен, жалпы материалдық шығындары бірінші нормативті әдіс бойыншадағы көлік-дайындау шығындарын еске алуда мынаған тең болады:


(1.5)

Жаңа техникадағы материалық шығынды екінші тұра есепті әдісте материалдардың жиынтық өзгешелігімен, бұйымды жинақтау мен қазіргі бағада есептелінді.


3. Өндіріс жұмысшыларының негізгі және қосымша еңбек ақы шығындары.

Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы бірінші нормативтік әдісте келесі формула бойынша есептеледі:


1)Негізгі жұмысшылардың еңбек ақысы

(1.6)


IV-разряд 2,06-коэффициент 1сағатта орта есеппен 23,75 теңге.

Сонда,


Негізгі жалақы қорын есептеу әдісі:

а)Үстеме төлеу Y=5% Нж

ә)Сыйлықақы С=30% Нж
(1.7)

4. Әлеуметтік сақтандыру бойынша аударымдарға кететін шығындар.

Берілген бөлімде жалақыларынан әлеуметтік салық есептелетін физикалық тұлғаларға төлемдердің сомалары көрініс табуы қажет.

1.2 кесте – Физикалық тұлғалардан жеке табысқа салынатын салықты

есептеуге арналған кесте



Салық салынатын табыс

Салық ставкасы

15-еселік ЖЕК-не дейін

Салық салынатын табыстан 5%

103476


5174




Ескерту. Айлық есеп көрсеткіші (АЕК) 2006 жылға 1 030 теңгеге тең болады («2006 жылға Республикандық бюджет туралы» Заңмен бекітілген). Жылдық есеп көрсеткіші (ЖЕК) 12 360 теңгеге тең болады (1 030 × 12 = 12 360 теңге).
1.3 кесте – физикалық тұлғалар төлемдеріне кететін шығындардан әлеуметтік салықты есептеу үшін ставкалардың кестесі (шетел азаматтарын ескермегенде).


Салық салынатын шығындардың мөлшері

Салық ставкасы

15-еселік ЖЕК-не дейін

Салық салынатын табыс сомасынан 20%

103476

20695

IV - Жобаны іске асыруға күрделі қаржы салу шығындардың есебі


Күрделі қаржы салу құрамына және жобаны іске асыруда алынған жабдықтардың құнын, жабдықтарға керекті бөлшектер құны, жабдықтарды жеткізу және оны монтаждау мен іске қосып-жөнге келтіру жұмысына, жабдықтың құнынан 10% алуға болады.

Бұл есепті бағалық және жобаланған жабдықтар бойынша қарастыра жүргізіледі.


V - Өнімнің өзіндік құнының есебі
Есепті тек қана өзгерілген статьялар шығыны бойынша, яғни базалық бойынша, сонымен бірге жобаланатын түрлері бойынша жасалынады.

  1. Энергия шығындарының есебі (электроқуатқа, суға, парға, ауаға).

а) жабдықтардың пайдаланған электроқуатының құнын формула бойынша анықталады:
(1.8)
мұнда: Қбел – жабдықтың электроқозғалтқыштық белгіленген қуаттылығы, квт. сағат;

Тау – орта ауысу ұзақтығы, сағат;

п – ауысу саны;

Кж – жыл бойғы жұмыс күнінің саны;

Бэл – 1квт сағат, бағасы.
б) Пайдаланатын бу, су және ауа шығындарын есептеу:
Будың шығыны:

(1.9)


Мұнда:

V-өндіріс үйінің көлемі, 5300 .

Бб-будың 1тоннасының бағасы . Орта есеппен 500 теңге

(1.10)


Судың шығыны:

а)Өндірістік қажеттікке

-бір металл кескіш станокқа орта есеппен бір сағатта 0,6литр су қажет.(0,0006 м3).

ә)-цехтардағы шаруашылық және санитарлық қажетке әрбір жұмысшыға - 30 литр.

Орта есеппен судың 1 құны -2,5 теңге.

Судың жалпы шығымы:

Ауаның шығыны:

Орта есеппен тығыз ауаның -бағасы 1,5 теңге.

Өндіріс процестеріне қажетті ауа көлемі 12000


  1. Жабдықтарды ұстау және күнделікті жөндеу, амортизация шығындар есебі

Амортизациялық аудару есебінде жабдықтардың құны және белгіленген амортизациялық норма нәтижесі бойынша іске асырылады:


(1.11)
мұнда: Ақ – амортизация құны;

Жс – жылдық бағдарламаға керекті жабдықтардың саны;

Блтехниканың лимиттік бағасы, теңге;

На – амортизация нормасы, %, На=15%.

Техниканы жөндеу және пайдалану шығындарын анықтаған-әрекеттегі жоспарлы ескертілген жөндеу нормативі негізінде және жөндеушілер-жұмысшылрадың есептегі еңбек ақысының қорытындысымен анықталады:
(1.12)
мұнда: Шжөн – жөндеу шығыны;

Ссан – жөндеуші-жұмысшылар саны;

Еор.ж – жөндеуші жұмысшылрадың орта жылдық еңбек ақысы, теңге;

Әқ - әлеуметтік сақтандыруға көшірілетін қаржы,%, Әқ=26%.

Жаңа қолданатын техниканың, аналогі жоқ техникаға шығын көлемі жалпы техниканың құнынан 10% көлемде алынады:
(1.13)
мұнда: Шжөн – жөндеу шығыны;

Жс – жылдық бағдарламадағы керекті жабдықтардың саны;

Бл – техниканың лимиттік бағасы, теңге.

4. Өндіріс алаңын ұстау және ағымдағы жөндеу, амортизация шығындар есебі.

Амортизацияға, ағымдағы жөндеу және өндіріс алаңдары мен бөлмелердіңшығындарын белгіленген норма арқылы алаң, бөлмелердің құны арқылы анықталады:

а) Өндіріс бөлмелердің амортизациясын формула бойынша анықталады:


(1.14)
мұнда: Қөн.б - өндіріс бөлмелердің амортизациясы;

Бм2 - өндіріс бөлмелердің 1 м2 бағасы, теңге;

S – жабдықтар тұратын алаңның көлемі, м2;

На.б – бөлмелердің амортизациялық нормасы, %, На.б=7%.


(1.15)
мұнда: Шұ.б – бөлмені ұстау шығыны,

Шм2 – бөлменің 1м2, жылдық шығыны, теңге.



Шығынның калькуляциялық статьялары.

Жылдық қосынды,тг


1.Негізгі материалдар


23730000

2.Негізгі жұмысшылар еңбекақысы:

а)негізгі

ә)әлеуметтік қамсыздандыру

бЁ)ақы қоры.




383245,8


57486

3.Жөндеу шығыны




3240000




4.Бөлмені ұстау шығыны.


954000


VI - Жобаның экономикалық тиімділік есебі


Бұл тарауда негізінен жылдық экономикалық тиімділігін немесе шартты-жылдық экономияны, экономикалық тиімділіктің коэффициентін, шығынды өтеу мезгілін анықтау керек.

1. Жылдық экономикалық тиімділігін анықтауда бағалық және жаңа техниканы салыстыру арқылы негізделеді.





  1. Жаңа техникаға шыққан капиталдық экономикалық тиімділік коэффициенті формула бойынша анықталады:

(1.16)
мұнда: Кэ – қосымша күрделі қаржы капиталының 1 теңгесіне есептелгеннен кейінгі шыққан қаржыдан өзіндік құнның арзандау экономия көлемін сипаттайды.
Тиімді шарада К, Ек.э=0,15 көп болса.

Жылдық экономикалық тиімділік егер Кэ=0,15 болса, онда нөлге тең (Э=0) болады. Бұл, онда жаңа техниканың өндіріске не тиімділік, не шығын әкелмейтінін көреміз. Ол тиімсіз. Коэффициент Кэ көп болған сайын, Ек.э – ден артса, онда шара тиімді деуге болады.



  1. Күрделі қаржы салудың сомасын өтеу мерзімін формула бойынша есептеуге болады:

(1.17)
мұнда: ∆К – қосымша капитал салу;

∆Ө - өнімнің өзіндік құнының төмендеуі (пайданың өсуі).

Өтеу мерзім нормативі Тн=6,6 жыл. Жаңа техниканың тиімділік өтелу мерзімі (Төт) міндетті түрде нормативтен төмен болуы тиіс: Төтн егер осы жағдай сақталса, жаңа техниканы өндіріске өндіру ұсынылады.

Жобаланған бойынша есеп қорытындысын 5 кестеге келтіру тиіс.
1.4 кесте - Жобаның техника-экономикалық көрсеткіштері

Рет №

Көрсеткіштер

Өлшем бірлігі

Базалық

техника


Жаңа техника

Ауытқуы

1

2

3

4

5

6

1

Жылдық өнім өндіру көлемі

Табиғи бірлік


3000

3500

1,16

2

Күрделі қаржы




мың теңге


21000

24000

1,14

3

Өнім бірлігінің өзіндік құны


мың теңге


36

45

1,46

4

Жылдық экономикалық тиімділік


мың теңге


1900

2180

1,1616


5

Экономикалық тиімділік коэффициенті





1,67

1,65

1,01

6

Шығынды өтеу мерзімі


жыл

3

2,5

1,2

III ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ

“Адам”- “машина” – “өндірістік орта” (АМО)- жүйесіндегі адамның алатын орны.

Қазіргі кездегі өндірістік кәсіпорынның ерекшеліктері: өндірістік процесстердің жылдамдығын және қуатын ұлғайту, олардың комплекстік механикаландыру және автоматтандыру, алыстан басқару, ӨАЖБ, ЭЕМ-ын қолдану, басқарудағы экономикалық- матемаикалық әдістері- еңбек үрдістерінің сипатын шұғыл өзгертті және ондағы адамның алатын орны. Қазіргі кездегі кәсіпорында ортаңғы орынды “оператор- адам” алады, және сонымен бірге мұндай өндірістерде қатты және қиын анықталатын, адамның психофизиологиялық мүмкіндіктерінің шекарасы, тар орындардың бірін құрайды. Ал бұл, бақылау және басқару жүйелерінің тиімділігі үшін берілген, жан-жақты есептегі “адамзаттық” және техникалық факторларының, АМО жүйесін көп өлшемде тиімдендірудің қажеттілігін табандылықпен тудырады.

Адамзаттық фактор” ұғымымен, адамның еңбек ету әрекетіндегі, болып тұратын психологиялық және психофизиологиялық қасиеттерінің кеңінен алынған тобы болып түсініледі.

“Машина” деген ұғыммен, АМО жүйесіндегі, адам мен басқарылатын объектінің арасында не болса, соның бәрі осы ұғымммен өзінен-өзі түсініледі.



Өндірістік ортамен, эргономикада түсініледі: қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың деңгейі; машинаны қолдану процессінде бірге болатын, параметрлер(діріл, электр тоғы және т.б.); звено жүйесіне келетін, ақпараттың ағымы (нұсқау, әмір беру, бұйрық, және т.б.).

Эргономика (грек сөзінен еrgоп - жұмыс және потоз - заң) еңбек үрдістерін және оның жағдайын, құралдарды оптимизациялау мақсатында, адамның еңбектегі әрекетін жобалаумен және комплексті түрде оқып, үйренумен айналысады. Эргономиканың пәні болып, адамның еңбектегі әрекеттенуі, ал зерттеу объектісі болып- “адам – машина - өндірістік орта” жүйесі есептеледі.

АМО жүйесінде, адам, жетекші звено сияқты қарастырылады. Адамның, күрделі техника және онымен көптүрлі қарым-қатынасына қарағанда, адамға көбірек орын беріледі. Адамға ең әртүрлі функциялар жатады: ол басқарылатын объектіден түсетін, ақпаратты қабылдайды (қабылдау), оны жүйенің бір звеносынан басқасына жібереді(ретрансляция), түскен ақпаратты талдайды (талдау-анализ) және белгілі бір шешім қабылдайды, өзінің шешімін бұйрық ретінде жүйеге бағыттайды. Жүйенің жұмысын бағдарламалау, жұмысын бақылау, сол немесе басқа бұйрықтарды тікелей орындауды, “Адам және машина” жүйесіндегі адам ғана өзіне ала алады.

Бұның барлығы, аталған операциялардың қайсысының ұтымдысын, аталған өндірістік үрдістегі адамға тапсыруына байланысты. Ақпаратты қабылдау кезінде, машина тек, өзінің неге бағдарламаланғанын ғана алады, яғни оның кіруі қатаң және қатты шектелген; кішкентай қателік, ауытқу, кірер алдындағы ақпараттағы видео өзгеріс, машинаның “түсінгісі келмейтін”дігіне әкеліп соғады. Адам, иілгіш және пластикалық сезім органдарын игере отырып, түрлі-түрлі ақпаратты қабылдай алады. Бірақта, бұл ақпаратты қабылдау жылдамдығы бойынша, машина бірнеше рет адамнан асып түседі. Ол алынған ақпаратты, өте тез өңдейді, бірақ өңдеудің белгілі бір бағдарламаланған тәсілінен шектелген. Бірақ адам, машинаға қарағанда, салыстыруға келмейтін, көп әр алуандылықты біледі. Осындай жағдайдан кейін, адам әрекеттенудің тәсілдерін ауыстыра алады, бірақ та берілген бағдарлама бойынша, үздіксіз жұмыстың уақыты бойынша, ол машинаға жол береді. 1.1- кестесінде адам мен машинаның кейбір сипаттамаларының салыстырғандағы мәліметтері келтірілген.

1.1- кесте



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет