Қуанышов С.Ә., Азтаев
жүктеу/скачать 5.09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТАРАУ.
Релаксация жаттығуларыТұрып, аяқтар екі бөлек, қолдар жоғары. Қолды шайқау, оларды еңкейтпей және денені алға қарай еңкейту (сурет 118). Тұрып, аяқты екі жаққа. Қолды екі жаққа сілку (сурет 119). Тұру, аяқтар бөлек, қолдар жоғары. Қолдың бұлшық еттерін кезек-кезек босаңсытып, оларды білек, шынтақ және иық буындарына бүгіп, алға қарай еңкейтіңіз (сурет 120). Тұру, аяқтар бөлек, қолдар жоғары, қолдар жалғанған. Қолды күрт төмендете отырып, алға қарай еңкейтіңіз ("отын жару"). Тұрып. Қолдың босаңсыған қозғалыстарымен солға-оңға бұрылу (шайқау) (сурет 121). Тұрып. Дененің ауырлығын бір аяғынан екінші аяғына ауыстыру, бос аяқты босаңсыту (сурет 122). Тұрып. Босаңсыған аяқты алға-артқа сермеу, шайқау (сурет 123). Арқаға жату. Тізеге бүгілген аяқтарды шайқау (сурет 124). Артқы жағында, аяқтарында немесе иық пышақтарында жатып. Аяқтарды шайқау (сурет 125). Тұрып. Серіктес спортшының қолын кезекпен шайқайды, қолды көлденең немесе шынтақ буынында тік ұстайды (сурет 126). Арқада жатып, қолдар бүйіріне. Демалу. Арқаға жату. Серіктес спортшының аяғын сілкіп, оны көтеріп, білек буынынан ұстап тұрады (сурет 127). Жаяу жүру немесе жүгіру кезінде босаңсыған қолдарыңызды көтеріңіз (терең дем алыңыз) және еркін тастаңыз (Толық дем шығару), қолды және жоғарғы аяқ-қолдардың бұлшықеттерін толығымен босаңсытыңыз. Сурет 117 Сурет 118 Сурет 119 Сурет 120 Сурет 121 Сурет 122 Сурет 123 Сурет 124 Сурет 125 Сурет 126 Сурет 127 ТАРАУ.БАЛУАНДАРДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ-ТАКТИКАЛЫҚ ДАЙЫНДАУ Еркін күрестің мәнін түсінудегі кедергі "техникалық дайындық" және "тактикалық дайындық" ұғымдарын "техника" және "тактика" ұғымдарының нақты анықтамаларынсыз "техникалық және тактикалық дайындық" ұғымдарына біріктіру болып табылады. Осыған байланысты, біз "техника" мен "тактика" туралы не түсінетінімізге толығырақ тоқталып, Еркін күресте шеберліктің осы жақтарын оқыту процесі неге қатар жүретінін түсіндіру қажет деп санаймыз. Техникалық дайындық балуан шеберлігінің негізі болып табылады. Жекелеген операциялардың жеткілікті арсеналын (орын ауыстыру, басып алу, жұлу, тычков, тіреу, швунгов және т.б.) және олардың тұрақты жиынтығын (шабуыл, қорғаныс, қарсы шабуыл, тепе-теңдіктен шығу, қауіп-қатер және қарсыластың басқа да алаңдаушылықтары) орындау дағдыларынсыз жоғары білікті спортшы болуға болмайды. Күрес техникасы арқылы біз жекелеген операцияларды және олардың жиынтығын жүзеге асырудың барлық тәсілдерін түсінеміз, олар жарыс ережелерімен рұқсат етілген және қарсыласқа шайқаста жеңіске жету үшін белсенді әсер етуге мүмкіндік береді. Күрес техникасы автоматизмге дейін игерілуі керек тірек пен партердегі операцияларды қамтиды, өйткені күрес тез жүреді және қарсылас әсіресе ойлануға мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар, әрбір операция және операциялардың тұрақты жиынтығы қалыптасқан жағдайға байланысты әртүрлі мағынаға ие болуы мүмкін. Бірнеше мысал келтірейік. Бір жағдайда қарсыластың қарапайым итеруі-бұл қарсыластың қалай әрекет ететінін, оның ниеттері қандай екенін анықтауға бағытталған операция, яғни.барлау мақсатында жүзеге асырылады. Басқа жағдайда, қарсыласты тепе-теңдіктен шығару үшін, яғни.шабуыл жасау үшін. Үшіншісінде- қарсыласты өзіне жібермеу үшін қорғау үшін. Бір сөзбен айтқанда, әрбір операция техникалық мәннен басқа (оны орындау автоматизмге жеткізіледі) тактикалық түске ие (мағынасы). Операциялардың тұрақты жиынтығы туралы да айтуға болады. Мысалы, шабуыл, қорғаныс және т.б. әдістері тікелей және алаңдататын мағынаға ие болуы мүмкін. Сонымен қатар, жеткілікті тәжірибелі қарсыласпен болған жекпе-жекте шабуыл әдістерін (лақтыру, аудару, құлату, төңкерістер және т.б.), егер сіз оларды қарсыластың ерекшеліктеріне байланысты бір емес, бірнеше емес, тактикалық дайындық әдістерімен қоса алмасаңыз, мүлдем өткізуге болмайды. Тек осы жағдайда қабылдау толық техникалық және тактикалық әрекетке айналады. Мұның бәрі жаттықтырушыдан әр операцияның оқушыларын оқытуда оны шоғырландыруға, автоматизмге жеткізуге ғана емес, сонымен қатар тактикалық мағынада егжей-тегжейлі тоқтауды талап етеді. Стандартты жағдайларда моториканы қалыптастыру әдістері белгілі, өйткені дәл осындай жағдайларда физиологияда да, спорт теориясында да дағдыларды зерттеу бойынша зерттеулер жүргізілді. Бұл зерттеулер и. п. Павловтың шартты рефлекстер теориясына негізделген. Мотор шеберлігі мотор операциялары мен олардың жиынтығын бірнеше рет қайталау нәтижесінде пайда болады. Осыған байланысты жаттықтырушының негізгі міндеті-спортшының ойлауының мүмкіндігінше қатысуымен қайталауды тиімді ұйымдастыру, яғни. дене тәрбиесі мен спорттық жаттығудың негізгі дидактикалық принциптерінің бірі — оқушылардың санасы мен белсенділігі принципін сәтті жүзеге асыру. Осы Қағидаға сәйкес оқыту спортшының күрес техникасын игеру процесіне саналы көзқарасына, жаттықтырушы ұсынған оқу-жаттығу жұмыстарын дәл орындау міндеттілігіне деген сенімділікке, сондай-ақ техникалық және тактикалық әрекеттерді жетік меңгеруге деген қызығушылыққа негізделген. Балуанның техниканы жарыс жағдайында қолдануы қарсыласпен үнемі қақтығысып тұратын өзара әрекеттесу аясында өтеді. Бұл күрескердің техникалық дайындығына белгілі бір ерекшеліктер беретін қақтығыс өзара әрекеттесуінің болуы, олар, біріншіден, қажет: операциялар мен олардың жиынтығын стандартты емес, өзгермелі жағдайларда игеру; екіншіден, оларды қолдану тактикасын игерудің техникалық әдістерін параллель және бір уақытта зерттеу. Шын мәнінде, әңгіме шабуылдарды, қарсы шабуылдарды, қорғаныстарды және т.б. өткізу дағдыларын жеңілдетілген жағдайларда емес, "жауынгерлік" жағдайларда қалыптастыру туралы болып отыр. Балуандар арасында "жауынгерлік" арсеналды қалыптастырудың бастапқы кезеңін шабуыл әрекеттерінің мысалында қарастырыңыз, өйткені тиімді шабуыл сәтті күрестің өзегі болып табылады. Белгілі бір шабуылдаушы әрекеттің шеберлігін қалыптастырудың бастапқы және өте маңызды кезеңі-бұл туралы тұтас идеяны құру. Сонымен қатар, спортшы, бұл өте маңызды, іс-әрекеттің қозғалтқыш құрылымы туралы көрнекі идеялармен, оның кеңістіктік, динамикалық және басқа параметрлері туралы ақпаратпен қатар, зерттелетін техниканың тактикалық мәні туралы алғашқы ақпаратты, сондай-ақ оны кейіннен бәсекелестік жағдайда қолдану мүмкіндіктері туралы ақпарат алады. Осылайша, палуанның күшті моториканы қалыптастыруға саналы және белсенді қатынасы үшін алғышарттар жасалады. Вариативті жағдайларда шабуылдаушы әрекетті бірнеше рет қайталау процесінде қалыптасқан бағдарлама және қозғалыстарды ұйымдастырудың тиісті тетіктері одан әрі сапалы дамуға ие болады - олар күрделене түседі, жетілдіріледі және автоматтандырылады. Өз кезегінде, бұл күрескерге іс-әрекетті жүзеге асыру кезінде негізінен оның семантикалық құрылымына назар аударуға мүмкіндік береді. Осылайша, моториканы қалыптастыру кезінде тактикалық қолдану нұсқаларын, мысалы, лақтыруды, жекпе-жектің модельделген жағдайларында практикалық дамыту үшін нақты мүмкіндіктер жасалады, бұл балуанның техникалық және тактикалық дайындығының негізгі педагогикалық мәселесін сәтті шешуді қамтамасыз етеді - қабылдауды қолданысқа, ал соңғысын спорттық жетістіктерге айналдырады. Жоғарыда атап өткеніміздей, Еркін күресте спортшылардың техникалық арсеналын кеңейту және күрделендіру үрдісі айқын көрінеді, бұл: біріншіден, көрнекті палуандар мен жаттықтырушылардың жаңа тиімді операциялары мен әрекеттерін табу; екіншіден, шабуылдың күрделі комбинацияларын жасау. Сонымен, еркін күрестен халықаралық жарыстарды талдау көрсеткендей, жаңа тиімді техникалық және тактикалық әрекеттерді және олардың комбинацияларын жетекші күрескерлердің жекпе-жектерде қолдануы олардың қарсыластары үшін тосынсый болып табылады, демек, спортшылар мен жаттықтырушылар үнемі күрес техникасы мен тактикасының жаңа формалары мен нұсқаларын іздейді. Мұндай балуан оған бейімделу өте қиын болатын қарсыластар үшін жұмбаққа айналады. Кілем шеберлері А.Фадзаев, С. Белоглазов, Б. Сайтиев көрнекі мысал бола алады. Көптеген жылдар бойы олар Еуропа, Әлем чемпионаттарында және Олимпиада ойындарында сәтті өнер көрсетіп, күрестің техникасы мен тактикасын үнемі жетілдіріп отырады. Бұл ФИЛА-ның (Халықаралық әуесқой күрес федерациясы) жоғары бағалаған жоғары спорттық шеберлігі туралы айтады. 1986 жылы ФИЛА алғаш рет А.Фадзаевқа "Алтын балуан" арнайы жүлдесін беріп, әлемдегі ең үздік балуанды анықтады. 1987 жылы осы сыйлықтың иегері С. Белоглазов болды. Мұндай жетістікке И.С.Ярыгин, Д.Г.Миндиашвили, А.А. Белоглазов К.М. Дедекаев, Г.И.Торопин сынды балуандар мен жаттықтырушылар белсенді ынтымақтастығы және жан-жақты ғылыми топтың белсенді атсалысуы алып келді. Балуандардың техникалық арсеналын кеңейту және күрделендіру жаттықтырушылар мен басқа мамандарға спортшылардың техникалық және тактикалық дайындығын ұйымдастыру және басқару бойынша бірқатар қиындықтар туғызады. Бұл проблемалардың мәні күрескерлердің іс-шаралар мен операциялардың көбірек арсеналын игеру қажеттілігі сұрақтарға нақты жауаптарды қажет етеді: оларды зерделеуді қалай ұйымдастыруға және қандай ретпен жүргізуге болады? олардың дамуын қалай басқаруға және бақылауға болады? Техникалық және тактикалық жетілдіру-бұл өзара байланысты элементтер кешенін игеру процесі, олардың әрқайсысы автоматизмнің жоғары деңгейіне жеткізілуі керек. Балуанның осы элементтердің саны неғұрлым көп болса, оның әлеуеті соғұрлым жоғары болады. Сонымен қатар, барлық жағдайларда элементтердің өзара байланысы берік, икемді және сенімді болуы керек. Сонда ғана спортшы қарсыластың әрекеттеріне уақтылы жауап бере отырып, техниканың бір нұсқасынан екіншісіне оңай ауыса алады. Алайда, іс жүзінде бұл қарым-қатынасқа аз көңіл бөлінеді, және мәселе әлі күнге дейін балуанға өзін-өзі түсінуге және олардың техникалық арсеналында мақсатты таңдауға емес, ең техникалық элементтерді (әдістер, қарсы әдістер және қорғаныс) үйрету болып табылады. жүктеу/скачать 5.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|