Менікі.
-
Ауыр ма?
-
Жеңіл.
Практикасы:
«ҚОЛДАНУ» қарапайым үлгідегі тапсырмалары орындалады.
Мына сөйлемді толымды сөйлемге айналдыр, сөйлемдерді
құрылысына қарай талдап, ерекшелігіне тоқтал.
Оңаша қоштасты. Абай Ділдәмен оңаша қоштасты.
Талдау үлгісі: қоштасты – етістіктен болған баяндауыш;
Абай – атау тұлғалы зат есім;
Ділдәмен – зат есімнен болған толықтауыш;
Оңаша – үстеуден болған пысықтауыш.
Теориясы:
«ТҮСІНУ» Неліктен? Себебі? He үшін? Неге? т.с.с. сұрақтар
оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады. Сол арқылы ол
тақырыпты тереңірек меңгереді.
1.
Жай сөйлемдер неліктен толымды, толымсыз болып екіге
бөлінеді?
Себебі:
а) Толымды сөйлемде ойды жеткізуде айтушыға керекті сөйлем
мүшелері түгел қатысады. Мысалы: Ол кешке дейін барлық жұмысын
түгел аяқтады.
ә) Толымсыз сөйлемде ойға қатысты сөйлем мүшелерінің бірі
түсіп қалады. Мысалы: Шараны сайладьқ.
2.
Диалогта неге толымсыз сөйлемдерді жиі қолданамыз?
Себебі: Екі не бірнеше адамның сөйлесуі кезінде ойға
қатысты сөйлемдерді қайталап айта бермеу үшін, ол сөздердің
алдыңғы сөйлемде айтылғандығына байланысты жиі
қолданамыз.
Теориясы:
«ТАЛДАУ» 1. Салыстыр. 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы
неде? 4. Тақырыптың басты идеясын жаз сияқты тапсырмалар болу
керек. Немесе, 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға
болады.
Мысалы, жаттығудағы берілген мәтіннен бір шешендік сөзді алып,
сөйлемдерін толымсыз сөйлемге айналдыр.
Үлгі: Үргеніш шешені:
-
Сөз анасы не?
-
Су анасы не?
- Жол анасы не? - деп сұрайды.
Сонда Сырым батыр:
-
Сөз анасы – құлақ,
-
Су анасы - бұлақ,
-
Жол анасы - тұяқ! - деп жауап береді.
Толымсыз сөйлем: Үргеніш шешені: Сөздің, судың, жолдың анасы
не? – деп сұрайды.
Сырым батыр: Сөздікі – құлақ, судікі – бұлақ, жолдікі – тұяқ! –
деп жауап береді.
1.
Шешендік сөздің көркемдігіне нұқсан келе ме, жоқ па? Себебін
айт.
Толымды сөйлемді толымсыз сөйлемге айналдырғанда, шешендік
сөздің көркемдік нұсқасына нұқсан келеді. Ссбебі: ырғақ, ұйқас
өзгереді.
Достарыңызбен бөлісу: |