Торы азамат қалманұлы жосалы мұнай терминалындағы резервуарларды тазалаудың инновациялық технологиясын жасау

2.6. Шөгінділерді болдырмау және олармен күрес бойынша іс-шаралар.

2.6.1. Парафинді шөгінділерімен күрес сараптамасы.Құмкөл кен орны мұнайының құрамында парафиннің 12%-ы бар. Бұл жерасты қондырғының қарқынды парафинденуіне ықпал етеді. Кәсіптік материалдарын сараптау барысында анықталғандай АСПШ жерасты құрал жабдықтарында байқалады: тереңдік насостары, сырықтар. Парафинді шөгінділермен күрес әдістері шөгінділердің пайда болуын ескерту (ингиби шөгінділерді жоюға бағытталған. Кен орнында қазіргі кезде мұнай кәсіптік

қондырғы қорғанысы жүргізілмейді. Құрал жабдықтарды шөгінділерден тазарту үшін кен орнында жылу әдісі (ыстық мұнай және ыстық сумен өңдеу) қолданылады. Сондай-ақ, парафин шөгінділерін қырғыштар көмегімен механикалық әдіспен кетіреді. 2000 жылдың 01.11 айына 4 объектілер бойынша скважиналардың өңдіру қоры 108 скважинаны құрайды, соның ішінде 81 скважина парафинді шөгінділермен күрделенген жағдайларда жұмыс істейді, бұл 75%-ы құрайды. 2000 жыл ішіде жер асты резервуарларын парафинді шөгінділерден тазарту мақсатында 1162 өңдеулер жүргізілді. Оның ішінде I объекті бойынша 24 резервуарда 967 өңдеу жүргізілді. I I объекті бойынша 26 резервуарларда 95 өңдеу өткізіледі, I I I объекті бойынша 27 резервуарларда 95 өңдеу және IV объекті 4 резервуарларда ыстық мұнаймен және ыстық сумен жүргізілді. Мәліметтері 5.1. кестесінде берілген.

торлық қорғаныс) және құрал-жабдықтар бетіндегі пайда болған

Объект	Жұмыс кезеңі	өңделген резервуарлар қоры	өңдеулер саны (ОГВ,ОГН)	ПРС саны
I	1999	20	798	-
	2000	24	967	3
II	1999	36	100	-
	2000	26	95	-
III	1999	27	94	-
	2000	27	97	-
IV	1999	2	5	-
	2000	2	3	-

3.2.1.Парафин шөгінділерімен күрделенген резервуарлар қоры
Одан басқа кестеде 1999 жылы өткізілген іс-шаралар жайлы мәліметтер салыстырмалы сараптама үшін берілген. 4 объекті бойынша 85 скважинада (қордың 91,4 %-н құрайды) ыстық мұнай және ыстық сумен 997 өңдеулер жүргізілді. Олардың ішінде I объекті бойынша 20 скважинада 798 өңдеу жүргізілді. I I объекті бойынша 36 скважинада 100 өңдеу өткізілді. I I I объекті бойынша

27 скважинада 94 өңдеу жүргізілді. IV объектіде 2 скважинада ыстық мұнай және ыстық сумен 5 өңдеу жүргізілді. Жүргізілген іс-шаралар тиімділігін анықтау мақсатымен парафин шөгінділерімен күрделенген 8 скважина таңдалды, оларда 1999 және 2000 жылдары профилактикалық жұмыстар жүргізілді. Мәліметтер бойынша 1999 жылы 55 өңдеу тиімді болып шықты, ал 2000 жылы осы резервуарларда өткізілген 59 өңдеуден 33 өңдеу ғана оң нәтиже берді. 1999 жылы жасалған жұмыстар сәттілігі-63,9%, ал 2000 жылғы-55,9%-ы құрайды. Парафин щөгінділермен күрес бойынша іс-шаралар тиімділігін сараптау үшін кен орнында соңғы екі жылда парафин шөгінділерімен күрделенген скважиналар қоры дебит пен суландыру бойынша 4 топқа бөлінген. Барлық топтар бойынша профилактикалық өңдеулер сарапталды: ыстық мұнаймен, ыстық сумен және қырғышпен. Сондай-ақ жер асты жөндеулері жүргізіліп тазартулар арасындағы кезең (МОП) есептелді. МОП төмендегі формула бойынша есептеледі: МОП=Т/∑п, мұнда Т-істелген уақыт, п-өңдеулер саны (ОГН, ОГВ, ПРС) МОП нәтижелері 2.7 кестесінде келтірілген. Тазарту арасындағы кезең (тәуліктер) I объекті бойынша 1999жылы 5,9, ал 2000 жылы-8,6 құрайды.

I I және I I I объекті бойынша МОП мөлшері жоғары және сәйкес 116,2 және 90,3-1999 жылы және 85,5; 104,2-2000 жылы құрайды. 1999 жылы №413 скважинада (IVобъект) жер асты құрал-жабдықты парафиннен тазарту мақсатында 4 өңдеу өткізілді, тазарту аралық кезең 25 тәулікті құрады. №412 скважинада бір профилактикалық өңдеу жүргізілді. 2000 жылы №412 скважинада ыстық мұнаймен екі өңдеу жүргізілді, тазарту аралық кезең 150 тәулікті құрады. №413 скважинада ыстық сумен мұнаймен бір өңдеу жүргізілді.

Баяндалған материал негізінде көрсетілгендей парафинді шөгінділермен күресу үшін кен орнында жүргізілген жиі профилактикалық өңдеулер ласьтанудан скважиналарды толық тазартпайды. Ыстық мұнаймен скважинаны өңдеудің аз тиімділігін мұнайдың еріту қабілеті төмендігіне және жылу сыйымдылығының аздығына байланысты. Смола парафин шөгінділерін жою бойынша профилактикалық жұмыстарды көмірсутек ерітінділерімен немесе мұнай және көмірсутек ерітінділер негізіндегі композициялармен жүргізу қажет. Скважина маңында АСПИС анықталса өңдіру скважиналардың өңімділігін қалпына келтіру бойынша жұмыстарды жүргізу қажет. Комплексті әсер ету эмульсиясы жасалды. Ол көмірсутек ерітіндінің, қышқылыдң, судың қоспасы болып табылады. Эмульсияны қолдану тазартудың жоғары тиімділігін қамтамасыз етеді.

Шамасы-10˚С төмен температурада мұнай дистилятындағы парафин ерімей қалады.Ол эфирде,хлороформда,бензолда,петролейлі эфирде және күкіртсутекте жақсы ериді.Жылытса,тағы басқа да майларда еруі мүмкін,спиртте нашар ерісе,суда тіпті ерімейді.Химиялық тұрғыда парафин көптеген химиялық реагенттерге өзін алдырмайды.Мысалы; түтінденген күкірт қышқылы жылытқанда да парафинге еш әсер етпейді.Әдеттегі температурада парафинге әртүрлі қышқылдармен сілтілер әсер етпейді.Мұнай парафині әдеттегі құрылымды метандар қатарының көмірсутектерінен тұрады.

Асфальтендер-түсі қоңыр не сұр ұнтақ тәріздес зат,тығыздығы бірден көп,мұнайдағы массалық құрамы 5%.Асфальтендерде 80-86% көміртек,7-9% сутек,9% дейін күкірт,1-9% оттек пен 1,5% азот болады.Олар ауыр мұнай компонентерінің ішіндегі ең қиын жүзетін,әрі аз еритін шөгіндісі.Шайыр мен асфальтендердің құрлысын бір-бірімен бір түр қалыптасқан,зарядтарымен алмасқан паралельді нафтенароматты қабықшаны бейнелейтін құрылым ретінде қарастырады.Асфальтендер мен шайырлар парамагнитті деп,ал мұнай мен мұнай өнімдері-динамикалық тұрақты парамагнитті ерітінділер деп есептеледі.Асфальтендер диамагнитті бөлшектерінің гомолитті диссоциация дәрежесіне байланысты көптеген ассоциаттар комбинациясын құрайды.Парамагнитті шайыр мен асфальтендердің концентрациясын өзгерту ассоциат комбинациясының құрылымын өзгерту мен байланысты.
3.3.1.Шайыр мен асфальтен келесі ерекшеліктермен сипатталады
• АШЗ қосылған химиялық пен физико-химиялық процестер ұжымдық сипатта өтеді.Асфальтендер жеке компонент емес,қайта орталығында тұрақты еркін радикалдары бірікен ассоциатты комбинацияны құрайды.

• Диамагнетиктерден сольваты қабықшаның пайда болуы-ерітіндіде парамагнитті бөлшектердің қалу шарты болып табылады.Сольваты қабықшаның туындауы парамагнитті молекулярдың тартылыс күшін әлсіздендіріп,жылулық қозғалыстың нәтижесінде олардың рекомбинациялануына кедергі жасайды.

• Шайырлар диамагнитті молекулалардан тұрады,олардың бір бөлігі қозған дірілдегішке күйге өте алады не гомолизге ұшырай ала алады.Сол себептен шайырлар асфальтендердің потенциалды көзі болып табылады.

• АШЗ-дың сипаттамалары элементтік құрамымен емес,бәрінен бұрын компоненттердің молекула аралық әсерлесу дәрежесімен анықталады.

АШПШ-нің компоненттік құрамы бір мұнай өндіруші ауданда,тіпті бір кен орындарында үлкен аралықта өзгереді.АШПШ құрамын білу олармен тиімді күресу әдісін таңдауға,мүмкіндік береді,әсіресе физико-химиялық құрамы.Ол таңдау АШПШ типіне байланысты (1.1кесте).АШПШ құрамы мен құрлысын зерттеуге экстракциялық,хроматографиялық,термиялық,спектральды,электрохимиялық және т.б. әдістерді қолданады.


3.3.2 Мұнай газ өндіруші кәсіпшілікте АШПШ-мен күресу әдістері
АШПШ-мен күресу шөгінділердің пайда болуының алдын-алу мен оларды жою жұмыстарын қарастырады.АШПШ алдын-алу мен жою әдістеріне келесілер жатады:

Химиялық әдістер - өндіруші өнімге химиялық қосылыстарды қосу арқылы шөгінді туындауын айтуға,ал кейде толығымен тоқтатуға негізделеді.Парафин шөгіндісі ингибиторы әсерінің негізі метал құбыр беті мен сұйық фаза арасындағы болатын адсорбциялық процесте жатыр.

Химиялық реагенттер жуушы,модификаторлар,депрессаторлар мен диспергаторлар деп бөлінеді.

АШПШ туындауының алдын-алу үшін химреагенттерді қолдану көбіне мына процестер мен бірге жүргізіледі:

* бірге мұнай эмулсияларын бұзу процесі;

* мұнай өндірісіндегі қондырғыларды коррозиядан қорғау;

* газ сұйық ағының оптимальды ағынын қалыптастыру процесімен.

АШПШ-мен күресу үшін химиялық реагенттердің айтарлықтай кең ассортименті жасалған.Қазіргі уақытта реагенттердің мына маркалары қолданылады:

• бутилбензолды фракция(бутилбензол,изопрапанбензол,полиалкилбензол).СевКав НИПИ нефть пайдалануға ұсынылған;

• толуолды фракция(толуол, изопентан, пентан, изопрен);

• СНПХ-7p-1-нормал және изо құрылымды парафинді көмірсутектер,сондай-ақароматты көмірсутектердің қосылысы(“НИИ нефтехим” Казань қ);

• СНПХ-7p-2- жеңіл перолизді шайыр мен гександы фракциядан тұратын көмірсутекті композиция ;

• ХПП-003,004,007

• МЛ-72-синтетикалық БАЗ-дың қоспасы;

• СЭВА-28-этилен мен винилацетаттың полимерлесуі.

Бұлардан басқа мұнай өндіруде сондай-ақ Урал-04/88;ДМ-51;513;655;650;ДВ-02;03;СД-1;2,0-1,В-1,XT-48,МЛ-80,прогалит ГМ20/40 пен НМ 20/40 реагентері қолданады.

• жылу тасығыш ретінде ыстық су мен мұнай;

• өткір бу;

• жер үстілік пен ұңғымалық электр пештері ;

• ұңғымада мұнайдың қыздыратын электродепарафинизаторлар (индукциялық қыздырғыштар);

• әсерлескенде экзотермиялық реакция туындайтын реагенттер.

Жылу тасығышты пайдалану технологиясы арнайы қыздырғыштарда (қозғалатын типті пештік қондырғылар) сұйықты қыздыруды және оны ұңғымаға тік немесе кері шаю әдісімен беруді қарастырады.Кері шайған дұрыс,себебі тік шайғанда жиі кездесетін парафин тығындарының туындауы кері де болмайды.

Резервуарларды парафинен тазалауда-электр тізбегінің қыздырғыш элементтері ретінде СҚҚ мен шегендеуші тізбекті пайдаланып тікелей электро қыздырудың болашағы зор. Ұңғымадағы сұйықтың керекті температурасын сақтауға термоизоляцияланған құбырларды пайдалануға болады.

Ең тиімді парафин еріткіштер болып күкірт көмірсутек пен төртхлорлы көміртек табылады.Бензол,толуол,ксилол,скипидар мен монохлорбензолды ерітуге қаблеттілігі 3 есеге төмен.Алайда тиімді еріткіштерді пайдалану олардың жоғарғы өрт қауіптілігі мен,токсинділігімен шектеледі,ал хлорланған көмірсутектер мұнай өңдеу процесіне кері әсерін тигізеді,катализаторларды алынатын мұнай өнімдерінің сапасын нашарлатады.Сол себептен көптен бері селективті еріткіштерді,әсіресе жеңіл өртелген көмірсутектерді (мұнай газы,пропан-бутандық қоспа) қолданады.Оларға ароматты көмірсутектерді,БӘЗ,сульфат пен этиленгликоль типіндегі стабилизаторларды қосса ерудің тиімділігі жоғарлайды.

Механикалық әдістер–СҚҚ-да тұрған АШПШ-ін жоюды ұсынады.Сол үшін әртүрлі құрылымды қырғыштар жасалған.

Қырғыштарды әсер ету пинципі және құрлысы бойынша былай бөлінеді:

• Тек айналған кезде ғана АШПШ тазартуға қаблетті,екі кескіш пластиналардан тұратын,штангімен айналатын пластинаны.Ол үшін станок-тербеткішінің балансир басына ілінген штанг айналдырғышты пайдаланады.Штанг тізбегінің айналғанда,қырғыш та төмен қарай айналады.СҚҚ бетінен АШПШ осындай жолмен тазартылады;

• Барып - қайту жолымен жұмыс жасайтын спиральдар;

• Пышақ - қанаттары мен жабдықталған әрі жоғары көтерілгенде көтеруші күшпен жайылады.Оларды фонтанды ұңғымаларда қолданылады.

АШПШ күресудің мұндай әдісі ұңғыманы тоқтату,құбыр бетін алдын-ала дайындау сияқты қиындықтар туғызады.Одан басқа олардың қыстырылып қалуы,үзілуі сияқты қиындықтарда кездеседі.Соңғы жылдары штанга метал пластикалы қырғыштың орнына бір жағынан центратор қызметін атқаратын пластик қырғыштарды қолдануда.Әдетте бір шанг бағанасына 4-8 стоционарлы мен жүзбелі қырғыш-центраторларды қолданады.

Қырғыш-центратормен жабдықталған штанг бағанасының ұзындығы ұңғыма сызығы мен АШПШ шөккен интервалға байланысты 200-ден 1200-ге дейін м құрайды.

АШПШ-нің алдын-алу әдісі ретінде сыр мен эмальдан жасалған тегіс қаптамаларды айта кеткен жөн. Тасу,түсіріп-көтеру операцияларында және ұңғыма ішінде СҚҚ көптеген соққыш,созғыш,сыққыш,майыстырғыш күйге ене бастайды,сол себептен шыны қаптама бұзылуы мүмкін.Одан басқа,8 шыны мен эмаль қаптама 700-800˚С–қа дейін қыздырып,метал мен резъба төбесінің еруі мен бұзылуына әкелетін қайтпас процестердің туындауы мүмкін.

Мұнай микробиологиясы-биологиялық процестерді пайдалануға негізделген көптеген технологиялардың пайда болуымен және тез дамуымен сипатталатын өндірістік микробиологияның бір саласы.Биотехнологияны мұқият пайдаланса,мұнай мен газды іздеуге,қабаттың мұнай бергіштігін жоғарылатуға,мұнайды өңдеу,қоршаған ортаны қорғауға байланысты мәселелерді шешуге болады.

АШПШ-мен күресу мен алдын-алудың биотехнологиялық әдісі арнайы көміртек қышқылдағыш микроағзалардың көмірсутек гидрофобты беткейіне адсорбциялануының экологиялық ерекшеліктеріне негізделген,оның ішінде сол микроағзалар үшін қоректік субстрат ретінде АШПШ да жатады.Ағза мен қатты субстраттың тікелей жанасуы оларды пайдалануға жақсы жағдай ғана емес,сондай-ақ керекті шарт болып табылады.

Микроағзалардың адсорбциясы адсорбент пен адсорбанттың,яғни АШПШ мен адсорбталған ағзалардың қасиеттерін өзгертеді.Ағзалық беткей мен қатты фазаның әсерлесуі микробты ағзаның ағзалық қабырғасының бетінде полисахаридтің,липидтің,ақуыздың күрделі бірлестіктерінің болуына негізделеді.Одан басқа,ағзалар өзгеруінің өмір сүру процесі кезінде қоршаған ортаға спирт,майлы қышқыл,биополимер,т.б. қоспаларды өндіреді.Бұл әдістің нәтижесінде АШПШ-нің гидрофобты беткейінде ағзалар мен метаболиттерден тұратын гидрофильді қабат қалыптасады.Демек АШПШ-не микробты суспензияның әсер ету механизмін жуушы,гидрофильдеуші,жабушы,бір жағынан жуу әсерін беретін парафин шөгіндісінің шынайы ингибиторына жатқызамыз.

Уақыт өте келе СҚҚ беткейінен жуылып кететін,тағы жалғастыру үшін тұрақты ингибиторы беретін фазалық жабдық немесе ұңғыманы периодты түрде өңдеуді талап ететін химиялық ингибиторға қарағанда,шынайы ингибитрлену өз - өзімен жаңаратын микроағзалардың түрі,бастапқы концентрациясы және ұңғымадағы шартқа байланысты биоқабық өз-өзімен өндіріле бастайды.Екінші артықшылығы сол,микроағзалар тек СҚҚ бетіне ғана емес,сондай-ақ АШПШ бетіне де адсорбцияланады,яғни микробиологилық әсер етудің алдында СҚҚ-ды толығымен тазалаудың қажеті жоқ.

Физикалық әдіске жататыны-механикалық,ультрадыбыстық әдістер,сондай-ақ электрлі,магнитті мен электромагнитті өрістер арқылы өндірілуші мен транспортталушы өнімге әсер етуге негізделетін әдістер.Алайда,бұл әдістердің бірде-біреуі АШПШ мәселесін толығымен шеше алмайды.

Ұңғымалық өнімге тұрақты магнит өрісінің әсері қазіргі уақытта ұңғыманың жөндеу аралық периодын алшақтатуға қабілетті әрі қызығушылық тудырып отыр.Алайда бұл әдіс кейде кері нәтиже беріп,талқылауда жүрген әдіс.Көп жағдайда мұндай әсер етудің табиғатты дұрыс зерттелмегендіктен болады.Көптеген зерттеушілердің мәліметтері бойынша,физикалық тұрғыдан қарағанда қандайда бір пайдалы әсер алуға қарқынды әсер ету жеткіліксіз.Бұның себебі-ұңғыманың мұнай-газ-су өнімінің ағынындағы микроқоспасының шынайы агрегаттарына (серіппе тәрізді қышқыл мен темір қышқылының миералдарына) белгілі топологиясы мен кернеулігі бар тұрақты магнит өрісінің әсері есебінен парафин кристалдану орталықтарының бірден 1000-100000 есе көбеюі.Кристалдану орталықтары сапасының өсуі АШПШ кристалдары орта көлемі мен сәйксінше есе азайтып,СҚҚ қабырғасына кристалдардың адсорбциялану жылдамдығын да бірнеше есе төмендетеді,себебі агрегаттардың майдалануы салдарынан сұйық көлемінің ішінде ауданы 30-100м²/т адсорбцияланушы беткей пайда болады

Сұйық ағыны магнит полюстерінің арасынан немесе электр тоғы мен қоректенетін соленоидтан өтетін қарапайым процедура болғандықтан,зерттеу жұмыстарын кең шеңберде өткізуге мүмкіндік беру.Сол себепті МӨ тек тұздардың су негізіндегі ерітінділеріне ғана емес,сондай-ақ мұнайға,маторлы жанармайларға,полимер ерітінділеріне,цементті және бұрғылау ерітінділеріне,өсімдік тұқымдарына,қанға т.б.қолдана бастады.МӨ арқылы тұзы көп сумен суғарылса да,жердің тұздануының алдын алды,мұнай мен суды өңдеу мен транспорттау кезінде минералдар мен органикалық заттардың шөгуінің алдын алып,цементті ерітінділердің тұтқырлығын айтарлықтай төмендетуге қол жеткізді және т.б.

Алайда алғашқы жылдардың өзінде сыртай ұқсас объектілер мен процестер үшін де алғашқы жылдардың нәтижелері әрқашанда қайталана бермейтіні байқалды.Кернеулігі бірнеше жүздеген эрстед магнитті өріске ферромагнитті емес заттардың-су,мұнай,қан,өсімдік пен жануарардың тері бөлшектері-әсері таң қалдырды.Содан соң магниттік әсер жайлы екі көз қарас туындады:біріншісі-көзбояушылық пен ”лас” эксперименттің нәтижелері, екіншісі-МӨ-ң негізінде әлі де физикада белгісіз материяның фундементалды қасиеттері бар.Ғылыми бірлестік МӨ-ң әсерін әрі қарай зерттеген энтузиасттар мен МӨ-ң сәтті шыққанын дұрыс қабылдамаған скептиктерге бөлінді.

Соңғы уақытта АШПШ-ң алдын алу мақсатында ұңғымалық сұйықпен өңдеу үшін МӨ-ді қолдануға қызығушылықтар көбейді,оның себебі нарықта аз кездесетін материялдар негізінде жасалған жоғары энергетикалық магниттер ассортиментінің пайда болуымен түсіндіріледі.Қазіргі уақытта отыздан астам әр түрлі қоғамдар магнитті депарафинизаторларды ұсынуда

АШПШ-мен күресу шөгінділердің пайда болуының алдын-алу мен оларды жою жұмыстарын қарастырады.АШПШ алдын-алу мен жою әдістеріне келесілер жатады:

Химиялық әдістер - өндіруші өнімге химиялық қосылыстарды қосу арқылы шөгінді туындауын айтуға,ал кейде толығымен тоқтатуға негізделеді.Парафин шөгіндісі ингибиторы әсерінің негізі метал құбыр беті мен сұйық фаза арасындағы болатын адсорбциялық процесте жатыр.

Химиялық реагенттер жуушы,модификаторлар,депрессаторлар мен диспергаторлар деп бөлінеді.

АШПШ туындауының алдын-алу үшін химреагенттерді қолдану көбіне мына процестер мен бірге жүргізіледі:

* бірге мұнай эмулсияларын бұзу процесі;

* мұнай өндірісіндегі қондырғыларды коррозиядан қорғау;

* газ сұйық ағының оптимальды ағынын қалыптастыру процесімен.

АШПШ-мен күресу үшін химиялық реагенттердің айтарлықтай кең ассортименті жасалған.Қазіргі уақытта реагенттердің мына маркалары қолданылады:

• бутилбензолды фракция(бутилбензол,изопрапанбензол,полиалкилбензол).СевКав НИПИ нефть пайдалануға ұсынылған;

• толуолды фракция(толуол, изопентан, пентан, изопрен);

• СНПХ-7p-1-нормал және изо құрылымды парафинді көмірсутектер,сондай-ақароматты көмірсутектердің қосылысы(“НИИ нефтехим” Казань қ);

• СНПХ-7p-2- жеңіл перолизді шайыр мен гександы фракциядан тұратын көмірсутекті композиция ;

• ХПП-003,004,007

• МЛ-72-синтетикалық БАЗ-дың қоспасы;

• СЭВА-28-этилен мен винилацетаттың полимерлесуі.

Бұлардан басқа мұнай өндіруде сондай-ақ Урал-04/88;ДМ-51;513;655;650;ДВ-02;03;СД-1;2,0-1,В-1,XT-48,МЛ-80,прогалит ГМ20/40 пен НМ 20/40 реагентері қолданады.

• жылу тасығыш ретінде ыстық су мен мұнай;

• өткір бу;

• жер үстілік пен ұңғымалық электр пештері ;

• ұңғымада мұнайдың қыздыратын электродепарафинизаторлар (индукциялық қыздырғыштар);

• әсерлескенде экзотермиялық реакция туындайтын реагенттер.

Жылу тасығышты пайдалану технологиясы арнайы қыздырғыштарда (қозғалатын типті пештік қондырғылар) сұйықты қыздыруды және оны ұңғымаға тік немесе кері шаю әдісімен беруді қарастырады.Кері шайған дұрыс,себебі тік шайғанда жиі кездесетін парафин тығындарының туындауы кері де болмайды.

Резервуарларды парафинен тазалауда-электр тізбегінің қыздырғыш элементтері ретінде СҚҚ мен шегендеуші тізбекті пайдаланып тікелей электро қыздырудың болашағы зор. Ұңғымадағы сұйықтың керекті температурасын сақтауға термоизоляцияланған құбырларды пайдалануға болады.

Ең тиімді парафин еріткіштер болып күкірт көмірсутек пен төртхлорлы көміртек табылады.Бензол,толуол,ксилол,скипидар мен монохлорбензолды ерітуге қаблеттілігі 3 есеге төмен.Алайда тиімді еріткіштерді пайдалану олардың жоғарғы өрт қауіптілігі мен,токсинділігімен шектеледі,ал хлорланған көмірсутектер мұнай өңдеу процесіне кері әсерін тигізеді,катализаторларды алынатын мұнай өнімдерінің сапасын нашарлатады.Сол себептен көптен бері селективті еріткіштерді,әсіресе жеңіл өртелген көмірсутектерді (мұнай газы,пропан-бутандық қоспа) қолданады.Оларға ароматты көмірсутектерді,БӘЗ,сульфат пен этиленгликоль типіндегі стабилизаторларды қосса ерудің тиімділігі жоғарлайды.

Механикалық әдістер–СҚҚ-да тұрған АШПШ-ін жоюды ұсынады.Сол үшін әртүрлі құрылымды қырғыштар жасалған.

Қырғыштарды әсер ету пинципі және құрлысы бойынша былай бөлінеді:

• Тек айналған кезде ғана АШПШ тазартуға қаблетті,екі кескіш пластиналардан тұратын,штангімен айналатын пластинаны.Ол үшін станок-тербеткішінің балансир басына ілінген штанг айналдырғышты пайдаланады.Штанг тізбегінің айналғанда,қырғыш та төмен қарай айналады.СҚҚ бетінен АШПШ осындай жолмен тазартылады;

• Барып - қайту жолымен жұмыс жасайтын спиральдар;

• Пышақ - қанаттары мен жабдықталған әрі жоғары көтерілгенде көтеруші күшпен жайылады.Оларды фонтанды ұңғымаларда қолданылады.

АШПШ күресудің мұндай әдісі ұңғыманы тоқтату,құбыр бетін алдын-ала дайындау сияқты қиындықтар туғызады.Одан басқа олардың қыстырылып қалуы,үзілуі сияқты қиындықтарда кездеседі.Соңғы жылдары штанга метал пластикалы қырғыштың орнына бір жағынан центратор қызметін атқаратын пластик қырғыштарды қолдануда.Әдетте бір шанг бағанасына 4-8 стоционарлы мен жүзбелі қырғыш-центраторларды қолданады.

Қырғыш-центратормен жабдықталған штанг бағанасының ұзындығы ұңғыма сызығы мен АШПШ шөккен интервалға байланысты 200-ден 1200-ге дейін м құрайды.

АШПШ-нің алдын-алу әдісі ретінде сыр мен эмальдан жасалған тегіс қаптамаларды айта кеткен жөн. Тасу,түсіріп-көтеру операцияларында және ұңғыма ішінде СҚҚ көптеген соққыш,созғыш,сыққыш,майыстырғыш күйге ене бастайды,сол себептен шыны қаптама бұзылуы мүмкін.Одан басқа,8 шыны мен эмаль қаптама 700-800˚С–қа дейін қыздырып,метал мен резъба төбесінің еруі мен бұзылуына әкелетін қайтпас процестердің туындауы мүмкін.

Мұнай микробиологиясы-биологиялық процестерді пайдалануға негізделген көптеген технологиялардың пайда болуымен және тез дамуымен сипатталатын өндірістік микробиологияның бір саласы.Биотехнологияны мұқият пайдаланса,мұнай мен газды іздеуге,қабаттың мұнай бергіштігін жоғарылатуға,мұнайды өңдеу,қоршаған ортаны қорғауға байланысты мәселелерді Жоғарыда келтірілген теория бойынша ұңғымалық өнімде темірдің микроқоспалары болса,онда өндіріліп жатқан сұйықты магнитті өріспен өңдеу тиімді болуы керек.Қозғалыстағы сұйыққа магнитті аймақтың әсерін ілеспе судағы,темір қосылысының субмикронды ферромагнитті микробөлшектерінен тұратын кон-центрациясы 10-100г/т агрегаттар бұзыла бастайтыны белгілі болған.Әрбір агрегатта бірнеше жүздеген бірнеше мыңдағанға дейін микробөлшектер болады,сол себепті агрегаттардың бұзылуы тұздар мен парафиндердің кристаллизация орталықтарының концент-рациясын бірден (100-100есе) ұлғайтады да,ферромагнитті бөлшек-тердің беткейінде микронды өлшемдегі газ түйіршіктері қалыптасады.Агрегаттардың бұзылуы нәтижесінде парафин кристалдары біріккен,көлемді және майда дисперсті күйінде түсе бастайды,ал шөгіндінің өсу жылдамдығы шөккен шайыр,асфальтенмен қатты фазаға біріккен парафин кристалдарының орташа өлшемдерінің азаюына пропорционалды түрде азаяды.МӨ-ден кейінгі пайда болатын кристаллизация орталықтарындағы газдың микро түйіршіктері,кейбір зерттеушілердің ойынша,ұңғыма дебитінің біршама өсуіне алып келетін газлифтті әсерді қамтамасыз етеді екен.

Магниттің екі полюстері арасындағы жерден сұйықтық өтеді.Эксплутациялау тәжірибесіндегі қондырғыларды есепке алғанда, мына талапқа сай болуы керек:

* Тереңдік сорапты қондырғының құрлысына геометриялық сай әрі үлкен гидравликалық кедергі жасалу керек.

* Ұңғымадан өтетін өнімді екі-үш жыл бойы қуаты 20-40ка/м магнитті өріспен тұрақты түрде өңдеуін қамтамасыз етуі керек.

* Магниттер мықты бекітіліп және өндірілуші өнімнің агресивті әсерлерінен қорғалған болуы керек.

Алайда белгілі мұнай өндірісінде магниттерді қолдану кезінде МӨ оң нәтиже бермеген жағдайларда кездеседі.Болған сәтсіздіктер мұнайшылардың алдында МӨ технологиясының жарамсыздығын көрсетті.Былайша айтқанда,мұнай ағысында магнитті өріс физико-химиялық механизм,яғни болып жатқан процестердің табиғатын түсіндіретін теория болмады.Демек осы уақытқа дейін қатты АШПШ-ң туындауына магнитті өрістің қарсыласа алатын шарттары түсініксіз болып келеді. 1992ж алдымен өндірістік сулар,сосын мұнайды МӨ-дің тиімділігін бағалау мен сараптау әдістерін іздеу және жасау үшін лабараториялық зерттеу жұмыстары басталады.Өңдеу шарттары қиындатылған кен орындарында ұңғымалық қондырғыларды АШПШ-нен қорғауға көп көңіл бөлінеді.Мұнайды МӨ-дің тиімділігін бағалау методикасы барынша өндірістік шарттарға жақындатылған.Лабараториялық зерттеудің нәтижелерінде заманауи жоғары энергетикалық магнитті материалдардың негізінде ұңғымалық және жер үсті магнитті аппараттар жасалды. Ұңғымалық магнитті аппараттың ерекшелігі сол,оның жұмысшы арнасы толығымен магнитті өрістің экраны болып саналатын феромагнитті материалдан жасалған.Ол үшін стандарты резьбалы ССҚ қиындысы алынып,магнитті жүйе сыртқы беткейіне орнатылады және бір жағынан магнит желісі қызмет атқаратын саңлаусыздандырылған кожухпен қорғалады.1996ж ұңғымалық МА-дың алғашқы партиясы дайындалып Перм облысындағы сынақтан өткізілсе,1997ж жоғары тиімділігі және тұрақтылығымен сипатталатын жаңашаландырылған ұңғымалық МА құрастырылды,ол да сыналды.Өндірістік жағдайда соңғы МА алғашқысына қарағанда жақсырақ нәтиже береді.Бұл жағдай темір микро-қоспасының мөлшері аздау ұңғымалық сұйықты өңдеудің тиімділігін арттыру үшін магнитті өрістің қуатын ұлғайтқанымен түсіндіріледі.

Содан бастап электромагнитті өрістің градиенті,қуаты,жиелігі мен кеңістік бөлінуіне негізделген жаңа магнитті жабдықты құрастыру қарқынды жүріп жатты.