Бәйләнешле сөйләм үстерү
Махсус текст яки әдәбият дәресендә өйрәнелгән бер әсәр (тәмамланган өлеше булырга мөмкин) нигезендә катлаулы план төзү һәм шул план ярдәмендә сөйләү күнегүләре. Диалогик һәм монологик сөйләм формаларыннан файдалану, сөйләмне интонацион һәм мәгънәви кисәкләргә - синтагмаларга бүлү күнекмәләре, сөйләмдә логик басым.
Портрет яки берәр картина нигезендә сыйфатлама элементларын киҗрәк кулланып хикәяләү. Туган як табигатен тасвирлау (пейзаж).
Әдәби образларга характеристика бирү күнегүләре.
-
изложение, ирекле темага - 3, әдәби темага 2 сочинение язу.
Дәрестә өйрәнелгән бер әсәргә яки өзеккә язмача бәя бирү.
Г ариза турында төшенчә, аны язу күнегүләре.
Төрле жанрларга караган текстларны сәнгатьле итеп уку, фикерне әдәби телдә аңлату дәресләре.
-
класс (105 часов)
Тел һәм тел гыйлеме (1 сәгать)
Үткәннәрне кабатлау (3 сәгать)
Туры һәм кыек сөйләм
Туры һәм кыек сөйләм турында гомуми төшенчә.
Туры сөйләм янында тыныш билгеләре.
Туры сөйләмле җөмләгә анализ ясау тәртибе.
Диалог (кешеләр белән аралашуда диалогның әһәмияте, әңгәмәдә катнаша белү әдәбе).
Монолог (кешеләрнең эчке хис - кичерешләренә нигезләнеп, бер вакыйганы сөйләү яки язу).
Туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү.
Кушма җөмлә
Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә
Тезмә кушма җөмлә
Тезмә кушма җөмлә турында гомуми төшенчә.
Теркәгечле тезмә кушма җөмлә.
Теркәгечсез тезмә кушма җөмлә.
Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре.
Иярченле кушма җөмлә
Иярченле кушма җөмлә турында гомуми төшенчә.
Иярченле кушма җөмләнең төзелеше. Синтетик иярчен җөмлә.
Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре.
Аналитик иярчен җөмлә.
Аналитик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре.
Иярченле кушма җөмләләр синонимлыгы.
Иярчен җөмләләрнең мәгънә ягыннан төрләре.
Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләләр.
Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләр.
Иярчен вакыт һәм иярчен урын җөмләләр.
Иярчен рәвеш һәм иярчен күләм җөмләләр.
Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләләр.
Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләләр.
Катлаулы төзелмәләр Катлаулы төзелмә. Күп иярченле кушма җөмлә.
Тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмлә.
Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмлә.
Бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмлә.
Берничә төр иярүле күп иярченле кушма җөмлә.
Катнаш кушма җөмлә.
Тезем.
Бәйләнешле сөйләм үстерү
Әдәби образга характеристика бирү. Сөйләм төрләрен сөйләмә һәм язма формада камилләштерү күнегүләре.
Җөмләнең мәгьнәсе һәм төзелеше, интонация һәм тыныш билгеләре.
Нокта, сорау һәм өндәү билгеләре, күп нокталар, куштырнаклар куела торган очраклар.
Өтер, нокталы өтер, ике нокта куела торган очраклар.
Сызык һәм җәяләр куела торган очраклар.
Изложение һәм сочинениене бергәләп тикшерү.
Программа буенча укылган әдәби әсәрдәге образларга телдән һәм язмача характеристика бирү, берничә язманы бергәләп тикшерү (тулыландыру, редакцияләү һ.б.)
Беркетмә язу.
Резерв дәресләр
-
класс (68 часов)
Үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау
Фонетика
Сөйләм авазлары, аларның кулланылышы.
Дөрес сөйләү һәм дөрес язу.
Лексикология
Татар теленең сүзлек составы. Сүзнең лексик мәгънәсе, бер һәм күп мәгънәле сүзләр, сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре. Сүзлекләр.
Морфология
Сүз төркемнәре. Мөстәкыйль мәгънәле сүз төркемнәре.
Сүз төркемнәре. Ярдәмче сүз төркемнәре.
Сүзләрнең ясалышы һәм язылышы.
Сүзләрнең ясалышы һәм язылышы.
Кушымчалар һәм аларның язылышы.
Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре Г ади җөмлә синтаксисы. Сүзләр арасында мәгънә мөнәсәбәтләре.
Кушымча, теркәгеч, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең язылышы.
Составында аерымланган кисәге, аныклагычы булган җөмләләрдә тыныш билгеләре.
Составында гомумиләштерүче сүзе, кереш яки эндәш сүзе, өстәлмәсе булган җөмләләрдә тыныш билгеләре.
Кушма җөмлә синтаксисы. Җөмләләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнеш.
Тезмә кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.
Синтетик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.
Аналитик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.
Кушма җөмлә эчендәге тыныш билгеләрен кабатлау.
Стилистика һәм сөйләм культурасы Әдәби сөйләм һәм аның стильләре.
Функциональ стильләр. Әдәби стиль.
Публицистик стиль.
Фәнни стиль
Рәсми стиль. Эш кәгазьләреннән үтенеч һәм ышаныч язу.
Сөйләмә стиль.
Стилистиканың нигезе буларак синонимия. Морфологик синонимнар һәм аларны сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.
Синтаксик синонимнар һәм аларның төрләре.
Синтетик һәм аналитик җөмләләрнең синонимлыгы .
Лексик һәм грамматик калькалар, аларның татар сөйләмендә кулланылышы.
Сөйләм культурасы, аның нигезләре. Сөйләм төгәл булсын.
Сөйләм аңлаешлы булсын.
Сөйләм саф булсын.
Сөйләм җыйнак булсын.
Сөйләм аһәңле булсын.
Тел турында гомуми мәгьлүмат
Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат. Тел, җәмгыять, фикерләү.
Тел һәм тарих. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары.
Татар милли әдәби теленең барлыкка килүе.
Татар сөйләмә теленең диалектлары.
Контроль диктант (№4).
Икетеллелек. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” ТР Законы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре.
Тел гыйлеменең әһәмияте, төп бүлекләре.
Бәйләнешле сөйләм үстерү
Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат. Тел һәм тарих, хәзерге милли татар әдәби теленең тамырлары милли татар әдәби теленең формалашуы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеше.
Татар сөйләмә теленең диалектлары. Татар әдәби теленең сафлыгын, аһәңен, матурлыгын, гаиләдә һәм мәктәптә тәрбияви көчен саклау.
Икетеллелек. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Татарстан Республикасы Законы.
Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре.
Тел гыйлеменең әһәмияте, төп бүлекләре.
ТАТАРСКАЯ ЛИТЕРАТУРА (для татарских школ)
-
КЛАСС (70 часов)
Халык авыз иҗаты..
Кереш дәрес. Матур әдәбият - сәнгатьнең бер төре. Халык авыз иҗаты“Таңбатыр” әкияте. I бүлек“Таңбатыр” әкияте. II бүлек“Таңбатыр” әкияте“Үги кыз” әкияте Хайваннар турында әкиятләр әкиятләр (“Әтәч белән төлке”, “Ай белән Кояш”, “Арыслан, Бүре, Төлке”). Көнкүреш әкиятләре. Мәзәкләр
(“Ишәк өстендә”, “Шайтан ни төсле?”, “Укытучы белән укучы бала”, “Тартылмый да, сузылмый да”, “Өметсез”, “Төбендә юкмы?”, “Былтырга “А”, “Кичке аштан соң”, “Улы һәм атасы”, “Нужа бабай”, “Үзе кереп бара”, “Көйзәмәгән арпа”, “Аягын күтәрә торган ат”, “Довольно!”). Мәзәкләр” темасы буенча проект эше башкару Мөслим төбәге мәзәкләре
Абдулла Алиш
Абдулла Алишның тәрҗемәи хәле. А.Алиш “Сертотмас үрдәк” әкияте. А.Алиш “Нечкәбил” әкияте А.Алиш “Койрыклар” әкияте.
Габдулла Тукай
Габдулла Тукай. “Исемдә калганнар” автобиографик повесте Г.Тукай “Исемдә калганнар”. Г.Тукай “Шүрәле” поэмасы. Г.Тукай “Пар ат” шигыре. Г.Тукай шигырьләре (“Таз”, “Сабыйга”).
Фатих Әмирхан
Фатих Әмирхан “Нәҗип” хикәясе. 1 нче бүлек. Ф.Әмирхан “Нәҗип” хикәясе. 2 нче бүлек. “Нәҗип” хикәясен өйрәнүне йомгаклау
Галимҗан Ибраһимов
Галимҗан Ибраһимовның тормышы һәм иҗаты. “Алмачуар” хикәясе. 1-3 нче бүлекләр Г.Ибраһимов “Алмачуар” хикәясе. 4-8 нче бүлекләр. Г.Ибраһимов “Алмачуар” хикәясе. 9-14 нче нче бүлекләр Г.Ибраһимов “Алмачуар” хикәясе. 15-20 нче бүлекләр Һади Такташ
Һади Такташ. “Ак чәчәкләр”, “Урман” шигырьләре. Һ.Такташ “Караборынның дусты”. Һ.Такташ “Караборынның дусты”.. Һ. Такташ. “Картайдым шул”, “Пи-би-би-бип Әмирхан Еники
Әмирхан Еникинең тәрҗемәи хәле. “Курай” хикәясе. Ә.Еникинең “Курай” хикәсендә курай һәм курайчы образы. Ә.Еники “Бала Г адел Кутуй
Гадел Кутуй “Сагыну” нәсере. . “Сагыну” нәсереннән өзекне яттан уку. Г.Кутуй “Рөстәм маҗаралары”.
Муса Җәлил
Муса Җәлил “Җырларым”. М.Җәлил “Ана бәйрәме”, “Кызыл ромашка”.“Җырларым” шигырен яттан уку
Фатих Кәрим
Фатих Кәрим “Үлем уены”. Ф.Кәрим “Кыр казы”, “Сибәли дә сибәли”. “Кыр казы” шигырен яттан уку.
Мостай Кәрим
Мостай Кәрим “Озын-озын балачак”. “Кеше тудыру” бүлеге М.Кәрим “Озын-озын балачак”. “Искәндәр Әсгате” бүлеге. М.Кәрим “Озын-озын балачак”. “Искәндәр Әсгате” бүлегенең дәвамы М.Кәрим “Озын-озын балачак”. Иҗади эш.
Шәүкәт Г алиев
Шәүкәт Галиев. “Шәвәли маҗаралары”. Ш.Галиев Табышмаклар.“Тамаша” шигырен яттан сөйләү Г. Сабитов 2 сәг
Г. Сабитов “Ярсулы яз” хикәясе Г.Сабитов “Ярсулы яз” хикәясе. Г.Сабитов “Ярсулы яз” хикәясе буенча иҗади эш
Нәкый Исәнбәт
Нәкый Исәнбәт “Хуҗа Насретдин”.
Атилла Расих
Атилла Расих. “Хәвефле сынау” повесте. А.Расих “Хәвефле сынау” повесте
Йомгаклау
Дәрестшн тыш уку
Бәйләнешле сөйләм үстерү
Резерв дәресләр 2 сәг
-
класс (70 часов)
Әсәрләрне өйрәнү - 52 сәгать Сөйләм үстерү - 12 сәгать Дәрестән тыш уку - 6 сәгать
Җырлар
Җыр турында төшенчә. “Г өлҗамал”, “Көзге ачы җилләрдә”,”Болгар иленең кызлары”,”Пугач явы” Татар халык җырлары: “Туган ил”, “Яшә, республикам!”, “Ай былбылым”, “Сабан туе”, “Шома бас”
Халык җырлары. “Әпипә”, “Иске кара урман”, “Ашказар”, “Азамат” һ.б.
“Алып кешеләр”, “Җил иясе җил чыгара” мифлары
Габдулла Тукай Г.Тукай “Милли моңнар” (“Әллүки”),”Туган авыл”,”Пар ат”
Г.Тукай “Өзелгән өмет”.”Кичке азан”,”И каләм!””Ана догасы”,”Шагыйрь”
Г.Тукай “Туган авыл”,”Туган жиремә”,”Милли моңнар”
Галиәсгар Камал Г алиәсгар Камал - күренекле драматург. “Беренче театр”
Г.Камал “Беренче театр” комедиясе. Конфликт турында төшенчә
Сәгыйть Рәмиев
Сәгыйть Рәмиев - нечкә күңелле лирик.”Жәмилә”,”Сүзем һәм үзем”,”Пәйгамбәр”
С.Рәмиев “Таң вакыты”, “Сызла күңелем”,”Авыл” шигырьләре
Дәрдемәнднең “Видагъ” шигыре. Н.Думави “Мәхбүс”, “Авыл мужигының шәһәр баена әйткәне”, “Авыл малайларының ягъмур теләве”
Әхмәт Фәйзи
Әхмәт Фәйзи - Тукай турында иҗат итүче әдип Ә.Фәйзинең “Тукай” романыннан өзекләр
Хәсән Туфан
Хәсән Туфан - авыр язмышлы әдип
Х. Туфан шигырьләре: “Гөлләр инде яфрак яралар”, “Моабитны күрдем төшемдә”, “”Иртәләрем- кичләрем”
Х.Туфанның “Гөлләр инде яфрак яралар” шигырен яттан сөйләү
Х. Туфан шигырьләре: “Каеннар сары иде”, “Илдә ниләр бар икән?”, “Чәчәкләр китерегез Тукайга”. Строфа турында төшенчә
Х. Туфан шигырьләре: “Киек казлар”, “Кайсыгызның кулы җылы?”, “Аралагыз мине”, “Алмаз”. Күчерелмә мәгънә турында төшенчә
Г.Рәхим әсәрләре: “Яз әкиятләре” хикәясе, “Идел” повесте
Галимҗан Ибраһимов
Г.Ибраһимов “Кызыл чәчәкләр”
“Кызыл чәчәкләр” повестеның “Башлам” өлешен яттан сөйләү “Кызыл чәчәкләр” әсәрен өйрәнүне йомгаклау. ”Яз башы” хикәясе Н.Исәнбәт “Уракчы кыз”, “Коммуна тимерлегендә”
Гариф Гобәй
Гариф Гобәй - киңкырлы иҗат кешесе. “Маякчы кызы”
Г.Гобәй “Маякчы кызы”
М.Гафури “Сарыкны кем ашаган мәсәле”
Илдар Юзеев
Илдар Юзеев иҗаты турында гомуми мәгълүмат. “Бакчачы турында баллада”
И.Юзеев “Йолдыз кашка турында баллада”
Ибраһим Гази
Ибраһим Г ази - тирән фикерле язучы. “Кызыл томаннар артында” хикәясе И.Г ази “Мәүлия нигә көлде?” хикәясе И.Г ази “Өч Мәхмүт” хикәясе
Чыңгыз Айтматов
Чыңгыз Айтматов - дөньякүләм танылган әдип.
Ч.Айтматов “Беренче мөгаллим”
Роберт Миңнуллин
Р. Миңнуллин шигырьләре: “Энекәш кирәк миңа!”, “Әни, мин көчек күрдем!”, “Кунак егетләр”
Р. Миңнуллин шигырьләре: “Батырлык эшләр идем...”, “Шундый минем туган ягым”, “Кайтыйк ла үзебезгә!”
Р.Зәйдулла - шигырьләре. “Без очарга әзерләнгән идек”, “Соңару”
Ләбибә Ихсанова
Л.Ихсанова “Наил белән Фаил”
Р.Батулла “Имче” хикәясе
Мөхәммәт Мәһдиев
Мөхәммәт Мәһдиев - күренекле татар язучысы М.Мәһдиев “Без - кырык беренче ел балалары”
Фәнис Яруллин
Фәнис Яруллин - батыр йөрәкле әдип
Фәнис Яруллин шигырьләре: “Иң гүзәл кеше икәнсез!”, “Әйбәт тә минем әби!”, “Гайни”, “Ялкау ялы”, “Ак төнбоек” хикәяс
-
класс (70 часов)
Әсәрләрне өйрәнү - 48 сәгать Сөйләм үстерү - 18 сәгать Дәрестән тыш уку - 4 сәгать
Мәкальләр
Мәкальләр һәм әйтемнәр Тугандаш халыклар мәкальләре
Бәетләр
“Сөембикә бәете”
“Сак-Сок” бәете
Каюм Насыйри
К.Насыйриның тәрҗемәи хәле. “Үтенеч”,”Күңел”,”Аң”,”Өзелгән өмид”,”Мәхәббәт”,”Кыйтга”,”Бәйрәм вә сабыйлык вакыты”
К.Насыйри “Әбүгалисина”
Габдулла Тукай
Г.Тукай. “Милләтә”, “Печән базары, яхуд Яңа Кисекбаш”
Г.Тукай. “Печән базары, яхуд Яңа Кисекбаш”. Гипербола төшенчәсе. Кисекбаш образы, аны сыйфатлауда кулланылган гиперболик алымнар
Гаяз Исхакый
Г.Исхакыйның тәрҗемәи хәле. “Кәҗүл читек”
Г.Исхакый “Сөннәтче бабай”, “Җан Баевич”
Дәрдемәнд
Дәрдемәнд. Шагыйрь турында белешмә. “Кораб”,”Г өрләгән сулар башында”, “Бүзләрем маналмадым”
Дәрдемәнднең “Без”, “Каләмгә хитап”, “Җәй үтте...”, “Замана..”, “Видагъ” шигырьләре
Һади Такташ (
Һ.Такташ. Шагыйрь турында белешмә Шагыйрь иҗатының үзенчәлеге. “Мокамай” әсәре
Кәрим Тинчурин
К.Тинчурин. Язучы турында белешмә К.Тинчуринның “Мәдрәсәдә беренче көн” хикәясе К.Тинчуринның “Бүре зәхмәте” хикәясе Н.Думавиның “Яшь ана” хикәясе.
Мирсәй Әмир
М.Әмир. Язучы турында белешм
М.Әмирнең “Агыйдел” повесте. Повесть турында төшенчә
Сибгат Хәким
С.Хәким иҗаты турында белешмә. “Юксыну”, “Әнкәй”, ”Колын”,”Һәйкәл урынында уйланулар”, “Бу кырлар, бу үзәннәрдә... ”
С.Хәкимнең “Тегермән стенасындагы язулар” шигыре С.Хәкимнең “Һәйкәл урынында уйланулар” шигыре
Фатих Хөсни Ф.Хөсни. “Йөзек кашы”. Типиклык төшенчәсе
Ә.Фәйзи “Әүхәдинең хатыны Майшәкәр белән саубуллашуы”, “Бал корты”, “Габдулла Тукайга” “Габдулла Тукайга” шигырен яттан сөйләү
Фатих Кәрим
Ф.Кәрим. Шагыйрь һәм аның иҗаты
Ф.Кәримнең “Ант”, “Сөйләр сүзләр бик күп алар...”, “Ватаным өчен” шигырьләре
Ф.Кәрим “Кыңгыраулы яшел гармун”. Поэма турында төшенчә. “Сөйләр сүзләр бик күп алар...”
шигырен, “Кыңгыраулы яшел гармун” поэмасыннан өзекне яттан сөйләү.
Г.Сабитов тормыш юлы һәм хикәяләре
Г.Сабитов хикәяләре: “Тәүге шатлык”, “Тәүге бәхет”, “Тәүге батырлык.
Р.Мөхәммәдиев “Муенсалы күгәрчен”
Әмирхан Еники
Ә.Еники “Тынычлану” повесте, “Төнге тамчылар хикәясе Ә.Еники “Әйтелмәгән васыять”. Әсәрдәге пейзаж картинасы Ә.Еники “Әйтелмәгән васыять”. Акъәби образы. Проблема төшенчәсе
Нури Арсланов
Н.Арслановның “Атлантида” шигыре
Н.Арслановның “Яз”, “Тәлгәш-тәлгәш миләш”, “Халкыма” шигырьләре Ш.Хөсәенов “Әни килде” драмасы
Гариф Ахунов
Г.Ахунов. Язучының тәрҗемәи хәле. “Артышлы тау буенда” повесте
Хәсән Сәрьян
Х.Сарьян “Бер ананың биш улы”. Хикәяләүче образы. Тема турында төшенчә Р.Гаташ шигырьләре
Язучылар белән очрашу яки Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” хикәясе
-
класс (70 часов)
Әсәрләрне өйрәнү - 46 сәгать Сөйләм үстерү - 17 сәгать Дәрестән тыш уку - 7 сәгать
Дастаннар. “Идегәй” дастаны
Мөхәммәдьярның “Нәсыйхәт” шигыре
Фатих Кәрими
Ф.Кәрими. ”Салих бабайның өйләнүе”
Ф.Әмирханның “Бер хәрабәдә” хикәясе.
Мирхәйдәр Фәйзи
М.Фәйзи. Драматург турында белешмә. ”Галиябану”
М.Фәйзи. “Галиябану”. Беренче пәрдә М.Фәйзи. “Галибану”. Икенче пәрдә М.Фәйзи.” Галиябану,”өченче, дүртенче пәрдәләр
М.Фәйзи ”Галиябану” әсәрен өйрәнүне йомгаклау (бәйләнешле сөйләм үстерү хисабына)
Г.Рәхим “Идел”повесты, “Яз әкиятләре” хикәясе
Шәриф Камал
Ш.Камал. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. “Буранда” хикәясе, ”Акчарлаклар” повесте Ш.Камал. “Акчарлаклар”. Сезонлы эшчеләр тормышы, шөгыльләре, өметләре Ш.Камал “Акчарлаклар” повесте. Повестьтәге образлар Ш.Бабич. “Халкым өчен”, сайлап 2-3 шигыре
Һади Такташ
Һ.Такташ. Иҗаты турында тулырак мәгълүмат бирү. “Алсу”
Һ.Такташ. “Киләчәккә хатлар”
Һ.Такташ. “Мәхәббәт тәүбәсе”
Ике драма бер яссылыкта: К.Тинчуринның “Сүнгән йолдызлар”, Т.Миңнуллинның “Әлдермештән Әлмәндәр”
Гомәр Бәширов
Г. Бәширов. “Туган ягым-яшел бишек”. Татар авылының гореф-гадәт, йолаларны саклап яшәве Г. Бәширов. “Туган ягым - яшел бишек”.“Орлык чыккан көн”
Г. Бәширов. “Туган ягым - яшел бишек”. “Кунак кызлар килде утырмага”
Р.Фәйзуллин “Якты моң”, “Бишбармак”, “Гөмбәзләре - кояшмыни!..”, “Үлем белән үлемсезлек”, “Җаныңның ваклыгын сылтама заманга...”, “Вакыт”.
Муса Җәлил
М.Җәлил. Гражданлык һәм поэтик батырлыгы.” Тик булса иде ирек”
М.Җәлил. ”Соңгы җыр”
М.Җәлил. ”Серле йомгак”
М.Җәлил. ”Сандугач һәм Чишмә “
М.Җәлил иҗаты буенча йомгаклау дәресе
Габдрахман Әпсәләмов
Г.Әпсәләмов. Язучының биографиясе.
“Алтын йолдыз”
Г.Әпсәләмов. “Алтын йолдыз”
Г.Әпсәләмов. “Алтын йолдыз” әсәрен өйрәнүне йомгаклау
Р.Төхфәтуллин “Йолдызым”,
Ф.Яруллин “Җилкәннәр җилдә сынала”
Миргазыян Юныс
М.Юныс. Язучы турында кыскача белешмә. ”Шәмдәлләрдә генә утлар яна“
М.Юныс. “Шәмдәлләрдә генә утлар яна”
Гамил Афзал
Г. Афзал. Тәрҗемәи хәле. Иҗатына гомуми характеристика. “Дөнья матур, дөнья киң”, “Мыштыбый”
Г. Афзал. “Тәнкыйть сүзе”, “Ялкау кызлар”, “Өф-өф итеп”
Нурихан Фәттах
Н.Фәттах. Язучы иҗаты белән таныштыру. “Итил суы ака торур”
Н.Фәттах. “Итил суы ака торур”
Н.Фәттах. “Итил суы ака торур” әсәрен өйрәнүне йомгаклау Р.Батулла “Сөенбикә”
Туфан Миңнуллин
Т.Миңнуллин. Драматург турында белешмә. “Бәхетле кияү”
Т. Миңнуллин. “Бәхетле кияү”
Аяз Гыйләҗев
А.Гыйләҗев. “Язгы кәрваннар”
А.Расих. Язучы турында белешмә. “Урланган хәзинә”
Саҗидә Сөләйманова
С.Сөләйманова. Иҗаты. “Туган җирем, эчкән суым!”
С.Сөләйманова “Кеше барыбер кошлар нәселеннән...”, “Кеше”, “Сулар ага, күлләр күккә бага ...”, “Этюд” , “...Тагын узды кыңгыраулы язлар...”
С.Сөләйманова иҗатын өйрәнүне йомгаклау
М.Әгъләмовның тормыш юлы һәм иҗаты. “Каеннар булсаң иде”, “Учак урыннары”
Ф.Бурнаш “Таһир-Зөһрә” трагедиясе Г.Кутуй “Тапшырылмаган хатлар” повесте
-
класс (68 часов)
Әсәрләрне өйрәнү - 50 сәгать
Сөйләм үстерү - 6 сәгать
Кабатлау һәм имтиханга әзерләнү - 4 сәгать
Дәрестән тыш уку - 8 сәгать
Кереш
Тарихи-әдәби процесс һәм аның үзенчәлекләре. Матур әдәбиятның кеше тормышында тоткан урыны (1 сәгать)
Татар-төрки әдәбиятының чыганаклары
Татар-төрки әдәбиятының чыганаклары.
Рун язулы истәлекләр.
Уйгур язулы истәлекләр. Гарәп язулы истәлекләр: М.Кашгарый “Диване лөгатет-төрк”, Й.Баласагунлы “Котадгу белек”.
Әхмәд Йүгнәки, Әхмәд Ясәви һәм Сөләйман Бакырганый иҗатлары турында кыскача мәгълүмат бирү.
Коръән. Ислам дине һәм төрки-татар мәдәнияте. Әдәбият теориясе. Шәрекъ классикасы
Болгар чоры әдәбияты
Болгар чоры әдәбияты. Кереш.
Класстан тыш уку. М.Хәбибуллин “Кубрат хан” романы.
Шәхес һәм шагыйрь буларак Кол Г али турында белешмә. “Кыйссаи Йосыф” поэмасының язылу һәм яшәү тарихы.
“Кыйссаи Йосыф”ның сюжеты (уку һәм анализлау).
“Кыйссаи Йосыф”ның төп образлары, идея - проблематикасы.
“Кыйссаи Йосыф”ның сәнгатьчә эшләнеше, әһәмияте. Поэманы гомумиләштереп анализлау.
Алтын урда чоры әдәбияты Алтын Урда чоры әдәбиятына күзәтү. Суфичылык.
ХГУ йөз әдипләре. Рабгузый, Харәзми, М.Болгари, Әхмәд Үргәнчи әсәрләре.
Хисам Кятиб “Җөмҗөмә солтан”.
Класстан тыш уку.
Котб “Хөсрәү вә Ширин” .
С.Сараиның тәрҗемәи хәле. “Гөлстан бит-төрки” әсәрен, “Сөһәйл вә Гөлдерсен” дастанын уку һәм анализлау.
Казан ханлыгы әдәбиятына кереш. “Идегәй” дастаны.
Казан ханлыгы чоры әдәбияты
Класстан тыш уку.
Сәйяди “Дастаны Бабахан”.
XV-XVI йөзләрдә иҗат иткән әдипләр. Өмми Кәмал, Мөхәммәт Әмин, Кол Шәриф, Шәрифи иҗатлары турында кыскача мәгълүмат.
Мөхәммәдьярның тәрҗемәи хәле. “Төхфәи мәрдан”, “Нуры содур” поэмалары.
Бәйләнешле сөйләм үстерү. Мөхәммәдьяр - гуманист шагыйрь дигән темага әңгәмә. Татар поэзиясен үстерүгә Мөхәммәдьяр керткән өлеш.
Казан ханлыгы чоры әдәбиятына йомгак.
Класстан тыш уку.
Ф.Латыйфи “Хыянәт” романы.
-
йөздә әдәбият
-
йөз әдәбиятына күзәтү. “Дәфтәре Чыңгызнамә”, “Г айса углы Амәт”, “Җәмигъ-әт-тәварих” әсәре турында мәгълүмат.
Мәүла Колыйның тәрҗемәи хәле. “Хикмәтләр”е: «Юмартлык бу кунелне рушан кылыр», «Игенчелек гали эшдер», «Г ыйлемлелек хак рәхәттер.»
Габди иҗаты турында кыскача мәгълүмат. Шигырьләрен уку һәм анализлау.
-
йөздә әдәбият
-
йөз әдәбияты. Тарихи-мәдәни күзәтү. XVIII гасыр татар әдәбиятында жанрлар. “Мәҗмугыл хикаят” җыентыгы.
-
йөздә иҗат иткән әдипләр. Габдессәлам, Габделмәннан Мөслим углы, Әхмәдбик, Т.Ялчыгол һ.б. язучыларның иҗатларына күзәтү.
Г.Утыз Имәни. Тәрҗемәи хәле. Иҗатына гомуми күзәтү. Фәнни хезмәтләре.
Г.Утыз Имәнинең әсәрләре: «Мәрсия Хәмидә зәуҗәте Габдерәхим Болгари” шигыре, “Мөхиммәтсез-заман”.
Борынгы һәм Урта гасыр әдәбиятына йомгак
Бәйләнешле сөйләм үстерү. Урта гасыр әдәбияты буенча сочинение.
XIX йөзнең беренче яртысында әдәбият
-
йөзнең беренче яртысында әдәбиятка күзәтү. Җәмгыять тормышына, мәгърифәт үсешенә тәэсир иткән факторлар.
Әбелмәних Каргалый иҗаты.
Һ.Салихов, Ш.Зәки-Суфи иҗатларына күзәтү.
Габделҗаббар Кандалый
Г.Кандалый - татар әдәбиятында дөньяви поэзияне башлап җибәрүче. “Сәхибҗәмал” поэмасы”, “Бу илләрдә торып калсам”, Йакутлар табыладыр вакыт берлән” шигырьләре.
Г.Кандалый иҗатында дөньяви мәхәббәт. Кандалый реализмы. Хатын-кызларга багышланган поэмалары, шигъри хатлары.
Г.Кандалыйның татар шигъриятенә, шигырь техникасын баетуга керткән зур өлеше. “Иген икмәк бирер икмәк”,”Бу бала хәсрәте тукде...”, “Бу хәсрәтләр бетәр микән?”шигырьләре
XIX йөзнең икенче яртысында әдәбият (яңа әдәбиятка күчеш чоры)
XIX йөзнең икенче яртысындагы татар әдәбиятына гомуми бәяләмә-күзәтү. Ш.Мәрҗани, Х.Фәезхановларның эшчәнлеге һәм иҗаты турында кыскача мәгълүмат бирү.
К.Насыйриның тормыш юлы. Гыйльми-мәгърифәтчелек эшчәнлеге.
К.Насыйриның матур әдәбият өлкәсендәге хезмәтләре.
К.Насыйриның фольклор өлкәсендәге эшчәнлеге.
Класстан тыш уку.
“Кырык бакча” китабы, “Кырык вәзир” кыссасы.
Бәйләнешле сөйләм үстерү. Сочинение язу. “К.Насыйри үз халкының һәм үз чорының улы булган” (К.Дмитриев).
Реалистик проза үсеше.Ф Кәрими. «Морза кызы Фатыйма».
М.Акъегетнең тормышы, иҗаты. “Хисаметдин менла” романын уку һәм анализлау.
М.Акъегетнең “Хисаметдин менла” романын уку һәм анализлауны дәвам итү.
Риза Фәхретдиннең иҗади эшчәнлеге. “Әсма, яки Гамәл вә җәза” әсәрен уку һәм анализлау.
Риза Фәхрединнең “Әсма, яки Гамәл вә җәза” әсәрен уку һәм анализлауны дәвам итү.
Класстан тыш уку. Ш.Мөхәммәдев “Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай”.
Заһир Бигиев
З.Бигиевнең тормышы, иҗаты. “Мавәрәэннәһердә сәяхәт” әсәре.
З.Бигиевнең “Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә” романын уку һәм анализлау.
З.Бигиев “Гөнаһе кәбаир” романы.
-
йөзнең икенче яртысында татар поэзиясе. Г омуми күзәтү.
М.Акмулланың тормыш юлы, иҗатына күзәтү. “Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе” һ.б. әсәрләрен уку һәм фикер алышу.
Акмулла - чичән шагыйрь. «Башка милләт алга таба барыр булды.», «Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт белән»шигырьләре
Я.Емельянов иҗаты турында белешмә бирү. “Кайгы”, “Саран бай”, “Олысыманлык” шигырьләрен уку һәм анализлау.
Класстан тыш уку. Әхмәт Уразаев-Кормашиның “Кыйссаи Таһир илә Зөһрә” әсәре.
Татар драматургиясенең беренче адымнары. Жанр формалашу. Беренче сәхнә әсәрләрендә күтәрелгән мәсьәләләр.
Г.Ильяси “Бичара кыз”, Ф.Халиди “Рәдде бичара кыз”. Пьесаларны уку, анализлау.
Класстан тыш уку. Г.Исхакый. “Өч хатын белән тормыш”
IX сыйныфта өйрәнгәннәргә гомуми йомгак.
Кабатлау һәм имтиханга әзерләнү
Иностранный язык (английский)
-
класс (105 часов)
Я, моя семья и мои друзья. Межличностные отношения. (24 часа)
Взаимоотношения в семье. Занятия семьи в свободное время. Работа по дому. Распорядок дня в семье. Совместное проведение досуга. Покупка в магазине игрушек.
Досуг и увлечения.(24 часа)
Семейные путешествия. Морское путешествие. Путешествие по различным частям Великобритании. Посещение различных городов Великобритании, России и городов мира. Экскурсия по Лондону. Занятия в выходные дни. Летние каникулы. Выходные дни в семье зарубежного друга. Поход в парк/зоопарк. Посещение музеев.
Школьное образование.(19 часов)
Школьные предметы. Распорядок дня в школе. Внеклассные мероприятия. Правила безопасности школьников. Школьные благотворительные концерты.
Человек и окружающий мир (9 часов)
Защита окружающей среды. Участие в экологических мероприятиях. Помощь инвалидам и пожилым людям.
Средства массовой информации.(3 часа)
Правила безопасности при пользовании Интернетом.
Страны изучаемого языка и родная страна.(26 часов)
Достопримечательности Великобритании, США, России, городов мира. Известные люди. Любимые праздники. Местные праздники.
-
класс (105 часов)
Я, моя семья и мои друзья. Межличностные отношения (36 часов)
Мои друзья и совместное времяпрепровождение. Внешность. Одежда. Черты характера. Взаимоотношения. Разновидности домов. Комната, предметы мебели, предметы интерьера. Работа по дому. Магазины. Продукты питания. Покупка подарков. Выбор сувениров в магазине.
Досуг и увлечения. (12 часов)
Занятия в свободное время.
Здоровый образ жизни.(18 часов)
Здоровье детей. Посещение врача. Здоровые и нездоровые привычки. Внешность и здоровье. Правильное питание. Факты и мифы о здоровом образе жизни.
Школьное образование (10 часов)
Мой класс, одноклассники. Занятия в школе.
Мир профессий.( 12 часов)
Профессии, работа, которую выполняют люди разных профессий. Выбор будущей профессии.
Человек и окружающий мир. (12 часов)
Погода: занятия детей в хорошую и плохую погоду. Описание погоды. Любимое время года.
Страны изучаемого языка (2 часа)
Известные люди
-
класс (105 часов)
Я, моя семья и мои друзья. Межличностные отношения (18 часов)
Черты характера. Проблемы с друзьями. Друг по переписке. Работа по дому: помощь родителям.
Досуг и увлечения. (21часов)
Любимые занятия в свободное время. Хобби. Летние каникулы. Посещение музея.
Школьное образование (17 часов)
Школьные предметы. Любимый предмет. Отношение к школе. Какой должна быть прогрессивная школа. Международные школьные проекты и международный обмен. Достижения в школе и во внеклассной деятельности.
Человек и окружающий мир. (23 часа)
Защита окружающей среды: экологические проблемы в стране/городе. Национальные парки и заповедники. Благотворительные организации и их деятельность. Памятные дни, связанные с благотворительностью. Участие в благотворительных ярмарках. Помощь школьникам, пожилым людям и инвалидам.
Страны изучаемого языка и родная страна. (26 часов)
Достопримечательности. Исторические факты. Чем мы гордимся. Мой город, его прошлое, настоящее и будущее. Семь чудес света. Знаменитые люди и их достижения.
Мои герои.
-
класс (105 часов)
Я, моя семья и мои друзья. Межличностные отношения (17 часов)
Модные тенденции. Предметы одежды/ детали одежды Покупка одежды. Школьная форма.
Досуг и увлечения (17 часов)
Путешествия и каникулы. Планирование путешествия. Способы путешествия по Британии. Здоровый образ жизни. (33 часа)
Забота о здоровье. Здоровые привычки/ здоровая пища. Советы тем, кто здоровится о здоровье. Страны изучаемого языка и родная страна. (38 часов)
Географическое положение, население. Достопримечательности. Праздники. Обычаи и традиции. Подарки. Поздравительные открытки. Рождественские/ новогодние традиции. Королевские традиции. Представления людей из различных стран о Британии и бритацах. Особенности повседневной жизни в разных странах, правила поведения в стране изучаемого языка и в родной стране.
-
класс (105 часов)
Досуг и увлечения (32 часа)
Знаменитые писатели и их произведения. Литературная карта страны. Литературные жанры. Предпочтения подростков в чтении. Любимые писатели, произведения. Выбор книги в качестве подарка. Музыкальные стили и композиторы, их произведения. Музыкальная карта страны. История рок- и поп-музыки, наиболее известные исполнители, их произведения. Музыкальные предпочтения. Променад-концерты.
Школьное образование (18 часов)
Типы школ в Британии, США и России, сходства и различия в системах образования. Лучшие школы. Моя школа. Мой класс.
Мир профессий (16 часов)
Популярные и перспективные профессии. Умения и качества, необходимые для определенной профессии. Выбор и поиск работы. Трудоустройство подростков. Работа и обучение за рубежом. Необычные профессии.
Человек и окружающий мир (3 часа)
Благотворительные организации и мероприятия.
Средства массовой информации (21 час)
Радио, телевидение: каналы, фильмы и программы. Любимые передачи. Пресса: виды периодических изданий. Периодика для подростков. Интернет. Роль и влияние средств массовой информации на жизнь человека.
Страны изучаемого языка и родная страна. (15 часов)
Место страны в мире, достижения мирового уровня. Достопримечательности. Выдающиеся личности, лауреаты Нобелевской премии. Языки, роль английского/русского языка в мире.
Изучение иностранных языков.
Математика
-
КЛАСС (175 часов)
Повторение (4 ч)
|
1.Натуральные числа и шкалы 18 часов
Обозначение натуральных чисел. Десятичная система счисления. Римская нумерация. Этапы развития представления о числе. Отрезок. Длина отрезка. Единицы измерения длины. Треугольник. Плоскость, прямая, луч. Меньше или больше. Шкалы и координаты.
|
2.Сложение и вычитание натуральных чисел - 24 часа
Сложение натуральных чисел и его свойства. Вычитание. Числовые и буквенные выражения, порядок действия в них, использование скобок. Числовое значение буквенного выражения. Законы арифметических действий: переместительный, сочетательный, распределительный. Буквенная запись свойств сложения и вычитания. Уравнение с одной переменной. Корень уравнения.
|
3.Умножение и деление натуральных чисел – 30 часов
Умножение натуральных чисел и его свойства. Деление. Деление с остатком. Упрощение выражений. Порядок выполнения действий. Степень числа с натуральным показателем. Квадрат и куб числа.
|
4.Площади и объемы -16 часов
Формулы. Представление зависимости между величинами в виде формул. Площадь. Формула площади прямоугольника. Единицы измерения площадей. Прямоугольный параллелепипед. Объемы. Единицы измерения объемов. Объем прямоугольного параллелепипеда.
|
5.Обыкновенные дроби – 29 часов
Окружность и круг. Доли. Обыкновенные дроби. Сравнение дробей. Нахождение части от целого и целого по его части. Правильные и неправильные дроби. Сложение и вычитание дробей с одинаковыми знаменателями. Деление и дроби. Смешанные числа. Сложение и вычитание смешанных чисел.
|
6.Десятичные дроби. Сложение и вычитание десятичных дробей 18 часов
Десятичная запись дробных чисел. Представление десятичной дроби в виде обыкновенной дроби и обыкновенной в виде десятичной. Сравнение десятичных дробей. Сложение и вычитание десятичных дробей. Приближенные значения чисел. Округление чисел.
|
7.Умножение и деление десятичных дробей - 32 часа
Умножение десятичных дробей на натуральное число. Деление десятичных дробей на натуральное число. Умножение десятичных дробей. Деление десятичных дробей. Среднее арифметическое.
|
8.Инструменты для вычислений и измерений – 20 часов ( из них контрольные работы – 2 часа)
Микрокалькулятор. Проценты. Нахождение процента от величины, величины по ее проценту. Отношение. Выражение отношений в процентах. Угол. Прямой и развёрнутый угол. Чертежный треугольник. Измерение углов. Транспортир. Круговые диаграммы.
|
9.Элементы статистики и комбинаторики. -5 часов
Представление данных в виде таблиц, графиков. Столбчатые диаграммы. Средние результаты измерения. Примеры решения комбинаторных задач: перебор вариантов.
|
Повторение - 17 часов
|
-
класс (175 ч)
1. Делимость чисел. Комбинаторные задачи.(25 ч)
Делители и кратные числа. Общий делитель и общее кратное. Признаки делимости на 2,3,5,9,10.
Множество. Элементы множества, подмножество. Примеры решения комбинаторных задач: перебор вариантов, правило умножения.
В данной теме завершается изучение вопросов, связанных с натуральными числами. Основное внимание должно быть уделено знакомству с понятиями «делитель» и «кратное», которые находят применение при сокращении обыкновенных дробей и при их приведении к общему знаменателю. Упражнения полезно выполнять с опорой на таблицу умножения — прямым подбором.
Определенное внимание уделяется знакомству с признаками делимости, понятиям простого и составного чисел. При их изучении целесообразно формировать умения проводить простейшие умозаключения, обосновывая свои действия ссылками на определение, правило.
В ходе изучения второй части темы обучающиеся занимаются закреплением решения простейших комбинаторных задач
2. Сложение и вычитание дробей с разными знаменателями (26 ч)
Основное свойство дроби. Сокращение дробей. Приведение дробей к общему знаменателю. Понятие о наименьшем общем знаменателе нескольких дробей. Сравнение дробей. Сложение и вычитание дробей. Решение текстовых задач.
Одним из важнейших результатов обучения является усвоение основного свойства дроби, применяемого для преобразования дробей: сокращения, приведения к новому знаменателю. Умение приводить дроби к общему знаменателю используется для сравнения дробей.
При рассмотрении действий с дробями используются правила сложения и вычитания дробей с одинаковыми знаменателями, понятие смешанного числа. Важно обратить внимание на случай вычитания дроби из целого числа.
3. Умножение и деление обыкновенных дробей (37 ч)
Умножение и деление обыкновенных дробей. Основные задачи на дроби.
В этой теме завершается работа над формированием навыков арифметических действий с обыкновенными дробями. Навыки должны быть достаточно прочными, чтобы учащиеся не испытывали затруднений в вычислениях с рациональными числами, чтобы алгоритмы действий с обыкновенными дробями могли стать в дальнейшем опорой для формирования умений выполнять действия с алгебраическими дробями.
Расширение аппарата действий с дробями позволяет решать текстовые задачи, в которых требуется найти дробь от числа или число по данному значению его дроби.
4. Отношения и пропорции (21 ч)
Пропорция. Основное свойство пропорции. Решение задач с помощью пропорции. Понятия о прямой и обратной пропорциональности величин. Задачи на пропорции. Масштаб. Формулы длины окружности и площади круга. Шар.
Необходимо, чтобы учащиеся усвоили основное свойство пропорции, так как оно находит применение на уроках математики, химии, физики. В частности, достаточное внимание должно быть уделено решению с помощью пропорции задач на проценты.
Понятия о прямой и обратной пропорциональности величин можно сформировать как обобщение нескольких конкретных примеров, подчеркнув при этом практическую значимость этих понятий, возможность их применения для упрощения решения соответствующих задач.
В данной теме даются представления о длине окружности и площади круга. Рассмотрение геометрических фигур завершается знакомством с шаром.
5. Положительные и отрицательные числа (16 ч)
Положительные и отрицательные числа. Противоположные числа. Модуль числа и его геометрический смысл. Сравнение чисел. Целые числа. Изображение чисел на координатной прямой. Координата точки.
Целесообразность введения отрицательных чисел показывается на содержательных примерах. Учащиеся должны научиться изображать положительные и отрицательные числа на координатной прямой. В дальнейшем она будет служить наглядной основой для правил сравнения чисел, сложения и вычитания чисел.
Специальное внимание должно быть уделено усвоению вводимого здесь понятия модуля числа, прочное знание которого необходимо для формирования умения сравнивать отрицательные числа, а в дальнейшем и для овладения алгоритмами арифметических действий с положительными и отрицательными числами.
6. Сложение и вычитание положительных и отрицательных чисел. (13 ч)
Сложение и вычитание положительных и отрицательных чисел.
Действия с отрицательными числами вводятся на основе представлений об изменении величин: сложение и вычитание чисел иллюстрируется соответствующими перемещениями точек координатной прямой. При изучении данной темы отрабатываются алгоритмы сложения и вычитания при выполнении действий с целыми и дробными числами.
7. Умножение и деление положительных и отрицательных чисел (15 ч)
Умножение и деление положительных и отрицательных чисел. Понятие о рациональном числе. Десятичное приближение обыкновенной дроби. Применение законов арифметических действий для рационализации вычислений.
Навыки умножения и деления положительных и отрицательных чисел отрабатываются сначала при выполнении отдельных действий, а затем в сочетании с навыками сложения и вычитания при вычислении значений числовых выражений.
При изучении данной темы учащиеся должны усвоить, что для обращения обыкновенной дроби в десятичную достаточно разделить (если это возможно) числитель на знаменатель. В каждом конкретном случае они должны знать, в какую дробь обращается данная обыкновенная дробь — в десятичную или периодическую. Учащиеся должны знать представление в виде десятичной дроби таких дробей, как 1/2, 1/4, 1/5, 1/20, 1/25, 1/50
8. Решение уравнений. Графы. (19 ч)
Простейшие преобразования выражений: раскрытие скобок, приведение подобных слагаемых. Решение линейных уравнений. Примеры решения текстовых задач с помощью линейных уравнений.
Преобразования буквенных выражений путем раскрытия скобок и приведения подобных слагаемых отрабатываются в той степени, в которой они необходимы для решения несложных уравнений. Введение арифметических действий над отрицательными числами позволяет ознакомить учащихся с общими приемами решения линейных уравнений с одной переменной.
9. Координаты на плоскости (16 ч)
Построение перпендикуляра к прямой и параллельных прямых с помощью чертежного треугольника и линейки. Прямоугольная система координат на плоскости, абсцисса и ордината точки. Примеры графиков, диаграмм.
Учащиеся должны научиться распознавать и изображать перпендикулярные и параллельные прямые. Основное внимание следует уделить отработке навыков их построения с помощью линейки и чертежного треугольника, не требуя воспроизведения точных определений.
Основным результатом знакомства учащихся с координатной плоскостью должны стать знания порядка записи координат точек плоскости и их названий, умения построить координатные оси, отметить точку по заданным координатам, определить координаты точки, отмеченной на координатной плоскости.
Формированию вычислительных и графических умений способствует построение столбчатых диаграмм. При выполнении соответствующих упражнений найдут применение изученные ранее сведения о масштабе и округлении чисел.
10. Итоговое повторение (15 ч)
-
класс (175 ч)
1. Выражения, тождества, уравнения
Числовые выражения с переменными. Простейшие преобразования выражений. Уравнение, корень уравнения. Линейное уравнение с одной переменной. Решение текстовых задач методом составления уравнений. Статистические характеристики.
Первая тема курса 7 класса является связующим звеном между курсом математики 5—6 классов и курсом алгебры. В ней закрепляются вычислительные навыки, систематизируются и обобщаются сведения о преобразованиях выражений и решении уравнений.
Нахождение значений числовых и буквенных выражений даёт возможность повторить с учащимися правила действий с рациональными числами. Умения выполнять арифметические действия с рациональными числами являются опорными для всего курса алгебры. Следует выяснить, насколько прочно овладели ими учащиеся, и в случае необходимости организовать повторение с целью ликвидации выявленных пробелов. Развитию навыков вычислений должно уделяться серьезное внимание и в дальнейшем при изучении других тем курса алгебры.
В связи с рассмотрением вопроса о сравнении значений выражений расширяются сведения о неравенствах: вводятся знаки ≥ и ≤, дается понятие о двойных неравенствах.
При рассмотрении преобразований выражений формально-оперативные умения остаются на том же уровне, учащиеся поднимаются на новую ступень в овладении теорией. Вводятся понятия «тождественно равные выражения», «тождество», «тождественное преобразование выражений», содержание которых будет постоянно раскрываться и углубляться при изучении преобразований различных алгебраических выражений. Подчеркивается, что основу тождественных преобразований составляют свойства действий над числами.
Усиливается роль теоретических сведений при рассмотрении уравнений. С целью обеспечения осознанного восприятия учащимися алгоритмов решения уравнений вводится вспомогательное понятие равносильности уравнений, формулируются и разъясняются на конкретных примерах свойства равносильности. Дается понятие линейного уравнения и исследуется вопрос о числе его корней. В системе упражнений особое внимание уделяется решению уравнений вида ах=b при различных значениях а и b. Продолжается работа по формированию у обучающихся умения использовать аппарат уравнений как средство для решения текстовых задач. Уровень сложности задач здесь остается таким же, как в 6 классе.
Изучение темы завершается ознакомлением учащихся с простейшими статистическими характеристиками: средним арифметическим, модой, медианой, размахом. Учащиеся должны уметь пользовать эти характеристики для анализа ряда данных в несложных ситуациях.
2. Функции
Функция, область определения функции. Вычисление значений функции по формуле. График функции. Прямая пропорциональность и ее график. Линейная функция и её график.
Данная тема является начальным этапом в систематической функциональной подготовке учащихся. Здесь вводятся такие понятия, как функция, аргумент, область определения функции, график функции. Функция трактуется как зависимость одной переменной от другой. Учащиеся получают первое представление о способах задания функции. В данной теме начинается работа по формированию у обучающихся умений находить по формуле значение функции по известному значению аргумента, выполнять ту же задачу по графику и решать по графику обратную задачу.
Функциональные понятия получают свою конкретизацию при изучении линейной функции и ее частного вида — прямой пропорциональности. Умения строить и читать графики этих функций широко используются как в самом курсе алгебры, так и в курсах геометрии и физики. Учащиеся должны понимать, как влияет знак коэффициента на расположение в координатной плоскости графика функции у = кх, где к ≠ 0, как зависит от значений к и b взаимное расположение графиков двух функций вида у = кх+b.
Формирование всех функциональных понятий и выработка соответствующих навыков, а также изучение конкретных функций сопровождаются рассмотрением примеров реальных зависимостей между величинами, что способствует усилению прикладной направленности курса алгебры.
3. Степень с натуральным показателем
Степень с натуральным показателем и ее свойства. Одночлен. Функции у = х2, у = х3 и их графики.
В данной теме дается определение степени с натуральным показателем. В курсе математики 6 класса учащиеся уже встречались с примерами возведения чисел в степень. В связи с вычислением значений степени в 7 классе дается представление о нахождении значений степени с помощью калькулятора. Рассматриваются свойства степени с натуральным показателем: На примере доказательства свойств аm · аn = аm+n; аm : аn = аm-n, где m > n; (аm)n = аmn; (ab)n = an bn учащиеся впервые знакомятся с доказательствами, проводимыми на алгебраическом материале. Указанные свойства степени с натуральным показателем находят применение при умножении одночленов и возведении одночленов в степень. При нахождении значений выражений содержащих степени, особое внимание следует обратить на порядок действий.
Рассмотрение функций у = х2, у = х3 позволяет продолжить работу по формированию умений строить и читать графики функций. Важно обратить внимание обучающихся на особенности графика функции у = х2: график проходит через начало координат, ось Оу является его осью симметрии, график расположен в верхней полуплоскости.
Умение строить графики функций у = х2 и у = х3 используется для ознакомления обучающихся с графическим способом решения уравнений.
-
Начальные геометрические сведения
Простейшие геометрические фигуры: прямая, точка, отрезок, луч, угол. Понятие равенства геометрических фигур. Сравнение отрезков и углов. Измерение отрезков, длина отрезка. Измерение углов, градусная мера угла. Смежные и вертикальные углы, их свойства. Перпендикулярные прямые.
В данной теме вводятся основные геометрические понятия и свойства простейших геометрических фигур на основе наглядных представлений обучающихся путем обобщения очевидных или известных из курса математики I— 6 классов геометрических фактов. Понятие аксиомы на начальном этапе обучения не вводится, и сами аксиомы не формулируются в явном виде. Необходимые исходные положения, на основе которых изучаются свойства геометрических фигур, приводятся в описательной форме. Принципиальным моментом данной темы является введение понятия равенства геометрических фигур на основе наглядного понятия наложения. Определенное внимание должно уделяться практическим приложениям геометрических понятий.
2. Треугольники
Треугольник. Признаки равенства треугольников. Перпендикуляр к прямой. Медианы, биссектрисы и высоты треугольника. Равнобедренный треугольник и его свойства. Задачи на построение с помощью циркуля и линейки.
Признаки равенства треугольников являются основным рабочим аппаратом всего курса геометрии. Доказательство большей части теорем курса и также решение многих задач проводится по следующей схеме: поиск равных треугольников — обоснование их равенства с помощью какого-то признака — следствия, вытекающие из равенства треугольников. Применение признаков равенства треугольников при решении задач дает возможность постепенно накапливать опыт проведения доказательных рассуждений. На начальном этапе изучения и применения признаков равенства треугольников целесообразно использовать задачи с готовыми чертежами.
4. Многочлены
Многочлен. Сложение, вычитание и умножение многочленов. Разложение многочленов на множители.
Данная тема играет фундаментальную роль в формировании умения выполнять тождественные преобразования алгебраических выражений. Формируемые здесь формально-оперативные умения являются опорными при изучении действий с рациональными дробями, корнями, степенями с рациональными показателями.
Изучение темы начинается с введения понятий многочлена, стандартного вида многочлена, степени многочлена. Основное место в этой теме занимают алгоритмы действий с многочленами — сложение, вычитание и умножение. Учащиеся должны понимать, что сумму, разность, произведение многочленов всегда можно представить в виде многочлена. Действия сложения, вычитания и умножения многочленов выступают как составной компонент в заданиях на преобразования целых выражений. Поэтому нецелесообразно переходить к комбинированным заданиям прежде, чем усвоены основные алгоритмы.
Серьезное внимание в этой теме уделяется разложению многочленов на множители с помощью вынесения за скобки общего множителя и с помощью группировки. Соответствующие преобразования находят широкое применение как в курсе 7 класса, так и в последующих курсах, особенно в действиях с рациональными дробями.
В данной теме учащиеся встречаются с примерами использования рассматриваемых преобразований при решении разнообразных задач, в частности при решении уравнений. Это позволяет в ходе изучения темы продолжить работу по формированию умения решать уравнения, а также решать задачи методом составления уравнений. В число упражнений включаются несложные задания на доказательство тождества.
3.Параллельные прямые
Признаки параллельности прямых. Аксиома параллельных прямых. Свойства параллельных прямых.
Признаки и свойства параллельных прямых, связанные с углами, образованными при пересечении двух прямых секущей (накрест лежащими, односторонними, соответственными), широко используются в дальнейшем при изучении четырехугольников, подобных треугольников, при решении задач, а также в курсе стереометрии.
5. Формулы сокращенного умножения
Формулы (а – b )(а + b ) = а2 – b2, (а ± b)2 = а2± 2а b + b2, (а ± b)3 = а3 ± За2 b + За b2 ± b3, (а ± b) (а2 а b + b2) = а3 ± b3. Применение формул сокращённого умножения в преобразованиях выражений.
В данной теме продолжается работа по формированию у обучающихся умения выполнять тождественные преобразования целых выражений. Основное внимание в теме уделяется формулам (а – b )(а + b ) = а2 – b2, (а ± b)2 = а2± 2а b + b2. Учащиеся должны знать эти формулы и соответствующие словесные формулировки, уметь применять их как «слева направо», так и «справа налево». Наряду с указанными рассматриваются также формулы(а ± b)3 = а3 ± За2 b + За b2 ± b3, а3 ± b3 = (а ± b) (а2 а b + b2) . Однако они находят меньшее применение в курсе, поэтому не следует излишне увлекаться выполнением упражнений на их использование.
В заключительной части темы рассматривается применение различных приемов разложения многочленов на множители, а также использование преобразований целых выражений для решения широкого круга задач.
4.Соотношения между сторонами и углами треугольника
Сумма углов треугольника. Соотношение между сторонами и углами треугольника. Неравенство треугольника. Прямоугольные треугольники, их свойства и признаки равенства. Расстояние от точки до прямой. Расстояние между параллельными прямыми. Построение треугольника по трем элементам.
В данной теме доказывается одна из важнейших теорем геометрии — теорема о сумме углов треугольника. Она позволяет дать классификацию треугольников по углам (остроугольный, прямоугольный, тупоугольный), а также установить некоторые свойства и признаки равенства прямоугольных треугольников.
Понятие расстояния между параллельными прямыми вводится на основе доказанной предварительно теоремы о том, что все точки каждой из двух параллельных прямых равноудалены от другой прямой. Это понятие играет важную роль, и частности используется в задачах на построение.
При решении задач на построение в 7 классе следует ограничиться только выполнением и описанием построения искомой фигуры. В отдельных случаях можно провести устно анализ и доказательство, а элементы исследования должны присутствовать лишь тогда, когда это оговорено условием задачи.
6. Системы линейных уравнений
Система уравнений. Решение системы двух линейных уравнений с двумя переменными и его геометрическая интерпретация. Решение текстовых задач методом составления систем уравнений.
Изучение систем уравнений распределяется между курсами 7 и 9 классов. В 7 классе вводится понятие системы и рассматриваются системы линейных уравнений.
Изложение начинается с введения понятия «линейное уравнение с двумя переменными». В систему упражнений включаются несложные задания на решение линейных уравнений с двумя переменными в целых числах.
Формируется умение строить график уравнения ах + bу = с, где а≠0 или b≠0, при различных значениях а, b, с. Введение графических образов даёт возможность наглядно исследовать вопрос о числе решений системы двух линейных уравнений с двумя переменными.
Основное место в данной теме занимает изучение алгоритмов решения систем двух линейных уравнений с двумя переменными способом подстановки и способом сложения. Введение систем позволяет значительно расширить круг текстовых задач, решаемых с помощью аппарата алгебры. Применение систем упрощает процесс перевода данных задачи с обычного языка на язык уравнений.
7. Повторение
-
класс . Математика (175 ч.)
1.Рациональные дроби (23ч) Рациональная дробь. Алгебраическая дробь. Сокращение дробей, действия с алгебраическими дробями. Основное свойство дроби, сокращение дробей. Тождественные преобразования рациональных выражений. Понятия дробного выражения, рациональной дроби. Основное свойство дроби. Правила сложения, вычитания дробей с одинаковыми и с разными знаменателями. Правила умножения, деления дробей, возведения дроби в степень. Понятие тождества, тождественно равных выражений, тождественных преобразований выражения. Рациональные выражения и их преобразования. Свойства и график функции у = к/х при k > 0; при k < 0.
2.Четырехугольники (14 ч). Выпуклые многоугольники. Сумма углов выпуклого многоугольника Параллелограмм, его свойства и признаки. Прямоугольник, квадрат, ромб, их свойства и признаки. Трапеция, средняя линия трапеции; равнобедренная трапеция.
3. Квадратные корни (19 ч) Квадратный корень из числа. Понятие о корне п-й степени из числа. Нахождение приближенного значения корня с помощью калькулятора. Понятие об иррациональных чисел. Общие сведения о действительных чисел. Квадратный корень. Свойства квадратных корней и их применение в вычислениях. Преобразования выражений, содержащих квадратные корни. Определение арифметического квадратного корня, теоремы о квадратном корне из произведения, из дроби, тождество = |x|. Функция , ее свойства и график.
4. Площадь (14 ч). Понятие о площади плоских фигур. Равносоставленные и равновеликие фигуры. Площадь прямоугольника, параллелограмма, треуголь¬ника и трапеции. Формулы, выражающие площадь треугольника: через периметр, формула Герона. Теорема Пифагора.
5. Квадратные уравнения (21 ч) Квадратное уравнение. Формула корней квадратного уравнения. Решение рациональных уравнений. Решение задач, приводящих к квадратным уравнениям и простейшим рациональным уравнениям.
6. Подобные треугольники (19 ч). Подобие треугольников; коэффициент подобия. Признаки подобия треугольников. Связь между площадями подобных фигур. Применение подобия к доказательству теорем и решению задач. Средняя линия треугольника. Синус, косинус, тангенс, котангенс острого угла прямоугольного треугольника и значения углов от 0° до 180°, приведение к острому углу.
7. Неравенства (20 ч) Множество. Элемент множества, подмножество. Пересечение и объединение множеств. Числовые неравенства и их свойства. Доказательство числовых и алгебраических неравенств. Почленное сложение и умножение числовых неравенств. Погрешность и точность приближения.. Линейные неравенства с одной переменной и их системы.
8. Окружность (17ч). Центр, радиус, диаметр. Дуга, хорда. Сектор и сегмент. Центральный, вписанный угол; величина вписанного угла. Взаимное расположение прямой и окружности, двух окружностей. Касательная и секущая к окружности; равенство касательных, проведенных из одной точки. Метрические соотношения в окружности: свойства секущих, касательных, хорд. Окружность, вписанная в треугольник, и окружность, описанная около треугольника Замечательные точки треугольника: точки пересечения серединных перпендикуляров, биссектрис, медиан. Вписанные и описанные четырехугольники.
9. Степень с целым показателем. Элементы статистики (7+4 ч).Степень с целым показателем и ее свойства. Стандартный вид числа. Сбор и группировка статистических данных. Представление данных в виде таблиц, диаграмм, графиков. Средние результатов измерений. Понятие о статистическом выводе на основе выборки. Понятие и примеры случайных событий.
10. Повторение (17 ч.)
-
КЛАСС. Математика. (170 часов)
Достарыңызбен бөлісу: |