Тұлғаның дивиантты мінез-құлығы дегеніміз не?
Дін және әлеуметтік теңсіздік
жүктеу/скачать 35.31 Kb.
|
| Дін және әлеуметтік теңсіздік
Дін - қоғам өмірінің ерекше рухани саласы. Дін – адамдардың Жаратушыға сенім-нанымдарын білдіретін және сол Жаратушыны тануға арналған ілімдер жүйесі. Дін – жаратылыстан тыс бір құдіретті күш бар деп сенуден пайда болып қалыптасқан, адамдар арасындағы қатынастардың, идеялардың, әрекеттердің жиынтығы. Дін ұғымы- мейлінше аумақты , көп нәрселерді қамтитын кең ұғым.Осы күнге дейін діннің бірыңғай ұғымы берілмеген. Себебі діндер мен діни ағымдар дінге өздерінің түсініктерін берген. Осы тұрғыдан алғанда діннің ұғымдары әртүрлі болғанымен олардың мәні ұқсас болып келеді. Діннің жалпы ғылыми анықтамаларын былай беруге болады. Дін – жоғарғы жаратушы және өмір сүруші күшке (құдайға, рухтарға) табынуға негізделген мистикалық көзқарастардың бірлігі ретіндегі қоғамдық сананың формасы. Дін – (латынша religio - шарапаттылық, тақуалық, қасиеттілік, табыну құралы) сенім түріндегі тиісті тәртіп және ерекше әрекетке (табыну), өмірсүруші (бір немесе бірнеше) құдайларға, «қасиеттілікке» болмаса жоғарғы жаратушы өмірсүрушіге негізделген дүниеге қөзқарас немесе дүниетанымдылық. Дін және сенім деген ұғым бар. Бұл екеуі екі нәрсе. «Дін» сөзінің араб тіліндегі мағынасы көп түрлі: «сыйлық», «үкім», «мойын сұну», «бағыну», «құлшылық», «шариғат», «заң», «жол», т.б. жағдайларды қамтиды. Дін ұғымы – мейлінше аумақты, көп нәрселерді қамтитын кең ұғым. Жаратылыстан тыс бір кереметке сену (Құдай, Тәңір), дүниеде болып жататын алуан түрлі құбылыстар арасында бір сиқырлы сыр бар деп түсініп, соған нану (магия, тотемизм), кейбір заттарда, табиғатта жоқ қасиеттер бар деп түсініп, оларды кие тұту (фетишизм). Дін күрделі қоғамдық құбылыс. Діннің мән-мағынасын қаншама ғұламалар ашып көрсетуге талпынған болатын. Дін жөнінде мақалалар, ғылыми еңбектер саны жеткілікті. Қорқыныш-үрей де, сүйіспеншілік те, ата-бабаларды қастерлеу және діни сенімнің өз алдына жеке тұрған бастауы бола алмасы анық. Дінге нақты және бір мағыналы анықтама беру өте қиын. Егер «религия» - (дін) терминіне келер болсақ, латын тілінен дәлме-дәл аударғанда, байланыс, «екінші қайта оралу» дегенді білдіреді. Цицерон шығармаларында «дін» сөзі халықтың тұрпайы соқыр сеніміне қарсы қойылған ұғым ретінде пайдаланылады. Бұдан шығатын бірден-бір тұжырым, дін деп кез келген сенім түрін айтпайды тек, адамды қасиетті, мәңгілік, тапжылмас құндылықтарымен байланыстыратын сенім түрін айтады. Сенім діннің негізін қалаушы фактор. Сенім қарым-қатынас, байланыс сынды ұғымдармен астарлас жатыр. «Мен Құдайға сенемін» деп айту үшін адам өзін сол Құдаймен байланысты сезінуі қажет, оған бүкіл жан-тәнімен бет бұруы керек. Сенім белгілі бір мағынада өзін-өзі тәрк етуді, өзін құрбандыққа шалуды білдірері де анық. Адам әлеуметінің ең көне рәсімдерінің бірі құрбандық шалу рәсімі. Осыдан діни наным-сенімдердің қоғамдық қатынастарды реттеушілік функциясы алдыңғы қатарға шығарылған. Сонымен қатар қоғам өмірінде діннің алар орны ерекше. Өйткені дін әдептілік қағидаларымен қоғам бірлігін, тәрбиелік жүйелерді қалыптастыруда елеулі рөл атқарады. Адам дінге сенген соң, өзгелерге жәбір көрсетуден, тәртіпсіздік жасаудан, ішімдік, есірткі секілді жаман әдеттерден бойын алыс ұстайды. Дінсіз қоғамда тәртіпсіздік пен қылмыс етек жаятындығы белгілі. Әлеуметтік теңсіздік әртүрлі әлеуметтік позициялар мен топтардағы немесе қоғамдағы мәртебелерге тең емес мүмкіндіктер мен сыйақылардың болуымен сипатталады. Онда тауарларды, байлықтарды, мүмкіндіктерді, сыйақыларды және жазаларды тең емес бөлудің құрылымдық және қайталанатын үлгілері бар. Расизм, мысалы , құқықтар мен ресурстарға қол жеткізу нәсілдік желілер арқылы әділетсіз түрде таратылатын құбылыс деп түсініледі. АҚШ контексінде әдетте нәсілшілдікті насихаттайды, бұл ақ адамдарға өзге адамдарға қарағанда құқықтар мен ресурстарға көбірек қол жеткізуге мүмкіндік беретін ақ жеңілдіктер беру арқылы пайда болады. Әлеуметтік теңсіздікті өлшеудің екі негізгі жолы бар: жағдайлардың теңсіздігі және мүмкіндіктердің теңсіздігі. Жағдайлардың теңсіздігі табыс, байлық пен материалдық тауарлардың тең емес бөлінуіне жатады. Тұрғын үй, мысалы, үйсіз адамдармен және иерархия түбінде отыратын тұрғын үй жобаларындағы жағдайлардың теңсіздігі, ал многомиллион долларлық үйлерде тұратындар жоғарыда отырады. Тағы бір мысал - кедей, тұрақсыз және зорлық-зомбылыққа ұшыраған бүкіл қоғамдастықтар деңгейінде, ал басқалары бизнесте және үкіметте өздерінің тұрғындары үшін қауіпсіз, қауіпсіз және бақытты жағдайларды қамтамасыз ету үшін инвестиция салады. Мүмкіндіктердің теңсіздігі жеке тұлғалар арасында өмір сүру мүмкіндіктерінің тең емес бөлінуіне жатады. Бұл қылмыстық сот төрелігі жүйесі бойынша білім деңгейі, денсаулық жағдайы және емдеу сияқты шараларда көрініс табады. Мысалы, зерттеулер көрсеткендей, колледждер мен университеттердің профессорлары əйелдер мен түсті адамдардан электрондық пошта хабарларына елеусіз қарайтынын көрсетті, бұл ақ ерлерді ескермеуі керек, бұл ақ адамның білім беру нəтижелерін насихаттаудың жəне білім берудің кішкене мөлшерін оларға ресурстар. Жеке, қауымдық және институционалдық деңгейлердегі кемсітушілік нәсілдің, сыныптың, жыныстың және жыныстық қатынастың әлеуметтік теңсіздіктерін қалыптастыру процесінің маңызды бөлігі болып табылады. Мысалы, әйелдер бірдей жұмыстарды орындауға ерлерге қарағанда жүйелі түрде төленеді , ал әлеуметтанушылар нәсілшілдік қоғамымыздың негізіне салынғанын және барлық әлеуметтік институттарымызда қатысқанын дәлелдеді. Әлеуметтік теңсіздіктің екі негізгі теориялары Әлеуметтанудағы әлеуметтік теңсіздіктің екі негізгі көрінісі бар. Бір көзқарас функционалист теориясы мен басқа да жанжалдар теориясымен үйлеседі. Функционалдық теоретиктердің пікірінше, теңсіздік сөзсіз және қажет және қоғамдағы маңызды функцияны атқарады. Қоғамдағы маңызды лауазымдар көп тренингтерді талап етеді және осылайша көп табыс алуға тиіс. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік стратификация осы көзқарасқа сәйкес қабілетке негізделген меритократияны тудырады. Теориялық қақтығыстар, екінші жағынан, теңсіздікті қуатты күшті топтардан құралған топтардан туындайды. Олар әлеуметтік теңсіздік әлеуметтік жетістіктерге кедергі келтіріп, кедергі келтіреді деп сенеді, себебі билік өкілдері мәртебелік кводы сақтау үшін әлсіз адамдарды қудалайды. Бүгінгі дүниеде үстемдікке ие болу ең алдымен идеологияның күші - біздің ойларымыз, құндылықтарымыз, нанымдары, дүниетанымдары, нормалары мен үміттері - мәдени гегемония деп аталатын үдеріс арқылы жүзеге асырылады. жүктеу/скачать 35.31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|