-Сурет – Еділбай саулығының экстерьерлік көрсеткіші

1-Кестеде көрсетілгендей, П. Н. Кулешов, И. Рахимберлин, К. Қанапин [2] малдың туғандағы тірілей салмақ көрсеткішін ағза өміршеңдігінің туғандағы басты көрсеткіштерінің бірі, яғни төлдердің туылғаннан кейінгі шешуші факторы болып табылады. Еділбай еркек қозыларының тәуліктік орташа салмақтары 278 г салмақ қосады. Ал, ұрғашы қозыларда 252 г салмақ қосады.

Құйрықты қойдың қозылары басқа тұқым қойларының қозыларына қарағанда ширақ, төзімді, өміршеңдігі жоғары, мал басының сақталуы да жоғары келеді.

Етті-майлы қойлар жақсы еттілік өнімділігімен ерекшеленеді. Әр 100 саулықтан 95 қозы алынады. Қазақтың етті-майлы қойлары қанағаттанарлық өміршеңдігімен ерекшеленеді.

Қой шаруашылығында жайылымдық жүйеде қозыларды өсіргенде саулықтарының сүттілігі шешуші роль атқарады (2-сурет). Саулықтардың сүт өнімділігі деңгейімен қозының өсіп-дамуы тікелей байланысты, әсіресе алғашқы 4-5 апталық өмірінде, қозыларға негізгі азық енесінің сүті болады.

Қозы енесінің сүтімен барлық қажетті заттарды өзінің өсіп-дамуы үшін алады. Сүті неғұрлым жоғары саулықтардан денсаулығы мықты және тез өсетін қозылар өсіп жетіледі. Сонымен саулықтардың сүт өнімділігі деңгейі бірден-бір қажетті қой шаруашылығындағы селекциялық белгілердің бірі болып табылады.

Біздің зерттеулеріміз бойынша еділбай қойының қозылары туғаннан кейінгі 1-ші айда өте жылдам өсетіндігін атап көрсетіп, кейіннен 5-ші айға дейін олардың өсу жылдамдығының бәсеңдейтіндігі көрсетілген.




2-Сурет – Еділбай қойларының жайылымдағы көрінісі
Тұқымдық шаруашылықта қойдың сапасы жағынан түбегейлі өзгерістер болды. Қой басының сақталуы 96,4 % дейін өсті, 2009 жылы 100 бас саулықтан 93 қозы алынды (2-кесте).

Жүн қырқымы бойынша ұрғашы саулықтармен 1 жылдық қошқарлардың жүн қырқымы қойылған стандарттардан аса түсті, ал ересек қойлардың жүн қырқымы элита класына сай келді.

Еділбай қойын дүние жүзіндегі ет бағытындағы қой тұқымдарының ішіндегі шаруашылыққа өте пайдалы қасиеттерінің бірі, төлдерінің тез жетілгіш қасиеті бар, етінің дәмділігімен ерекше орын алатын тұқым деуге болады. Осы қойлардың өте сирек кездесетін қасиеттерінің бірі – олардың бейімделгіштік қасиеті. Бұл қойларды дүниежүзілік биологиялық қор ретінде басқа да қойлардың етті-майлы қасиетін жақсартуға пайдалануға болады.

Біздің зерттеуіміз бойынша өзіндік құн, баға, рентабельділік, пайда – экономикалық қана емес, сонымен қатар өндірістік көрсеткіштер болып табылады, сондықтан олар өнімнің сапасын емес, оның экономикалық тиімділігін сипаттайды, ал экономикалық тиімділік өнімнің сапасын және негізгі өндірушінің жұмыс сапасын арттыру мен өзіндік құнды кемітудің салдары болып есептеледі.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗМІ
1. Иванов, М. Ф. Мясо-сальные овцы / М. Ф. Иванов – Полн. сбор. соч. Т 4. – М. : Колос. – 1964. – С. 334-361.

2. Кулешов, П. Н. Теоритические работы по племенному животноводству / П. Н. Кулешов, И. Рахимберлин, К. Қанапин – М. : Колос. – 1989. – С. 254-259.

3. Қанапин, К. Курдючные грубошерстные овцы Казахстана / К. Қанапин, А. Ахатов – Алматы. – 2000 – 196 с.

УДК: 636.32/38

Тонина шерсти имеет важное значение при разведении тонкорунных овец, она почти на 75 %, определяет себестоимость шерстяного топса [1].

В мире повышается спрос на шерсть повышенной тонины – 19-21 мкм. В связи с этим с целью повышения конкурентоспособности тонкорунных овец в ведущих племенных стадах республики проводятся работы по созданию новой породы овец «казахстанский меринос» с тониной шерсти 18-21 мкм.

В Австралии минимальная резервная цена на шерсть 19 микрон составляет 1570 центов, 21 мкм – 1069 центов, 23 мкм – 885 центов, 25 мкм – 715 центов, т.е. разница в тонине 19 мкм и 25 мкм составляет более чем в два раза [1].

При сравнительной оценке ряда пород тонкорунных овец в одинаковых условиях кормления и содержания установлена значительная отрицательная корреляция между тониной и длиной шерсти [2].

Однако целенаправленной селекцией эти связи между детерминантами настрига шерсти можно изменить. Примером может служить новая тонкорунная порода овец – австралийский мясной меринос, удачно сочетающий высокую тонину с хорошей длиной шерсти. У них средняя длина шерсти составляет 15 см при тонине 70 и 80 качества.

Возможность создания высокопродуктивных типов овец с высокой наследственной обусловленностью устойчивости и однотипности тонины шерсти показана А. А. Dunlop (по П. А. Есаулову, 1967) [3], который в течение 25 лет вел наблюдения в Западной Австралии на пяти опытных станциях. Было выяснено, что неблагоприятные условия сказывались на длине шерсти, без существенного изменения ее тонины в сторону огрубления или утонения. Отмечено, что верхние и нижние границы изменения тонины шерсти наследственно обусловлены и лишь в небольшой степени подвержены внешнему влиянию.

Создание высокоценных стад североказахской породы с повышенной тониной шерсти осуществляются как путем чистопородного разведения, так и с использованием ценных генотипов овец австралийской селекции.

Нами проведены изучение изменчивости продуктивности ярок в зависимости от тонины шерсти.

Анализ результатов бонитировки, взвешивания, учета настрига шерсти ярок, находившихся в одной отаре показали, что тонина шерсти ярок состоит из двух качеств – 70 и 64. 75,7 % ярок (494 гол) при бонитировке имели тонину шерсти 70 качества, 24,9 % (164 гол) – 64 качества. Длина шерсти у ярок тониной 70 и 64 качества была одинаковой. Живая масса ярок сравниваемых групп в годовалом возрасте была практически одинаковой – 46,9 кг у ярок с тониной 70 качества шерсти и 46,7 кг у ярок с тониной 64 качества. Настриг у ярок с тониной шерсти 70 качества в среднем составляла 5,16 кг, а у их сверстниц с тониной шерсти 64 качества – 5,05 кг.

Результаты анализа показали, что у ярок североказахской породы с тониной 70 и 64 качества заметных различий в основных хозяйственно-полезных признаках не наблюдается.

Важное значение для успешной селекции имеет внедрение объективных методов оценки физико-механических свойств шерсти. Отбор по тонине шерсти, особенно баранов-производителей и маток селекционных групп, следует проводить на основании лабораторного определения тонины и уравненности шерстяных волокон в штапеле и по руну.