Xx ғасырдың бас кезіндегі Қазакстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы

XX ғасырдың бас кезіндегі Қазакстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы

XX ғасыр қазақ халкының тарихындағы ерекше кезең. Оның басынан кешкен көптеген қиындыктар қазақтың этнос ретінде қалу-калмасы туралы мәселені көлденең тартты. Ұлттык мемлекеттікті біржолата жоюдың салдарынан Қазакстан Ресей империясының бір провинциясына айналды.

• XX ғасыр қазақ халкының тарихындағы ерекше кезең. Оның басынан кешкен көптеген қиындыктар қазақтың этнос ретінде қалу-калмасы туралы мәселені көлденең тартты. Ұлттык мемлекеттікті біржолата жоюдың салдарынан Қазакстан Ресей империясының бір провинциясына айналды.
• XX ғасырдың басында Ресей басқа еуропалык елдерге Қарағанда артта қалған және реакциялық бағыттағы ел еді. Ә.Бөкейханов отарлық әкімшілік аппаратын былайша бағалайды: «Орыс шенеуніктері бұл жерде білім дәрежесімен де, жергілікті жағдайларды білуімен де көзге түсе алмады. Орыстандыру саясатының негізгі кұралы дөрекілік, зорлық-зомбылық. халыктың касиет тұткан дүниесін бүлдіру. Ал билеушілердің жергілікті халыктың тілін білмеуі және білімнен жұрдай тілмәштар арқылы сөйлесуі жағдайды ушықтыра түсті».

Ресейдегі он екі қазақ әскери кұрамасының төртеуі қазақ жерінде орналасты.

• Олардың жалпы саны:
• Орынбор облысында 553 мың,
• Оралда 235 мың,
• Сібірде 164 мың,
• Жетісуда 59 мың адам.

1909-1913 жылдары П.Румянцевтің басшылығымен жүргізілген статистикалық зерттеу бойынша Жетісу қазақ әскері 662 092 десятина орасан зор аумақты алып жаткан. Ғасырдың басында қазақтар 15.6 млн. гектар жерді иеленді.

Қоныс аударушылардың саны 1893 жылы Сібір теміржолы кұрылысының аяқталуына байланысты тіптен күшейе түсті. Патшалық Ресей «қоныс аударушылар қорын» құру үшін бірнеше экспедиция ұйымдастырып, қазақтар пайдалантын жер мөлшерін белгіледі, «бос жатқан» жерлерді іздеуге құлшына кірісті. «Бос жатқан» жерлер әдетте жақсы жерлер болатын, ал бұл аумактар көшпенділердің дәстүрлі көшіп-қону бағыттары екендігіне ешқандай мән берілмеді.

• Қоныс аударушылардың саны 1893 жылы Сібір теміржолы кұрылысының аяқталуына байланысты тіптен күшейе түсті. Патшалық Ресей «қоныс аударушылар қорын» құру үшін бірнеше экспедиция ұйымдастырып, қазақтар пайдалантын жер мөлшерін белгіледі, «бос жатқан» жерлерді іздеуге құлшына кірісті. «Бос жатқан» жерлер әдетте жақсы жерлер болатын, ал бұл аумактар көшпенділердің дәстүрлі көшіп-қону бағыттары екендігіне ешқандай мән берілмеді.

«Қырғыздар (қазақтар. - Г.К.) соңғы 30 жыл ішінде, әсіресе соңғы 12 жылда барлық бағыт бойынша ығыстырылды, олардан тек 1904 жылдың өзінде Жетісу облысы бойынша бірнеше миллион десятина жер тартып алынды, бұл жерлер қырғыздарға керек пе, жоқ па, онымен ешкім санасқан жоқ»

жүктеу/скачать 86.05 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: