Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3



Pdf көрінісі
бет169/197
Дата05.10.2023
өлшемі2.75 Mb.
#479900
түріЗакон
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   197
f6176e30d73c3b0

 
Интервал 
Салыстырмалылық теория кеңістіктік пен уақыттық аралықтарының 
салыстырмалылығын келтіре отырып, жалпы абсолюттiк шамалардың 
барлығын жоққа шығармайды. Ал шындығында іс тура керісінше болып 


224 
шығады. Салыстырмалылық теорияның алдына қойған негiзгi мəселесi, 
инерциялық санақ жүйелеріне тəуелсiз болатын шамаларды (заңдарды) табу. 
Осындай шамалардың бiріне өзара əрекеттесулердің таралуының 
вакуумдегi жарық жылдамдығына тең болатын универсал жылдамдық 
жатады. 1-ші жəне 2-ші оқиғалардың арасындағы екіншi аса маңызды 
инварианттық шама интервал болып табылады, жəне оның квадраты келесі 
өрнекпен анықталады: 
inv
(7.13) 
мұндағы, 
– оқиғалар арасындағы уақыт аралығы, 
осы екі оқиға өтiп 
жатқан нүктелердің арақашықтығы
(
). 
Интервалдың инварианттылығына оны К-жəне К -жүйелерінде тiкелей 
есептеулер арқылы көз жеткiзуге болады. (7.8) Лоренц түрлендiрулерін 
пайдаланып жəне 
жəне 
екендігін ескере отырып 
жазамыз: 
1
1

Сонымен интервал шыныңда да инварианттық шама болып табылады. 
Басқаша айтканда, «екi оқиға s интервалмен берiлген» деген тоқтам 
абсолюттiк сипатта болады − ол барлық инерциялық санақ жүйелерінде де 
орындалады. 
Интервалдың 
инварианттылығы 
салыстырмалылық 
теориясында аса маңызды рөл атқарады жəне көптеген мəселелердi 
талдаумен шешу кезіңде өте тиiмдi құралдардың бiріне айналады. 
Интервалдың түрлерi. Кеңістікті-уақыттық интервалда қандай 
құраушы басым рөл атқаратын болса, кеңістiктiк пе, əлде уақытық па, соған 
байланысты интервалдар кеңістік тəрізді 
, уақыт тəрізді 
болып екіге бөлінедi. Интервалдардың осы екі түрімен қатар оның 
үшіншi түрі де бар, ол – жарық тəрізді интервал: 
. 
Егер екі оқиғаның арасындағы интервал кеңістiк тəрізді болса, онда екі 
оқиғада бiр мезгiлде өте алатын К’− санақ жүйесін табуға болады: 

. 
 
Егер интервал уақыт тəрізді болса, онда екі оқиға да бiр нүктеде өте 
алатын К’− санақ жүйесін табуға болады 
0:

Keңістік тəрізді интервалдар кезіңде
, яғни ешбiр санақ 
жүйесіңде оқиғалар бiр-бiріне ешқандай əсер ете алмайды, оқиғалар 


225 
арасындағы байланыс шектiк 
с жылдамдықпен атқарылатын кезде де дəл 
осындай жағдай туады. 
Ал 
болатын уақыт тəрізді немесе жарық тəрізді интервалдар 
үшін жағдай басқаша. Демек, уақыт тəрізді немесе жарық тəрізді интервалдар 
мен бөлінген оқиғалар бiр-бiрiмен себеп-салдарлы байланыста бола алады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   197




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет