Тарих 90 жауаптар
)Жоламан Тіленшіұлының наразылық қозғалысы(1822-1824 жж.)
жүктеу/скачать 0.67 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 46)Жəңгір ханның ағартушылық саясаты.
| 45)Жоламан Тіленшіұлының наразылық қозғалысы(1822-1824 жж.).
1822 жылы табын руының батыры əрі биі Жоламан Тіленшіұлы Ресейге қарсы соғыс жариялап, Елек өзені бойындағы жерлерді қайтарып алу жөніндегі күреске басшылық етті. Жоламан батыр бастаған қозғалыстың отаршылдыққа қарсы сипаты басым болды. Көтерілістің əр жерде шашыраңқы жүруі мен оған қатысушылар санының аздығы оның жеңіліске ұшырауына жеткізді. Солай бола тұрса да ол Кенесары Қасымұлы бастаған қуатты көтерілістің пісіп – жетілуіне елеулі ықпал етті. Қарулы күрестің негізгі себептерінің бірі патша үкіметінің Елек өзенінің бойында Жаңа Елек əскери бекіністер шебін тұрғызуы болып табылды. Елек тұз кəсіпшілігінің қатынас жолдарын қорғау желеуімен Жайық пен Елек арасындағы жерлер қазақтардан тартып алынды. 46)Жəңгір ханның ағартушылық саясаты. Жəңгір (1801-1845) – Бөкей Ордасының 1823-1845 жылдардағы соңғы ханы, Бөкей ханның ұлы, Əбілқайыр ханның шөбересі, шын аты-Жихангер, "бейбітшілікті бағындырушы"дегенді білдіреді. Бөкей ордасы сол кезде Орал жəне Еділ өзендерінің төменгі ағысындағы аумақты алып жатты. Ол орыс, парсы, араб жəне ішінара неміс тілдерін білетін керемет білімге ие болды. Олардың білім берудің пайдасы жас кезінен-ақ сезілді жəне Ордада мектеп ашу ниеті бірде-бір үй болмаған кезде, тіпті ол кезде хан ставкасы болмаған кезде де айтылды. Жəңгір қазақ хандарының алғашқысы ретінде білімге, ағартушылық пен мəдениетке белгілі бір қатыстырмай, халықтың мүдделерін азды-көпті тиімді қорғауға болмайтынын түсінді. Хан рулық билеушілер мен аға ірі рулық филиалдарды бастауыш мектептері бар мешіттер салуға қаражат жинауға міндеттейтін бұйрық шығарды. Бұл қазақ халқынан лайықты түсінік тапты. ХІХ ғасырдың 30-жылдарының ортасына қарай Жəңгір Хан орталық мектепті ұйымдастыру мүмкіндігін қарастырды. Оның жоспары бойынша ол балаларды Ресейдің арнайы оқу орындарына түсуге дайындауы керек еді. Бұл мектептің ашылуы 1841 жылы Хан орда ставкасында өтті. Хан мектепті ұстау шығындарын өз мойнына алды. Қайтыс болғанға дейін, яғни 1845 жылға дейін хан мектепті өзінің кірісі есебінен ұстады, оқушыларды өзі тексерді. Ол негізінен мектептің алғашқы мұғалімі, ал мектеп ісіндегі көмекшісі татар Садриддин Аминов болды. Бұл мектеп Сол кезде бүкіл Қазақстанда жалғыз болды, демек Жəңгір қазақтың алғашқы ағартушысы болды. Хан мектебі қазақ халқының сауаттылыққа, білімге жəне мəдениетпен байланысқа деген құштарлығын оятуға ықпал етті. Орынбор кадет корпусын бітірген мектеп түлектері білімнен басқа офицерлік шендерге ие болды. Мектеп Қазақстандағы жалпы мəдени қозғалыста маңызды рөл атқарды. Жəңгір былай деп жазды: "Мен біздің балаларымыз білім алып, қоғамға жақсы қызмет ету үшін барлық ғылымдарды үйренетінін жариялаймын. Мұның бəрі мені қуантады, өйткені білімге қол жеткізу-менің халқым үшін үлкен бақыт". Жəңгір қазақтардың тұрмысы мен мəдениеті тарихының мұражай коллекциясын жасады. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|