По нашему мнению, точка А характеризует относительно более высокий запас морозостойкости бетона с ГКМ-С плюс ГТ-М (кривая 4), чем бетона с ГКМ-С (кривая 3). Гидрофобный трегер ГТ-М повышает морозостойкость бетона более чем на 100 циклов. Полученные данные можно рассматривать как частное доказательство того, что увеличение содержания гидрофобизатора в единице объема без снижения прочности является эффективным средством для достижения высокой морозостойкости, а значит и долговечности бетона.
Об улучшении морозостойкости бетона с гидрофобным трегером можно судить также по снижению потери массы в процессе испытаний. Косвенным доказательством того, что гидрофобный трегер способствует повышению морозостойкости бетона, могут быть результаты испытания бетонов на водопоглощение до и после испытания на морозостойкость (рисунок 2).
Рисунок 2 — Водопоглощение бетонов до и после испытания на морозостойкость: А1 и Б1 — бетон
без добавок соответственно до и после испытания
на морозостойкость; А2 и Б2 — бетон с 1,5 % ГКМ-С;
А3 и Б3 — бетон с 1,5 % ГКМ-С плюс ГТ-М
Из рисунка 2 видно, что после испытания на морозостойкость (300 циклов попеременного замораживания и оттаивания) бетоны без модификатора и с модификаторами имеют разное увеличение водопоглощения: прирост водопоглощения бетонов без добавок составляет ~20-25 %, тогда как бетонов с модифи-
катором ГКМ-С ≈ 12-15 %, а с ГКМ-С плюс ГТ-М ≈ 5-7 %. Гидрофобный трегер снижает прирост водопоглощения более чем в 2 раза.
В данном случае мы также видим, что совместное действие гидрофобизирующей добавки ГКМ-С и гидрофобного трегера приводит к существенному снижению разрушительных процессов корразии в гидрофобизированной структуре. Именно взаимоусиление (эффект синергизма) действий гидрофобизирующей добавки и гидрофобного трегера обеспечивает создание объемной рациональной гидрофобизации цементного камня и бетона в целом.
По В.И. Соловьеву [2], характер изменения льдообразования в материалах является следствием ряда процессов, в число которых входят:
- изменение кинетики льдообразования и свойств льда в присутствии гидрофобизирующих модификаторов;
- снижение под действием ПАВ температуры начала кристаллизации воды. При этом, по-видимому, разупорядочивается скрытокристаллическая структура воды, что приводит к уменьшению количества тригидроля (H2O)3, и вода большей частью характеризуется полимеризационными формами H2O и (H2O)2. Переохлажденная вода с уменьшенным количеством молекул тригидроля, имеющих наименьший объем, превращается в лед без «взрывного» эффекта;
- увеличение под действием ПАВ количества дислокаций в кристаллах льда. Структура льда с гидрофобизатором является условно порфировой вследствие ее неравномерности и наличия вкрапленников ПАВ, что обусловливает более высокую текучесть и пластичность при различных деформациях (сжатие, срез и т.д.).
Таким образом, результаты испытаний показывают, что в строительном материаловедении появился новый технический прием существенного повышения морозостойкости бетона путем совместного применения гидрофобизирующего комплексного модификатора ГКМ-С и гидрофобного трегера ГТ-М. При этом достигается увеличение концентрации гидрофобизирующих веществ с 1,5 до 10 % и более от массы цемента на единицу объема без снижения прочности, что обеспечивает получение эффективных бетонов высокой долговечности.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Баженов Ю.М. Технология бетона. М.: Изд-во АСВ, 2002. 49 с.
2. Соловьев В.И., Ергешев Р.Б. Эффективные модифицированные бетоны. Алматы: КазГосИНТИ, 2000. 123 с.
3. Батраков В.Г. Модифицированные бетоны. М.: Стройиздат, 1998. 131 с.
4. Стольников В.В. О теоретических основах сопротивляемости цементного камня и бетонов чередующимся циклам замораживания и оттаивания. Л.: 1970. 68 с.
ӘОЖ 624.953:043
|
|
А.И. АЙНАБЕКОВ
Ұ.С. СҮЛЕЙМЕНОВ
Ш.Т. ЕШІМБЕТОВ
Х.А. АБШЕНОВ
| Резервуар қабырғасына люк және құбырларды ендіру түйінін нығайту элементтерін есептеудің инженерлік әдісі |
Республикамыздағы пайдалы қазбалардың, оның ішінде мұнай мен табиғи газды өндіруінің жыл бойы өсіп отыруы, оларды тасымалдау, өңдеу мен сақтауға байланысты кәсіпорындардың қуаттылықтарының жүйелі өсуі, сонымен қатар химия, мұнай-химия, энергетика, ауылшаруашылығы өндірістері және өзге де салаларында күрделі көлемді арнайы сақтау орындарына деген сұраныстардың өсуі резервуарлар құрылысындағы металл шығындарын азайтуда, қажетті еңбек көлемін төмендетуде, жаңа ғылыми жетістіктерге жету беталыстарын үдетуде, оларды пайдалануда беріктігі мен ұзақ мерзімділігін арттыруда, жаңаша конструкциялық шешімдер құруда міндеттемелер қояды.
Тік цилиндрлі резервуарлар қирауларын талдау жасау бойынша қорытындылайтынымыз [1,2], резервуар конструкцияларының жауапты аймақтарының біріне кернеулердің шоғырлану орындары жатады: резервуар табаны мен қабырғасының жанасу аймақтары, құбырларды және түтікшелерді қабырғаға ендіру түйіндерінің аймақтары жатады. Резервуарлардың ойық аймақтарына тиісті, болатты тік цилиндрлі резервуарларды жобалау және құрылысына арналған пайдаланудағы нормалық құжаттар ойықтың кернеулену деформациялану күйіндегі мәселелерді ережелейді. Нормалардың жалпы талаптары конструкциялық элементтердің кернеулену-деформациялану күйін серпімділік шегінде есептеу нәтижелеріне негізделген және геометриялық өлшемдерін таңдауды анықтайды. Алайда, мұндай жағдай айтарлықтай алшақтыққа жетелеуі мүмкін, себебі конструкциялық элементтердің қирауына эксплуатациалық ерекшеліктер, материалдардың қасиеттері, кернеулердің шоғырлануы себеп болуы мүмкін. Сондай-ақ, пайдаланудағы нормативтік құжаттарда түтікше мен люк ойықтары түйіндерін беріктікке есептеу әдістемелерінде және құбырларды резервуар қабырғасына ендіру аймақтарында маңызды да шешуші фактордың бірі кернеулердің шоғырлануы есепке алынбаған. Сондықтан да, резервуарларды пайдалану тәжірибесі жоғарыда аталған нормалар мен есептеу әдістемелері негізінде кернеулердің шоғырлану аймақтарын нығайту, конструкцияларын жобалау олардың төмен сенімділігін көрсетуі таң қаларлық емес.
Айта кететін жайт, күрделі математикалық қиыншылықтармен байланысты ойық аймақтарындағы элементтер кернеулерінің шоғырлануын анықтау осы күнге дейін шешусіз болып қалуда және тек жекелей есептемелерді шешумен шектеледі.
Осы мәселелерге байланысты, люк ойығы және құбырларды ендіру түйіні аймақтарының нақты жұмысын және элементтерді есептеуде инженерлік әдістемені өңдеу өзекті мәселе болып табылады, себебі резервуар конструкцияларының беріктігін, сенімділігін және ұзақ мерзімділігін өсіру мәселелерімен тікелей байланысты.
Резервуар қабырғасы мен түтікшенің түйіскен сызығы көп нүктелерден тұратындықтан, есепті шешуде шектік шарттарды қоса отыра көп теңдеулерді шығаруға тура келеді. Мұндай теңдеулердің шешімін табу үшін ЭЕМ-ды қажет етеді.
Алайда тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін талдай отыра кең шектерде, қабырға мен түтікшенің аса кернеуленген нүктелерінде 8-10% ауытқумен кернеулер эпюрасы бір қисықтық сызығына қосылады [3].
Бұл айтылған облыстарда кернеулену деформациялану күй өстік симметриялық қабықшаларының кернеулену-деформациялану күйіне сәйкес екендігін көрсетеді. Осыған сәйкес практикалық тұғырдан қарағанда, резервуар қабырғасы мен түтікшедегі өстік және шеңберлік күшәсерлер, өстік және шеңберлік моменттер мен көлденең күштер өстік симметриялы есептің формулаларымен сипаттала алатындығы анықталады.
Түтікше конструкциясының материалы серпімділік жұмыс стадиясында қабырғаның кернеулену күйіне аз әсер ететіндігін ескере, сонымен қатар Еn = Еc, vn = vc = 0,3 қабылдап, қабырғадағы өстік , шенберлік кернеулер мен түтікшедегі өстік шеңберлік кернеулерді анықтауда [4] жұмысында келтірілген есептік формулаларды пайдаланамыз:
(1)
(2)
мұнда ξ — түтікшенің сыртқы бетінен бастап саналатын резервуар қабырғасы нүктелерінің координаталары;
x — резервуар қабырғасының сыртқы бетінен бастап есептелінетін түтікше нүктелерінің координаталары
1,2 және 3 суреттерде, мысал ретінде тәжірибелік сынау нәтижелері (1) және (2) формулаларын пайдалана анықталған кернеулердің салыстырмалары келтірілген.
1 — есептік қисықтар, — тәжірибелік шамалар
1-сурет — Резервуар қабырғасының сыртқы нүктелеріндегі өстік кернеулердің тәжірибелік
және есептік нәтижелерінің салыстырмасы
1 — есептік қисықтар, — тәжірибелік шамалар
2-сурет — Резервуар қабырғасының сыртқы нүктелеріндегі шеңберлік кернеулердің тәжірибелік
және есептік нәтижелерінің салыстырмасы.
1 — есептік қисықтар, — тәжірибелік шамалар
3-сурет — Түтікшенің сыртқы нүктелеріндегі өстік және шеңберлік кернеулердің тәжірибелік
және есептік нәтижелерінің салыстырмасы
Дәнекерленген конструкцияларда σ1 > σ2 және . Ең үлкен кернеулер дәнекерленген тігістерде байқалады. Тігістің өлшемін резервуар қабырғасы мен түтікше қабырғасының қалыңдықтарымен теңеп (ξ = δc; x = δn) және оларды (1), (2) формулаларына қойсақ, ең үлкен кернеулерді есептеу үшін келесі формулаларды аламыз:
(3)
(4)
(3) және (4) формулалары кернеулердің ең үлкен шоғырлануын анықтайды. Бұл кернеулер кернеулердің шоғырлану аймағында қабырға мен түтікшеге рұқсат етілген кернеулердің шамасынан үлкен болмауы тиіс:
(5)
(5) теңдеулерін ескере, (3) және (4) теңдеулерін бірге шеше отырып, кернеудің шоғырланған аймағында қабырға мен түтікшенің керекті қалыңдықтарын келесі формулаларымен анықтауға болады:
; (6)
(7)
(6) және (7) формулаларында кернеудің рұқсат
етілген (шектік) шамасы ретінде РҚ ҚН 3.05-24-2004 [5] (9.4) формуласымен анықталған шаманы қолдануға болады.
(1) және (2) теңдеулері арқылы алынған кернеулер резервуар қабырғасы мен түтікше материалдарының есептік қарсыласуынан аспауы тиіс.
Түтүкшені нығайту табақшасының ені
(8)
шектерінде қабылданады, ал резервуар қабырғасын нығайтатын жапсырма бетінің ұзындығы
(9)
шектерінде қабылданады.
Жоғарыда көрсетілген есептеудің инженерлік әдісі люк және құбырларды ендіру аймағында түйін элементтерінің кернеулену күйін дұрыс бағалауға мүмкіндік береді және есептемені айтарлықтай жеңілдетеді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Материалы международной практической конференции «Проектирование строительства и ремонт резервуаров для нефти и нефтепродуктов». Алматы, 2001. 16 с.
2. Берков Н.А., Скопинский В.Н. Напряженное состояние цилиндрического резервуара с тангенциальным патрубком при действии внутреннего давления // Известия вузов машиностроения, № 4, 1981. С. 23-28.
3. Айнабеков А.И., Протопопов А.В., Ешимбетов Ш.Т. Напряженное состояние и концентрация напряжений в зоне врезки люка — лаза в стенку вертикального цилиндрического резервуара. «Наука и образование Южного Казахстана», № 4(63), 2007. С. 8-12.
4. Феденко Г.И. К расчету концентрации напряжений в области соединения цилиндрической обечайки с патрубком при внутреннем давлении // Проблемы прочности, № 5, 1972. С. 59-65.
5. ҚР ҚН 3.05-24-2004. Мұнайға және мұнай өнімдеріне арналған тік цилиндрлік болат резервуарларды жобалау, дайындап шығару және жинақтау жөніндегі нұсқау. Астана, 2005. 78 бет.
УДК 004.8:336.7
|
|
Ж.Н. САГИНТАЕВА
| | Достарыңызбен бөлісу: |