Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3
-мысал. Бөлшектердiң ыдырауы
жүктеу/скачать 2.75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2-мысал. Бөлшектердiң ыдырауы. Тыныштықтағы бөлшек өз бетінше жəне
бөлшектерге ыдырап кетсін: Толық энергияның сақталу заңы бойынша Əрбiр бөлшектің толық энергиясы болатындықтан жоғарғы теңдеу келесі түрін қабылдайды мұндағы, - пайда болған бөлшектердiң қосынды кинетикалық энергиясы. Бұл энергияны ыдырау энергиясы Q деп те атайды. Сонымен Q шамасы əрқашанда оң болатындықтан бөлшектің өз бетінше ыдырауы тек шарты орындалатын кезде ғана, яғни алғашқы бөлшектің тыныштық массасы пайда болатын бөлшектердің тыныштық массаларының қосындысынан артық болатын кезде ғана мүмкін болады. Керісінше жағдайда, бөлшектің өзбетінше ыдырауы мүмкін емес. Тəжiрибе де осыны дəлелдейдi. мезонның ыдырауын қарастырайық. Тəжiрибе көрсеткендей, зарядталған мeзондар мезон мен нейтриноға ыдырайды: .Бұл бөлшектердiң тыныштық массалары (электронның тыныштық массасы бiрлiктерiмен) сəйкес түрде 273,2; 206,8 жəне 0. Осыдан тыныштық массасының 66,4 электрон массасына кемитінi шығады. Электронның тыныштық массасына 0,51 МэВ энергия келетін болғандықтан ыдырау энергиясы Q = 66,4·0,51 МэВ= 34 МэВ, бұл тəжiрибе нəтижесiмен дəл түседi. Бөлшектердiң соқтығысуы жəне содан кейін құрама бөлшектің ыдырауы нəтижесіңде жүйенің толық энергиясының (демеқ оның импульсі да) өзгерiссiз қалуы бiр жаңа қортындыға əкеледi. Жүйе үшін шамасының инварианттылығы тек əртүрлi инерциялық санақ жүйелерi үшін ғана емес, сонымен қатар ол жоғарыда көрсетiлген ыдырау процестерi үшін де орындалады. Мысалға екі релятивистiк бөлшектер соқтығысын, осының нəтижесіңде тыныштық массасы болатын жаңа бөлшек пайда болсын делiк. Егер К- санақ жүйесіңде бөлшектердің соқтығысқанға дейінгi толық энергиялары 251 жəне ал олардын импульстері сəйкес түрде жəне болса, онда бiрден К-жүйеден (соқтығысқанға дейін) Ц -жүйеге (соқтығысқаннан кейін) өткен кезде мына қатынас орындалуы тиic: , (8.35) мұнда пайда болған бөлшектің Ц-жүйеде тыныштықта болатындығы ескерілген. Теңдеудің сол жағы К-жүйеге, ал оң жағы Ц –жүйеге қатысты. шамасының инварианттылығы релятивистiк бөлшектердiң ыдыраулары мен соқтығысулары арқылы өтетін процестердi қарастырған кезде есептеулердi ықшамдауға мүмкіңдiк бередi. жүктеу/скачать 2.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|