116
тузишда бошланғич ахборотдан фойдаланиш характерлидир.
Эксперт усуллар у ѐки бу соҳадаги мутахассис-экспертларнинг фикр ва
мулоҳазаларини қайта ишлашга асосланади. Прогнозлашнинг эксперт баҳолаш
усули интуитив ва аналитик услубни ўз ичига олади. Интуитив усулларга
экспертларни жалб қилишга, амалда прогнозлаш объектини ривожлантириш
жараѐнларини аниқлаш ҳамда шахсий эрудиция ва туйғу воситасида
келгусидаги ўзгаришини баҳолашга асосланган усуллар киради. Аналитик
усулларга прогнозлаш объектини тадқиқ қилиш жараѐни моделини мантиқан
таҳлил қилишга асосланган усуллар киради.
Эконометрик моделлар. Эконометрик моделлар иқтисодий жараѐнлар
параметрларининг
стахастикларини
назарда
тутган
ҳолда
бозор
конъюктурасиннг турли кўрсаткичлари ўртасидаги ўзаро алоқалар ва
пропорцияларни миқдорий баѐн қиладиган регрессион ва баланс тенгламалари
тизими орқали ифодаланади.
Регрессион ва корреляцион таҳлил усулида боғланишнинг регрессия
тенгламаси аниқланади ва у маълум эҳтимоллик (ишончлилик даражаси) билан
баҳоланади, кейин иқтисодий-статистик таҳлил қилинади.
Регрессия тенгламасининг умумий кўриниши:
у = f (x
1
, x
2
, …, x
n
) бу ерда
у - натижавий кўрсаткич,
f - функция
х - натижавий кўрсаткичга таъсир кўрсатувчи омиллар.
Масалан. аҳолининг маиший хизматларга бўлган талабини прогнозлаш
моделининг тўғри чизиқли регрессия модели қуйидагича бўлади:
у = а
о
+ а
1
Х
1
+ а
2
Х
2
+ а
3
Х
3
бу ерда: у - аҳолининг маиший хизматлар учун қиладиган ўртача сарфи;
X
1
- аҳолининг ўртача пул даромади;
Х
2
- маиший хизмат нархларининг ўртача индекси;
Х
3
— аҳоли умумий сонида шаҳар аҳолисининг салмоғи.
а
0
, а
1
, а
2
ва а
3
— дастлабки маълумотлар асосида ҳисобланадиган регрессия
параметрлари.
Бир омилли регрессия тенгламасининг параметрлари қуйидаги нормал
чизиқли тенгламалар системаси ѐрдамида аниқланади:
Достарыңызбен бөлісу: |
