В. А. Митерев н. С. Реметова

1. 
   Судың иондық көбейтіндісін көрсетіңіз
   

1. 
   [H⁺] [OH^-] = 10^-7
   
2. 
   [H⁺] [OH^-]= 10^-14
   
3. 
   [H⁺][OH^-] = 14
   
4. 
   [H⁺][OH^-] = 7
   
5. 
   [H⁺] [OH^-] = 0
   

2. 
   Ерітінділердің рН қандай формуламен есептейді
   

1. 
   pk = -IgK
   
2. 
   pH= -Ig[H⁺]
   
3. 
   pOH=-Ig[OH^-]
   
4. 
   pH=-Ig[OH^-]
   
5. 
   pOH =-Ig[H⁺]
   

3. 
   Ерітінділердің рОН қандай формуламен есептейді
   

1. 
   рК = -Ig K
   
2. 
   pH = -Ig[H⁺]
   
3. 
   pOH = -Ig[OH^-]
   
4. 
   pH = -Ig[OH^-]
   
5. 
   pOH=-Lg[H⁺]
   

4. 
   рН мәні бойынша сутек иондарының концентрациясын қандай формуламен есептейді
   

1. 
   [H⁺] = 10^рОН-14
   
2. 
   [H⁺] = 10^-рН
   
3. 
   [ОН^-] = 10^рН-14
   
4. 
   [ОН^-] = 10^-рОН
   
5. 
   [H⁺] = 10^-14
   

5. 
   рОН мәні бойынша сутек иондарының концентрациясын қандай формула бойынша есептеуге болады
   

1. 
   [H⁺] = 10^рОН-14
   
2. 
   [H⁺] = 10^-рОН
   
3. 
   [ОН^-] = 10^рН-14
   
4. 
   [ОН^-] = 10^-рОН
   
5. 
   [H⁺] = 10^-14
   

6. 
   рН мәні бойынша гидроксил иондарының концентрациясын қандай формуламен есептеуге болады
   

1. 
   [H⁺] = 10^рОН-14
   
2. 
   [H⁺] = 10^-рН
   
3. 
   [ОН^-] = 10^рН-14
   
4. 
   [ОН^-] = 10^-рОН
   
5. 
   [H⁺] = 10^-14
   

7. 
   рОН мәні бойынша гидроксил иондарының концентрациясын қандай формула бойынша есептеуге болады
   

1. 
   [H⁺] = 10^рОН-14
   
2. 
   [H⁺] = 10^-рН
   
3. 
   [ОН^-] = 10^рН-14
   
4. 
   [ОН^-] = 10^-рОН
   
5. 
   [H⁺] = 10^-14
   

8. 
   Әлсіз қышқыл ерітінділерінің рН қандай формуламен есептеледі
   

1. 
   рН = 1/2 рК -1/2 IgC
   
2. 
   pH = 14-1/2 pK + 1/2 IgC
   
3. 
   pH = -Igzc(x)
   
4. 
   pH = 14 + Igzc(x)
   
5. 
   pH = 14 - pOH
   

9. 
   Әлсіз негіз ерітінділерінің рН қандай формуламен есептеледі
   

1. 
   рН = 1/2 рК -1/2 IgC
   
2. 
   pH = 14-1/2 pK + 1/2 IgC
   
3. 
   pH = -Igzc(x)
   
4. 
   pH = 14 + Igzc(x)
   
5. 
   pH = 14 - pOH
   

10. 
    Күшті қышқыл ерітінділерінің рН қандай формуламен есептеледі
    

1. 
   рН = 1/2 рК -1/2 IgC
   
2. 
   pH = 14-1/2 pK + 1/2 IgC
   
3. 
   pH = -Igzc(x)
   
4. 
   pH = 14 +Igzc(x)
   
5. 
   pH = 14 - pOH
   

11. 
    Күшті негіз ерітінділерінің рН қандай формуламен есептеледі
    

1. 
   рН = 1/2 рК -1/2 IgC
   
2. 
   pH = 14-1/2 pK + 1/2 IgC
   
3. 
   pH = - Igzc(x)
   
4. 
   pH = 14 + Igzc(x)
   
5. 
   pH = 14 - pOH
   

12. 
    Концентрациясы 0,001 моль/л HCI ерітіндісінің рН анықтаңыз
    

1. 
   9
   
2. 
   7
   
3. 
   5
   
4. 
   3
   
5. 
   1
   

13. 
    Концентрациясы 0,05 моль/л H₂SO₄ ерітіндісінің рН анықтаңыз
    

1. 
   9
   
2. 
   7
   
3. 
   5
   
4. 
   3
   
5. 
   1
   

14. 
    Концентрациясы 0,01 NaOH ерітіндісінің рН анықтаңыз
    

1. 
   12
   
2. 
   10
   
3. 
   8
   
4. 
   6
   
5. 
   4
   

15. 
    Концентрациясы 0,05 моль/л Ba(OH)₂ ерітіндісінің рН анықтаңыз
    

1. 
   13
   
2. 
   11
   
3. 
   9
   
4. 
   7
   
5. 
   2
   

Биологиялық сұйықтықтарда ортаның қышқылдылығы маңызды орын алады. Сау адамның артерия қаны плазмасының рН~7,4. Адам организмінде осы сутектік көрсеткіштің 0,2-0,3-ке ғана өзгерісі ауыр науқасқа ұшыратуы мүмкін.

Адамның қан жүйесінде сутектік көрсеткішті реттеп отыратын арнаулы жүйелер бар, соның бірі буферлік жүйе.

Буферлік жүйенің негізгі қасиетінің бірі ортаға қышқылдың, сілтінің қосылуына немесе сұйылтуына қарамастан сутектік көрсеткішті тұрақты етіп отыруы.

Бұл жүйе құрамына қарай бірнеше түрге бөлінеді:

1.Қышқылдық буферлiк жүйе донор болып есептелетiн әлсiз қышқылдан және акцептордың ролiн атқаратын анионы бар осы қышқылдың тұзынан тұрады.

Ацетатты: CH₃COOH/ CH₃COONa,

Бикарбонатты: H₂CO₃/ NaHCO_3,

Фосфатты: KH₂PO₄/ K₂HPO_4.

2.Негіздікбуферлік жүйе әлсіз негізден (акцептор) және осы негiздiң катионы (донор) бар тұздан тұрады.

NH₄OH/ NH₄Cl – аммиакты.

NH₂-R–COOН.

Әрбір буферлік жүйе белсенді реакция ортасын анықтаумен сипатталады, анықталатын негізгі буферлік жүйе теңдеуі, K – әлсіз электролит диссоциация константасы, с_қ, с_н, с_т–қышқылдардың, негіздер және тұздардың концентрациялары:

Буферлік ерітіндінің сутектік көрсеткіші Гендерсон - Гассельбахтың теңдеуі арқылы анықталады:

Гендерсон – Гассельбахтеңдеуінен буферлік жүйенің рН тәуелді:

1. 
   Әлсіз электролит табиғатына, т.е. және оның диссоциация константаларына.
   
2. 
   Буферлік жүйелер компоненттерінің концентрацияларға қатынасы.
   

CH₃COONa + HCl = CH₃COOH + NaCl

CH₃COO^- + H⁺ = CH₃COOH

Күшті қышқылдың әлсізге орынбасуы. Сілті қосқанда буфердің екінші компонентіне әсер етеді:

CH₃COOH + NaOH=CH₃COONa + H₂O

CH₃COOH + NaOH = CH₃COO^- + H₂O

Буферлік жүйенің қабілеттілігі рН деңгейін белгілі бір деңгейгедейін ұстауы болып табылады. Буферлік ерітінділердің рН алу қосылатын күшті қышқыл санына және негіздер мен оның концентрацияларының компоненттерінің өзгеруіне байланысты. Буферлік жүйелердің қабілеттілігі рН өзгерісіне кері әрекеті буферлік сыйымдылықпен анықталады.

Буферлік сыйымдылық буферлік жүйелердің маңызды сипаттамасы болып есептеледі. Ортаның реакциясын ығыстыруға қарсы жасайтын буферлік жүйенің әсері буферлік сиымдылық деп аталады. Буферлік сыйымдылық 1л буферлік ерітіндіге оның рН-ын 1-ге өзгерту үшін қосылатын күшті қышқылдың немесе сілтінің 1 моль эквивалент мөлшерімен өлшенеді.

Қышқылдық және сілтілік буферлік сиымдылықтар болады.

Мұндағы, - күшті қышқыл немесе негіз концентрациясы мен көлемі, өзгерісі, буферлі ерітіндінің көлемі:

Буферлік сиымдылық буферлік жүйедегі компоненттердің концентрацияларының абсолюттік шамасына тәуелді болады, Компоненттердің концентрациялары неғұрлым жоғары болса,қышқыл немесе сілті қосқанда рН өзгерісі соғұрлым аз болады. Буферлік жүйедегі компоненттердің қатынасы 1-ге тең болғанда,буферлік сиымдылық ең жоғарғы шегіне жетеді. Буферлік сиымдылық ерітіндіні сұйылтқанда төмендейді,себебі ол компоненттердің концентрациясына тәуелді болады , ерітінділер (қышқылды буферлік жүйе үшін) және

(негіз үшін).

Буферлік жүйеде компоненттер қатынасы анағұрлым тұрақты. Буферлік сиымдылық келесі факторлармен анықталады:

1. 
   Табиғи буферлік жүйелер.
   
2. 
   Компоненттер концентрацияларының қатынасы.
   
3. 
   Компоненттердің қатынасы.
   

1. 
   Ағзадағы буферлік жүйеге буферлі әсер.
   
2. 
   Тынысалу мүшелерінің жұмысы.
   
3. 
   Бөлінген жүйенің жұмысы.
   

Н⁺ + НСО₃^- = Н₂СО₃

Көмір қышқылының артық мөлшері карбоангидраза (КА) ферментінің әсерінен ыдырайды :

Н₂СО₃^КА СО₂ + Н₂О ( t= 37^oC)

CO₂ гипервентилляция нәтижесінде өкпе арқылы сыртқа шығады.

Егер, қандағы ОН^- -иондардың концентрациясы жоғарыласа, олар әлсіз көмір қышқылымен әрекеттеседі:

ОН^- + Н₂СО₃ = НСО₃^- + Н₂О

Оксигемоглобин - гемоглобин жүйесі қанның буферлік сыйымдылығының 75%-ін құрайды, ол гемоглобин ионы (Нb^-) мен гемоглобиннің (ННb) арасындағы тепе-теңдікпен сипатталады.

HHb-донор Hb - акцептор

Hb^- + H⁺ = HHb

HHb + OH^- = Hb^- + H₂O

Сол сиякты бұл жүйе оксигемоглобин -ионы (НbО₂^-) мен оксигемоглобиннің (ННbО₂) арасындағы байланыс мына теңдеумен көрсетіледі:

ННbО₂ - протонның доноры

HbО₂^- - протонның акцепторы

HbО₂^- + Н⁺ = ННbО₂

ННbО₂ + ОН^- = HbО₂^- + H₂O

Екі тепе-теңдіктің арасындағы байланыс мыны теңдеумен көрсетіледі

HHb + О₂ = ННbО₂

Фосфаттық буферлік жүйе клеткаішілік және тканьдік негізгі жүйе болып есептеледі.Бүйректе жүретін физиологиялық процестерде маңызды роль атқарады.Бұл жүйе 2 тұздан тұрады :

Н₂РО₄^- = Н⁺ + НРО₄^2-

рН = 7,4 болғанда,

Тканьдік метаболизмнің қышқыл туындалары гидрофосфатпен нейтралданады : НРО₄^2- + Н⁺= Н₂РО₄^-

ОН^- + Н₂РО₄^-= НРО₄^2- + Н₂О

Түзілген өнімдер бүйректе жиналып, несеппен сыртқа шығады.