Түркістан облысы, Қазығұрт ауданы, П. Тәжібаева атындағы жалпы орта білім беретін мектебі Ғылыми жоба Тақырыбы: Экологиялық мәселелерді шешу және қалдықсыз технология «Қара сарбазы»
Материалдар және зерттеу әдістемесі
жүктеу/скачать 3.07 Mb.
|
| 6
Материалдар және зерттеу әдістемесі Қара солдат арыстан H.illucens Stratiomyidae тұқымдасына жатады (Latreille, 1802), оның өкілдері әлемдік фаунада 400 тұқымдастың 2600 түрін қамтиды. Ересек шыбын қара түсті, ұзындығы 15-20 мм. Дернәсілдердің ұзындығы 27 мм, ені 6 мм және соңғы сатысында салмағы 220 мг дейін жетеді. Олардың күңгірт, ақшыл түсі бар. Дернәсілдер белсенді түрде қоректенеді, бір дернәсіл тәулігіне 25-500 мг балғын затпен қоректенеді, шіріген жемістер мен көкөністермен, ауылшаруашылық қалдықтарымен, мал көңімен қоректенеді. Дернәсілдік кезең 2 аптаға созылады, бірақ азық аз болған кезде дернәсілдік кезең 4 айға дейін созылуы мүмкін. Бұл кезеңнің соңында (қуыршақ) дернәсіл ас қорыту жолдарын босатып, қоректену мен қозғалуды тоқтатады. Содан кейін қуыршақ болу үшін құрғақ және қорғалған жер іздеп қоныс аударады. Қуыршақ кезеңінің ұзақтығы шамамен 14 күн, бірақ 5 айға дейін созылуы мүмкін. Аналық шыбын пайда болғаннан кейін 2 күннен кейін жұптасып, жұмыртқаларын қорек көзінен алыс емес құрғақ ойпаңдар мен жарықтарға салады. Дернәсіл кезеңінде жинаған ақуыздар мен майлар ересек шыбынның өмірлік белсенділігіне ықпал етеді[16]. H. Illusens өнеркәсіптік өсіру негізінен ыңғайластырылған жылыжайлар мен ғимыраттарда, жылы климаты бар елдерде жүзеге асырылады. Бұл ересек қара сарбаздың жарықтандыруға деген жоғары талаптарымен байланысты, бұл үй ішінде өсірудегі кейбір қиындықтармен де түсіндіріледі [17,19] Зерттеу барысында, біз, көлемі 80 × 120 × 60 см болатын шағын 7 инсектарийді зертханалық жағдайда жабдықтадық, оған көлемі 120 × 60 пеноплекстің 7 данасынан инсектарий қорап жасалды. Инсектарийдің алдыңғы қабырғасы маскид торынан терезе жасалды. (2-сурет). ҚС шыбындарын өсіруге арналған бөлмедегі температура 25-30°С деңгейінде сақталды. Инсектарийдің бекітілген торға шағын жұмыс жасауға ыңғайлы тор матадан терезе жасалды. Инкубатордың төбесінде желіге қосылған әрқайсысының қуаты 30 Вт болатын үш люминесцентті лампа орнатылды. Екі шамның түс температурасы 6500°К болды. Тәуліктің ұзақтығы 12 сағат болды. Инсектарийдің ортасында қант немесе бал ерітіндісімен суланған пластик қорапқа губка орнатылған. Бұл түрдің шыбындарына тағам қажет емес, бірақ қант немесе бал қосылған су олардың өмір сүру ұзақтығын айтарлықтай арттырады. Инсектарийде жұмыртқа салу үшін контейнер орнатылды, оның түбіне 3 см ылғалданған кебек қабаты тормен жабылып, ағаш сызғытардан жасалған ұяшықтар кебектің үстіне қойылды. Аналықтар жұмыртқаларын ағаш сызғыштардан жасалған ұяшықтарға салады. Ересек шыбындардың өмір сүру ұзақтығы 10-нан 20 күнге дейін. Ағаш сызғыштан жасалған ұяшықтарды ауыстыру күн сайын жүргізілді. Жұмыртқалар құрғақ Петри табақшаларында 26°C және 80% ылғалдылықта инкубацияланды. Белгіленген температурада қара сарбаз шыбынының жұмыртқасының даму ұзақтығы үш күн. Инкубацияның үшінші күннің жұмыртқалары қоректік субстратпен бір жарым литрлік пластикалық контейнерлерге салынып, жұқа тормен 8 жабылған. Бір контейнерге 1 гм жұмыртқа және 4-5 см қоректік субстрат орналастырылды, олар үшін келесі заттар сәтті қолданылды: көкөністер, бидай кебегі, әртүрлі жарма: күріш, жарма, сұлы жармасы және т.б. Дайын субстратты дайындау үшін біз жабысқақ, ботқа тәрізді консистенцияны алу үшін бидай кебегін қостық. Бұл ретте қатты жармаларды бір күн бойы суға салып қою керек немесе қайнату керек, ал кебек пен көкөніс қалдықтары оңай сіңіріледі. Бесінші күні личинкалары бар субстрат 20 × 70 × 50 см өлшемдегі контейнерлерге құйылды, мұнда 20 см биіктікте. Контейнерлер тормен жабылып, қажет болған жағдайда азық субстраты қосылды. Үлкен дернәсілдер кез-келген органикалық қалдықтарды, кез келген көкөністерді, жемістерді, ет қалдықтарын, балықтарды, жаңа піскен және жарамсыз тағамдармен де қоректенеді. Личинкаларды өсіру процесінде контейнерлердегі субстраттың жақсы желдетіп, температурасын және ылғалдылығын бақылау маңызды. Дернәсілдердің жоғары тығыздығы кезінде субстрат температурасы 45 ° C-қа дейін көтерілуі мүмкін, ол кезде қосымша ыдысқа бөліп тығыздығын азатқан жөн. Дернәсілдердің қуыршақ кезеңіне дейінгі дамуы 14-18 күнге созылды. Қоректенуін аяқтаған кезде дернәсілдердің түсі қоңыр, кеін қара түске ие болады . Дамудың осы кезеңінде олар қуыршақ болу үшін қолайлы орынды іздейді. Егер субстрат жеткілікті ылғалды болмаса, субстраттың қалыңдығында қуыршақ пайда болуы мүмкін. Егер субстратқа су қосылса, қуыршақтар құрғақ жер іздеп, ыдыс бойымен жорғалайды. 9 Олардың биологиясының бұл ерекшелігі оларды субстраттан бөлу үшін өте тиімді мүмкіндік. Бұл түрдің қуыршақтарын 10-15°С температурада бірнеше айға дейін сақтауға болады. 26°С температурада олар 7-10 күн ішінде қуыршақтан шыбынға айналады. Жануарлардың азық-түлiк ретiнде пайдалану алдында сүмен жуып, аранайы қондырғыда кептіріп, ұнтақтап, жемге 30 пайз мөлшерде қосуға болады. Ғалымдардың құстарға, шошқаларға, балықтарға, егеуқұйрықтарға және басқа жануарларға жүргізген зерттеулері бойынша Қ.С. дернәсілдерінің ұны тағамдық құндылығы жағынан ет пен сүйектен және балық ұнынан кем түспейтінін көрсетті. Бұл ретте мал шаруашылығында жем-жөп өнімдерінің шығындары 40 пайызға дейін қысқарып, өзіндік құны 33 пайызға дейін төмендейтіні анықталды. Мамандардың айтуынша, шыбын дернәсілінен алынған зоогумуста өсімдіктер тікелей сіңіретін көптеген қоректік заттар, дәрумендер, антибиотиктер, аминқышқылдар мен пайдалы микрофлора жинақталған. Ол топырақтың физика-химиялық қасиеттерін жақсартады. Әрі қоректік заттардың шайылып кетуіне жол бермейді, зиянды тұздар мен фитотоксикалық элементтердің, радионуклидтер мен ауыр металдардың әсерін азайтады. Топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру қабілеті 10 бойынша бір тонна зоогумус 15 тонна көңді алмастырады. Мәселен, бір гектар алаңға 3-6 тоннасы жеткілікті. Зоогумустың артықшылығы – бұл егін алқабында арамшөптердің көбейіп кетуіне жол бермейді. Ал кәдімгі көңді тыңайтқыш ретінде пайдаланса, сол жердегі арамшөптердің үлесі 30 пайызға артады. Сонымен қатар зоогумустағы гумин қышқылдарының мөлшері қарашірікке қарағанда 1,5 есе жоғары, биогумуспен салыстырғанда фульво қышқылдарының мөлшері төрт есе көп. Мұндай тиімді технологияны ауыл шаруашылығында пайдалану бірнеше түйткілді мәселенің түйінін шешпек. Біріншіден, полигондарға тоғытылып жатқан тұрмыстық қалдықтарды азайтса, екіншіден, химикаттармен ластанған аграрлық аймақтар мен ағын суларды табиғи қалпына келтіруге мүмкіндік тумақ. жүктеу/скачать 3.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|