Т¦рышев айтм¦хамет
жүктеу/скачать 0.98 Mb.
|
| Мәдәт1 бер я шағри2 фәрияд.3
өлеңінде: 1. Мәдәт /парсыша/ - жәрдем бер, қазақша-медет бол. 2. Шағри /арабша/ - ақын. Фәрияд /арабша/ - сыйыну - деп түсінік берілген2. Бұл өлеңінде Абай Шығыс ақындарына табына отырып, олардан жәрдем сұрайды. Ғабит Мүсірепов «...өзбек халқының данышпан ақыны Әлішер Науаидың ғажайып туындыларын оқып, үлгі алмаған ақын кемде-кем. Классикалық әдебиетіміздің шұғылалы шыңы-Абайдың да өзіне ұстаз тұтқан, талантына бас иген ақынның бірі-Науаи еді» - деген1. Бұл орайда, Сыр сүлейі Майлықожа: Өзбектен өткен Науаи Тілдің гауһар гүлі еді, Фарсыдан өткен Фирдауси, Заманының дүрі еді - деуі тегіннен тегін емес еді. «Шығыс ақындарынша» - деген өлеңінде Абай шағатай үлісінде жазып, еліктейді. Мысалы, Иузи-рәушан1, көзі-гәуһар2 Лағилдек3 бет үші әхмәр4, Тамағи қардан әм биһтар5 Қашың құдрәт6 қоли шигә7. Өзәң гузәлләра8 раһбар9, Сәңә ғашиқ болып кәмтар, Сүләйман, Ямшит, Искәндәр Ала алмас барша мүлкигә. Мүбадә олса10 ол бір кәз, Тамаша қылса йузмә-йуз Кетіп қуат, йұмылып көз, Бойың сал-сал бола нигә?11 1. Рәшан (парсыша) - жарық, әдемілік. 2. Гәуһар (парсыша) - бриллиант. 3. Лағыл (арабша) - асыл тастың бір түрі. 4. Әхмәр /арабша/ - яқут, рубин. 5. Биһтар /парсыша/ - беттер. 6. Құдрәт /арабша/ - күш. 7. Шигә /парсыша/ - нәзік. 8. Гузәл /түрікше/ - сұлу. 9. Раһбар / парсыша/ - бастаушы. 10. Мұбада олса /түрікше/ - бола қалса. 11. Нигә /татарша/ - неге2. Абайда араб-парсы, түрік татар сөздерін шағатай графикасында жазып түсірген. Сол уақыттың сөйлеу ерекшелігін толық сақтаған. Сол сияқты, «Әлифби» өлеңі де араб-парсы сөздерін араластырып қолданған3. Құдайберген Жұбанов Абайдың алдыңғы екі өлеңі турасында: «Міне, бұл Абайдың өлеңдері, осы екі өлең-шын мағынасымен шағатайша шыққан» - деді1. Ал, «Әлифби» өлеңі жөнінде: Шынында «Әліп дек ай йузіңе ғибрат еттім» /Арабша-үлгі деген мағынаны береді/ өлеңі алдыңғы екі өлеңінен көріне басқа. Бұл-шағатайдан қашықтай бастаған, қазақтық өз үлгісі қайта бейімделе бастаған кезі болу керек» - деген тұжырым айтады2. Ә.Н.Нұрмаханова Абай шығармасынан мысал ала отырып «Бұл шағатай тілінде жазылған әдеби нұсқалар Орта Азия мен Қазақстан халқының ортақ мұрасы болғандығын дәлелдейді»3 - деген уәж айтады. Л.З.Рүстемов «...ескішіл бағыттағы, кітаби ақын Мақыш Қалтаевтың /1869-1916/ Қазан баспасынан 1910 жылы басылып шыққан өлеңдер жинағында мынадай жолдар бар: Сол низамнан уақытынды ғамал қылса, немесе, Жамағаты үйінің болмас һалек. Шейітте суннетлер уажіп, фарыз тұрып, Нәфіл тұтып болады таңда ол. Яки: Ақыр заман ишанлары Һәрбір гәптен мәжіліс құрар /7-бет/ жүктеу/скачать 0.98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|