Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3
Механикалық энергияның сақталу заңы
жүктеу/скачать 2.75 Mb. Pdf көрінісі
|
| Механикалық энергияның сақталу заңы
(4.49)-теңдеуден механикалық энергияның сақталу заңы шығады: қозғалыс процесі кезінде бөлшектердің диссипативті күштері жоқ тұйықталған жүйесінің механикалық энергиясы сақталады: мен мен . (4.50) Мұндай жүйені консервативті деп атайды. Тұйықталған консервативтік жүйе қозғалған кезде тек меншікті механикалық энергия ғана өзгермейді, сонымен қатар кинетикалық жəне потенциалдық энергиялар да өзгереді. Бірақ бұл өзгерістер олардың біреуінің өсімшесіне сай екіншісінің кемуі дəл тең болатындай өзгереді: ∆ ∆ мен . Мұндай жағдай тек инерциялық санақ жүйесінде ғана орындалады. Егер тұйықталған жүйе (4.49)-теңдеуге сай консервативтік болмаса, яғни диссипативтік күштер болса, онда мұндай жүйенің механикалық энергиясы (4.50) теңдеуі бойынша кемиді: ∆ мен ішк дис 0. (4.51) Механикалық энергияның кемуі жүйенің ішіндегі диссипативті күштерге қарсы жұмысқа кетуінде болып тұр. Алайда, мұндай түсініктеме диссипативтік күштердің табиғатын ашпағандықтан, жеткіліксіз болып табылады. Бұл мəселені тереңірек ойластыру нəтижесінде табиғатта іргелі заңның, атап айтқанда, универсалды энергияның сақталу заңы бар екені шықты: энергия ешқашанда жоқтан пайда болмайды жəне жоғалмайды, ол тек бір түрден екінші түрге өтеді немесе материяның жеке бөліктерінің арасында алмаса алады. Енді энергияның жаңа түрлеріне байланысты оның түсінігін кеңейтуге тура келеді. Механикалық энергиядан басқа электромагниттік өріс энергиясы, химиялық энергия, ядролық жəне т.б. энергиялардың түрлері белгілі. Универсалды энергияның сақталу заңы Ньютон заңдары қолданылмайтын физикалық құбылыстарға да таратылады. Міне, сондықтан оны осы аталған заңдардан шығарып алуға болмайды, оны өз алдына тəжірибе деректерін тереңірек талдаудан шығарылған заң деп қарастыру керек. 111 Тұйықталған жүйенің механикалық энергиясы кеміген кезде əрқашанда энергияның басқа түрінің, көрінетін қозғалыспен байланысы жоқ, эквивалентті мөлшері де пайда болады. Осы тұрғыдан (4.49) теңдеуді тұйықталмаған жүйенің механикалық энергиясы өзгеруінің себебі көрсетілген энергияның сақталу заңының жалпылама тұжырымдамасы деп қарастыруға болады. Тұйықталмаған жүйенің энергиясының сақталуы мүмкін, бірақ бұл тек (4.53) сай, ішкі диссипативті күштерге қарсы атқарылған жұмыстың арқасында осы энергияның кемуі сыртқы күштердің атқаратын жұмысы есебінен өтемеленетін жағдайларда ғана орындалады. жүктеу/скачать 2.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|