тарау. Математикалық модельдеу модель түсінігі

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 25

4 тақырып. Математикалық модельдеу

Материалдық модельдеу

Материалдық модельдеудің негізгі түрлері: натуралық жəне

аналогтық. Осы екі модельдеу түрі де геометриялық немесе физи-

калық ұқсастық қасиеттеріне негізделген. Егер барлық сəйкес ұзын-

дықтар мен бұрыштар қатынастары бірдей болса, екі геометриялық

фигура ұқсас болады. Егер ұқсастық коэффициенті – масштаб бел-

гілі болса, онда бір фигураның өлшемдерін масштабқа көбейту

арқылы оған ұқсас басқа фигураның өлшемдері анықталады. Егер бі-

реуінің берілген сипаттамалары бойынша екіншісінің сипаттама-

ларын бір бірліктер жүйесінен басқасына өту сияқты жай қайта

есептеу арқылы алу мүмкін болса, онда екі физикалық құбылыс

ұқсас болады. Құбылыстардың ұқсастық шарттарын зерттеумен ұқ-

састық теориясы айналысады.

1.3-сурет. Модельдеу түрлері

Ұқсастық теориясы негізінде зерттелетін құбылыстар мен үде-

рістердің қасиеттерін модельден объектіге көшіру көмегімен зерт-

теуге мүмкіндік беретін нақты объектіге оның үлкейтілген немесе

кішірейтілген материалдық аналогын сəйкес қою арқылы модель-

деуді натуралық модельдеу деп атайды.

Натуралық модельдеуге сəулет құрылыстарындағы макеттерді,

кеме жасаудағы кемелердің модельдерін келтіруге болады. Модель-

деудің ғылыми сала ретінде қалыптасуы ХIX ғасырдың орталарында

кемелердің натуралық модельдерін зерттеу жұмыстарынан бастау

алды, ал модельдердің өзі жаңа техникалық құрылғыларды жоба-

лауда кең пайдаланыла бастады. Үлкен бір кемені құру бірнеше жыл

уақытты алатындығы жəне оның құны елеулі болатындығы кеме жа-

саушыларды кеменің тиімді параметрлерін табудың арзан жəне

қысқа уақыт кететін тəсілдері мен əдістерін табуға мəжбүрледі. Бұл

мəселенің шешімін табуда көмекке модельдеу келді. Болашақ ке-

мелердің кішірейтілген модельдерін су бассейндерінде қозғалысқа

келтіріп жəне кедергі күшінің шамасын өлшей отырып, конструк-

торлар кеменің түрлі параметрлерінің (корпусы, көлемі, қозғалтқыш

қуаты жəне т.б.) тиімді шамаларын табудың ұтымды шешімдерін

таба алатын болды.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 25