Вопросы для подготовки к занятию: Прогностическая ценность теста. Определения
) Тесттің болжамды құндылығын анықтайтын факторлар
жүктеу/скачать 429.01 Kb.
|
| 2) Тесттің болжамды құндылығын анықтайтын факторлар
Тесттің болжамды мәнін анықтайтын факторлар Болжамдық құндылық тек тесттің өзіне ғана тән емес. Бұл тесттің сезімталдығы мен ерекшелігіне, сондай-ақ зерттелетін популяциядағы аурудың таралуына, яғни белгілі бір популяциядағы зерттелген ауруы бар адамдардың үлесіне байланысты. Таралуы априорлық (немесе тест алдындағы) ықтималдық деп те аталады, яғни бұл тест нәтижелері белгілі болғанға дейін ауруды анықтау ықтималдығы. (Толығырақ таралуы туралы см. 4 тарау.) Сезімталдықты, тесттің ерекшелігін және аурудың таралуын оң нәтиженің болжамды құндылығымен байланыстыратын математикалық формула Шартты Ықтималдықтар үшін Байес теоремасынан алынады: Аурудың таралуының оң сынақ нәтижесінің болжамды құндылығына әсер етуінің тағы бір мысалы-адамның иммун тапшылығы вирусының қан препараттары арқылы берілуінің алдын-алу шаралары. Мысал. Донорлық қан АИТВ антиденелеріне скринингтен өтеді. Бөлудің белгілі бір нүктесінде тесттің сезімталдығы 97,8%, ал ерекшелігі 90,4% құрайды. 1985 жылы тесттің оң нәтижесінің болжамдық құндылығы АИТВ жұқтырған донорлық қанды анықтау ықтималдығының 10 000-ға 1-ден аспайтындығына негізделе отырып есептелді. Осы жағдайларда әрбір шынайы оң нәтиже үшін 9250 жалған оң болуы керек [8]. Жұқтырған қанды құюдың бір жағдайының алдын алу үшін донорлық қанның 10 000 порциясын алып тастау немесе одан әрі талдау қажет! Авторлар [8] бұл жағдайда "диагностикалық тесттің тиімділігін бағалау принциптерін мұқият сақтау шындыққа жанаспайтын үміттерден арылуға мүмкіндік береді"деген қорытындыға келді. Алайда жағдай өзгерді. Жалпы популяцияда АИТВ инфекциясының таралуы ұлғайған сайын скрининг кезінде оң тест нәтижесінің болжамды құндылығы да артты. Аталған мақала жарияланғаннан кейін бір жыл өткен соң, жұқтырған қан порцияларының таралуы 67,190 тексерілгендердің арасында 10000-ға 25-ті құрайды, сондықтан сезімталдық пен ерекшеліктің бірдей мәндерінде оң тест нәтижесінің болжамды мәні 2,5% құрайды, яғни бірнеше жыл бұрынғыға қарағанда әлдеқайда жоғары болды [9]. Тест неғұрлым сезімтал болса, оның теріс нәтижесінің болжамды бағасы соғұрлым жоғары болады (яғни, дәрігердің тесттің теріс нәтижелері ауруды қабылдамайтынына деген сенімі артады). Керісінше, тест неғұрлым нақты болса, оның оң нәтижесінің болжамды мәні соғұрлым жоғары болады (яғни, дәрігер тесттің оң нәтижелері болжамды диагнозды растайды деп сеніммен айта алады). Аурудың таралуы тесттің болжамды құндылығына әсер ететіндіктен, соңғысы оны қолдану жағдайларына байланысты болады. Егер аурудың ықтималдығы төмен популяцияда жоғары спецификалық тесттің оң нәтижелері алынса, онда олар негізінен жалған оң болады. Сол сияқты, аурудың жоғары мүмкіндігі бар популяцияда алынған жоғары сезімтал тесттің теріс нәтижелері жалған теріс болуы мүмкін. Осылайша, диагностикалық тесттің оң немесе теріс нәтижесінің болжамды мәнін түсіндіру аурудың таралуына байланысты өзгереді. Аурудың жеке науқасқа таралуына қандай қатысы бар сияқты? Күмәнмен қарайтындар үшін біз тесттің аурудың таралуының төтенше мәндерінде қалай жұмыс істейтінін көрсетеміз. Есіңізде болсын, тест қаншалықты сезімтал және нақты болса да (әрдайым жетілуден алыс), немин емо пациенттерінің аз бөлігі қате жіктеледі. Ешкімде бұл ауру жоқ халықты елестетіп көріңіз. Мұндай топта барлық оң нәтижелер, тіпті нақты сынақ болса да, жалған оң болады. Сондықтан аурудың таралуы нөлге жеткенде, оң тест нәтижесінің болжамды мәні де нөлге тең болады. Керісінше, егер зерттелетін популяцияда бұл ауру болса, тіпті жоғары сезімтал тесттің барлық теріс нәтижелері жалған теріс болады. Таралуы 100% - ға жеткенде, теріс тест нәтижесінің болжамды мәні нөлге тең болады. Сондай-ақ, күріш талдауы скептиктерді аталған байланыстардың бар екендігіне сендіруге көмектеседі. 3.2: сезімталдық пен ерекшелікті тұрақты деңгейде бекітіп, таралуын өзгерте отырып, тесттің болжамды мәнін есептеп көріңіз. Аурудың таралуының сезімталдық пен ерекшеліктің әртүрлі жоғары деңгейлері үшін оң тест нәтижесінің болжамды мәніне әсері суретте көрсетілген. 3.8. Зерттелетін популяцияда аурудың таралуы салыстырмалы түрде жоғары болған кезде (бірнеше пайыз немесе одан да көп) тест жақсы жұмыс істейді. Алайда, таралудың төмен мәндерінде оң нәтиженің болжамды мәні нөлге дейін төмендейді және тест іс жүзінде жарамсыз болады. Қарай сезгіштіктің ерекшелігін тәуелділік болжамдық құндылығы тестінен аурудың таралу күшеюде. Мысал. Қуық асты безінің қатерлі ісігін диагностикалауға арналған PSA тестінің болжамды мәні аурудың таралуының әртүрлі мәндерінде зерттелді. Белгілері жоқ және простатит қатерлі ісігінің таралуы 6-12% деңгейінде бағаланған егде жастағы ер адамдарда тек 15% - да PSA деңгейі 4 мг/дл және одан да көп простата обыры болған. Таралуы 26% болатын жоғары қауіп тобында (белгілері бар немесе саусақ ректалды зерттеу нәтижелерімен күдік тудыратын) қатерлі ісік оң тест нәтижесі бар ерлердің 40% - ында анықталды [7]. Басқаша айтқанда, егер тест аурудың белгілері жоқ ер адамдар тобында скрининг жасау үшін қолданылса, онда қатерлі ісік ауруының нақты анықталуының бір жағдайында ауруды қате анықтаудың 5-6 жағдайы болуы керек, ал пациенттер қосымша зерттеулерге, көбінесе биопсияға ұшырауы керек еді. Сонымен қатар, қуық асты безі қатерлі ісігінің айқын белгілері бар топта ауру иттің деңгейі бойынша скрининг кезінде оң сынақ нәтижесі бар пациенттердің шамамен 50% - ында расталады. 3-тарау / 79-Диагноз аурудың таралуының оң тест нәтижесінің болжамды құндылығына әсер етуінің тағы бір мысалы қазіргі уақытта адамның иммун тапшылығы вирусының қан препараттары арқылы берілуінің алдын-алу шараларына жатады. Мысал. Донорлық қан АИТВ антиденелеріне скринингтен өтеді. Бөлудің белгілі бір нүктесінде тесттің сезімталдығы 97,8%, ал ерекшелігі 90,4% құрайды. 1985 жылы тесттің оң нәтижесінің болжамдық құндылығы АИТВ жұқтырған донорлық қанды анықтау ықтималдығының 10 000-ға 1-ден аспайтындығына негізделе отырып есептелді. Осы жағдайларда әрбір шынайы оң нәтиже үшін 9250 жалған оң болуы керек [8]. Жұқтырған қанды құюдың бір жағдайының алдын алу үшін донорлық қанның 10 000 порциясын алып тастау немесе одан әрі талдау қажет! Авторлар [8] бұл жағдайда "диагностикалық тесттің тиімділігін бағалау принциптерін мұқият сақтау шындыққа жанаспайтын үміттерден арылуға мүмкіндік береді"деген қорытындыға келді. Алайда жағдай өзгерді. Жалпы популяцияда АИТВ инфекциясының таралуы ұлғайған сайын скрининг кезінде оң тест нәтижесінің болжамды құндылығы да артты. Аталған мақала жарияланғаннан кейін бір жыл өткен соң, жұқтырған қан порцияларының таралуы 67,190 тексерілгендердің арасында 10000-ға 25-ті құрайды, сондықтан сезімталдық пен ерекшеліктің бірдей мәндерінде оң тест нәтижесінің болжамды мәні 2,5% құрайды, яғни бірнеше жыл бұрынғыға қарағанда әлдеқайда жоғары болды жүктеу/скачать 429.01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|