Зертханалық жұмыс №1 Химиялық реакциялармен қатар жүретін сiлтiлеу үрдiстерiнің термодинамикасын зерделеу

Кесте 3.3 – Тәжірибе нәтижесі

Тәжi-рибе №	Тұз	Vколб	VK+P	V=VK+P-V	pH		ГM	KC
1	CuCl2	VK	VK+P	V1	pH1	C1	ГM CuCl2	KC CuCl2
		VK	VK+P	V2	pH2	C2
		...	...	...	...	...
		...	...	...	...	...
		VK	VK+P	Vn	pH=Pбас	Cn=Cбас
2	NiCl2	-	-	-	-	-	-	-
3	ZnCl2	-	-	-	-	-	-	-
4	FeCl3	-	-	-	-	-	-	-

Тәжірибе нәтижесімен К_С мәндері арқылы металл ионына катиониттің тағайындалуының жалпы қорытындысы жасалады.

Бақылау сұрақтары:

1) майлы қышқылдармен металлдардың тура катионалмасу экстракция термодинамикасы;

2) металлдың үлестіру коэффициентінің рН ортадан тәуелділігі;

3. 
   әдістеме, аппаратура, жұмыс мақсаты.
   

Минерал қышқылды тұздардың сутектік ерітінділері онымен араласпайтын бастапқы ерітіндіден металдарды таңдап алатын органикалық сұйықпен әрекеттесуіне әкеледі.

Катиондар экстракциясы үшін ерітіндіден (органикалық қышқылдар немесе олардың тұздары) өзінің катиондарын металл катионына ауыстыратын экстрагенттер қолданылады.

Катионалмасу экстракциясының жалпы заңдылықтарын тұрақты ішкі комплекстік қосылыстарын құрмайтын экстрагенттермен оқып білу ыңғайлы, өйткені бұл жағдайда негізгі өзара әрекеті қарапайым тұздардың құрылуымен ионалмасу болып табылады.

Бұл типтің экстрагенттеріне карбонды қышқылдар (майлы қышқылдар), нафтенді қышқылдар және т.б. жатады.

Майлы қышқылдардың жалпы формуласы C_nH_2n+1COOH. Карбонды қышқылдардың ионалмасу қасиеттері ондағы СООН – карбоксилді атомдар тобымен анықталады. Металдардың сабындары деп аталатын Me(C_nH_2n+1COO) типті майлы қышқыл тұздары олардың гидраттарымен және карбонаттарымен әрекеттескенде оңай құралады. Егер майлы қышқыл радикалын R әріпімен белгілесек, онда МеR_п формуласымен көрсетіледі, мұндағы п – Ме валенттілігі.

Металдың органикалық фазаға экстракциялық өту үрдісі келесі теңдеумен көрсетіледі
(4.1)

Суда еріген заттың жалпы фаза шекарасынан өтуі изобара – изотермиялық потенциалдары теңеспегенге дейін, яғни тепе – теңдік күйге келмегенге дейін жүреді.

Жүйенің тепе – теңдік шарты
ΔΖ_i1 = ΔΖ_i2 (4.2)
мұндағы ΔΖ_i1 – бірінші фазадағы алынатын заттың изобара – изотермиялық потенциалы;

ΔΖ_i2 – екінші фазадағы алынатын заттың изобара- изотермиялық потенциалы.

R – универсалды газ тұрақтысы;

Т – температура.

(4.2) теңдеуін келесі түрде көрсетуге болады

Осыдан

Белсеңділікті концентрация көбейтіндісімен белсеңділік коэффициентімен алмастыруға болады, онда .

Осыдан

(4.8) теңдеуінен рН мәні жоғары болса, яғни сілтілік орта жоғары болса, онда экстракция толық жүреді. Сілтіні қосқан кезде сулы фазадағы сутегі иондарының концентрациясы төмендейді және тепе – теңдік экстракциялау тұзының қалыптасу жағына ығысады (4.1 теңдеуі).

Органикалық фазаға металлдың толық дерлік алынуы сәйкес металл тұзының гидролизінің жақын рН мәндерінде байқалады, яғни әрбір металл экстракциясы қатал анықталған рН мәндерінде болады және оның негізгі қасиеттерімен байланысты.

Үлестіру коэффициентінің рН-тан тәуелділігі 4.1 суретте көрсетілген.

Берілген металлдың органикалық фазаға өтуін қамтамассыз ететін рН шамасының мәндерін қатал анықталған түрде таңдай отырып, металлдарды бөлуге болады. Металлдарды бөлудің мөлшерлік сипаттамасы β бөлу коэффициенті болып табылады, ол берілген еріткіштер жұбындағы екі еріген заттың үлестіру коэффициентерінің Д_і, Д_j қатынасына тең

– металл тұздарының ерітінділері, 2 г/л, V_c.ф. = 25 мл;

– керосиндегі экстрагент ерітіндісі, 200 г/л, V_о.ф. = 12,5 мл;

– 0,2 н NaOH ерітіндісі;

– H₂SO₄ ерітіндісі;

– құйғы;

– 50 мл-лік өлшегіш цилиндр.

4.2.2 Жұмыстың орындалу тәртібі:

1) оқытушыдан тапсырманы алу (4.1 кесте);

2) үрдіс үшін сілтінің мөлшерін есептеп шығару.

Сілтінің теориялық мөлшерін есептеу мыстың экстракциялау реакциясының мысалында көрсетілген
(4.9)
Бастапқы ерітіндідегі мыстың мөлшері
(г)
мұндағы V – бастапқы ерітіндінің көлемі, мл;

с – бастапқы ерітіндінің концентрациясы, г/л.

(4.9) теңдеуінің стехиометриялық қатынасының нәтижесінен сілтінің теориялық шығынын есептейміз

0,05 г – х

63,5 г – 2·160 г

0,05 г – х
г

Керосиндегі органикалық қышқылдың концентрациясы – 200 г/л, V = 12,5 мл; онда 12,5 мл органикалық фазада 0,0125 · 200 = 2,5 г майлы қышқылы бар (G_HR), яғни металл сабыны еритін оның үлкен шығыны.

4.2.3 Эксперимент сұлбасы. Экстракция және реэкстракция үрдістері тығыз тығыны бар колбада жүреді. Сынақ алдында колбаны сумен тазалап жуады. Жұмысты орындау кезінде келесі шарттарды ұстанған жөн: әр ерітінді өзіне арналған ыдыспен өлшенеді.

Эксперимент келесі сұлба бойынша орындалады (сурет 4.2).

берілген мөлшері

V₀=1/2V_c. кезіндегі мыс экстракциясы

Органикалық фаза

Сулы фаза

С_c металының аналитикалық анықталуы

Органикалық фаза

С_о мысының аналитикалық анықталуы

Органикалық қышқылдың өңделген жиынтығы

Сурет 4.2 – Эксперимент сұлбасы

Өлшегіш цилиндр көмегімен керосиндегі 12,5 ± 2,5 мл экстрагент ерітіндісін алып, колбаға құю.

Содан кейін колбаға шығын коэффициентін ескере отырып, есептеумен анықталған сілтінің қажетті мөлшерін қосамыз.

Колбаны тығынмен жабу және 20 минут ішінде фазалар араласуы үшін сілкейді.

Экстракция аяқталғаннан кейін колбаның ішіндегі сұйықтықты тұндыру және сулы мен органикалық фазаларды бөлу үшін тік қалпында қойылатын құйғыға құяды.

Фазалардың толық бөлінуінен кейін құйғы тығынын ашу және, кранды (құбырды) абайлап ашып, сулы фазаны колбаға құю. Алынған сулы фазадағы металл концентрациясын анықтау (қосымшаға қараңыз). Металл концентрациясын есептеуге арналған теңдеуде CuSO₄ бастапқы ерітіндінің сомалық көлемі және қосылған сілтінің көлемі ескеріледі.

4.2.5 Реэкстракция операциясының орындалу тәртібі. Реэкстракция үшін, яғни металлдың органикалық фазадан сулы фазаға өту үшін, құйғыда қалған органикалық фазаны колбаға қайта құю және оған 25 мл күкірт қышқылының ерітіндісін қосады (концентрация 1:10).

Колбаны тығынмен жабу және 20 минут ішінде сілтілеу.

Араластырғаннан кейін органикалық және сулы фазалар колбадан сулы және органикалық фазалар тұнуы үшін тік қойылған құйғыға ауысады.

Қабаттардың тұнуынан кейін құйғының тығынын ашу және кранды абайлап ашып, сулы фазаны колбаға құю және ондағы металлдың концентрациясын (С₀ органикалық фазадағы металл концентрациясын) анықтау.

Құйғыда қалған органикалық фаза өңделген экстрагент үшін ыдысқа құйылады, ал құйғы жылы сумен жуылады.

Анықталған және есептелген нәтижелер келесі кесте түрінде жазылады.

Кесте 4.2 – Сынақ нәтижелері

Кестеде берілген мәндер өңделеді.

Алынған мәліметтер негізінде экстрагент және оның экстракциялық қабілеттілігіне мінездеме беріледі.

4.2.6 Есептеу мысалы:

1) С_c сулы фазадағы мыстың концентрациясы
г/л
мұндағы Т – мыс бойынша натрий тиосульфатының титры;

V₁ – мыс сульфат ерітіндісінің көлемі, мл;

V₂ – қосылған сілті ерітіндісінің көлемі, мл;

V^' – (V₁+ V₂) берілген фазада титрлеуден өткен натрий тиосульфат ерітіндісінің көлемі.

2) С₀ органикалық фазадағы мыстың концентрациясы
г/л
мұндағы V" – реэкстракт титрінен өткен натрий тиосульфат ерітіндісінің көлемі;

V₀ – органикалық фазаның көлемі.

3) α үлестіру коэффициенті


4) U_Сu органикалық фазаға мысты ауыстыру

Қалған металлдар сәйкес есептеледі.

4.2.7 Ерітіндідегі металл құрамын анықтау. Кешендік әдіспен қорғасынды титрлеу. Қорғасынды анықтау үшін 25 мл аликвотты алып, (рН = 5-6) 35-45 мл 15 %-дық аммонидіңсірке қышқылын қосып, қалақша ұшымен қызғылт-сары индикаторды қосады және Б трилон ерітіндісімен қызғылт түстен сары түске боялмағанша титрлейді. Қорғасын құрамын келесі теңдеу арқылы есептейді.

Т – қорғасын бойынша Б трилонның титры;

Н – навеска (аликвот).

Қалған металлдар сәйкес есептеледі.

Темірді анықтау. Аликвотты бөлігін алып, оны ысытады. рН = 1-2 буферді ерітіндіден 10-15 мл қосып, сульфосолицил қышқылының қатысуымен Б трилонмен қызғылт түстен сары түске боялмағанша титрлейді. Б трилон мл мөлшері бойынша темір құрамын анықтайды.

Магнииді анықтау. (10-15мл) ерітіндіден аликвоттық бөлігін алып, (10-20 мл) буферді ерітіндіні қосады. Тұйық көк индикаторды қосып, магнийді Б трилон ерітіндісімен күлгін қызғылттан таза көк түске боялмағанша титрлейді.

Никельді анықтау. 25 мл аликвотты бөлігін алып, содан оған 50 мл су қосады. Лакмус бойынша аммиакпен сілтілеп, 0,2 г натрий хлорымен мурексид қосып, Б трилонмен сарыдан қызғылт түске боялғанша титрлейді.

Мырышты анықтау. 10 мл ерітіндіден аликвотты бөлігін алып, 10-15 мл буферді ерітінді мен 5 мл су қосады. Қалақша ұшымен қызғылт-сары индикатор қосып, Б трилон ерііндісімен қызғылттан сабан түсіне боялмағанша титрлейді.

1) электролиттер белсенділігін анықтау әдістемесін потенциометрлі әдіспен зерттеу;

2) сулы ерітінділердегі түсті металдар тұздарының реалды белсенділіктерін анықтау әдісімен берілген температурада зерттеленетін заттың концентрациядан белсенділіктің орташа коэффициентінің тәуелділігін құрастыру.

Жұмыс түрлі концентрациясы бар ерітінділердегі зерттелетін тұздың анион мен катионға қайтымды электродтардың тепе-теңдік электро-химиялық потенциалдарын анықтауға негізделген.

Бақылау сұрақтары:

1) белсенділік және ұшқыштық әдісін кім, қашан, не үшін ұсынды?

2) «белсенділік» және «белсенділік коэффициенті» терминдердің физикалық мағынасы қандай?

3) неге технологиялық есептеулерде концентрациялардан гөрі белсенділіктерімен пайдаланған жөн;

4) қандай параметрлерден белсенділік коэффициентінің шамасы тәуелді болады?

5) электролит белсенділігінің орташа коэффициентінің потенциометрлі әдісін анықтаудың мәнін түсіндіріңіздер?

6) Дебай-Гюккель теориясы бойынша белсенділік коэффициентін қалай есептейді? Теорияның қолдану саласы;

7) жұмыстың орындалу тәртібі және нәтижелердің өңделуі;

8) жұмыс қорытындысы.
5.1 Негізгі теориялық жағдайлар
5.1.1 Белсенділік пен ұшқыштық әдісі. Эксперименталды материалдың жалпы қорыту әдісі сияқты термодинамиканың қолданылуы металлургиялық өндірістің теория мен тәжірибенің дамуында үлкен мәнге ие болады. Бірақ, практикалық есептеулер күй теңдеулер белгілі жүйелер үшін ғана жүзеге асады. Қазіргі кезде термодинамикада қарапайым идеалды жүйелер үшін теңдеулерді кең қолданады. Идеалды жүйенің бөлшектеріне осындай қасиеттер жатады: шар тәрізділік, шексіз кіші өлшемдер, әрекеттестіктің болмауы, абсолютті серпімділік және басқалар. Реалды термодинамикалық жүйелердің тәртібі жеңілдеткен үлгіге қарағанда едәуір қиын және реалды жүйелердің қатал күй теориясы әлі құрастырылмаған. Өлшенетін аргументтерден (қысым, температура, концентрация және басқалар) реалды жүйелер үшін күй теңдеулері өте қиын, рабайсыз үлкен және кейбір кезде жеткілікті дәл болмайды. Принципиалды басқа тәсілін реалды жүйелердің термодинамикалық бейнелеуін Дж. Льюис 1905 ж. шығарды. Осы тәсіл «ұшқыштық әдісі» (фугативті) деген атпен газдар мен булар үшін және ерітінділерге қолданылуда белсенділік әдісі. Әдіс кең қолданылым тапты. Термодинамикалық есептеулерде аналитикалық концентрациядан гөрі басқа шаманы – белсенділікті қолданылуға ұсыныс берілді және егер жүйе идеалды болса, онда концентрация белсенділік болуға тиісті. Бұл оның идеалды жүйелер заңдарының реалды ерітінділерге қолданылуға мүмкіндік берді. Сонымен, Льюис реалды және идеалды жүйелер үшін алынған функционалды тәуелділіктерін сақтауға, бірақ аналитикалық концентрацияны белсенділікке ауыстырып, идеалды емес аргументке өзгертуін еңгізуді ұсынды.

2. 
   Белсенділіктің орташа коэффициентінің бағасы. Белсенділік – белсенділік коэффициент деп аталатын кейбір көбейтіндіге концентрациядан ерекшеленетін және оның функциясы болып табылады
   

Онда Нернст теңдеуі бойынша ионға қайтымды электродтық потенциалы осыған тең болады

Онда

немесе

Иондық күш – ерітіндідегі барлық иондар моляльдылықтарының және олардың валенттілігінің квадраттарына көбейтіндісінің жартылай қосындысы

5.2.2 Эксперименттерді өткізу тәртібі. Мұғалімнен зерттеленетін түсті металл тұздың 8...10 ерітінділерін және тиісті катион мен анион сезімтал электродтарын алу (катиондар үшін аттас металдан жасалған электродтар болады, мысалы Cu⁺²-Cu⁰, аниондар үшін – құрамындағы осы анионы бар қиын еритін қосылыстар, мысалы Cl^--AgCl)

1) тәжірибелерді бастаудан бұрын ерітіндінің температурасын өлшеу немесе мұғалімнің тапсырмасы бойынша оларды термостатта керекті шамаға дейін қыздыру;

2) ең кіші концентрациядан бастап, магниттік араластырғыш көмегімен ерітіндіні араластырғанда электрохимиялық ұяшықта потенциалдар айырмасын өлшеу.

Электродтардың тепе-теңдік потенциалдарды тіркеу қажеттілігіне көңіл аудару керек, вольтметрдегі потенциал шамасы біржолата тіркелгенде;

3) тәжірибелер нәтижелерін таблица түрінде келесі түрде көрсету:

– зерттелінетін зат;

– ерітінділер температурасы;

– катион сезімтал электрод;

– анион сезімтал электрод.

Концентрациясы , моль/л

Есептеу нәтижелерін 1 кетеге енгізу және осы берілгендермен «белсенділіктің орташа коэффициенті – тұздың концентрациясы С, моль/л» графигін құрастыру (сурет 5.1).

Жұмысқа қорытынды жасау. Басқа жағдайлармен алынғанмен алынған мәліметтермен нәтижелерді салыстыру ұсынылады.

Әдебиеттер
1 Бройнштейн Б. И. Физико-химические основы жидкостной экстракции / Б. И. Броунштейн, А. С. Железняк. – Л. : Химия, 1966. – 320 с.

2 Вольдман Г. М. Основы экстракционных и ионообменных процессов гидрометаллургии. – М. : Металлургия, 1982. – 376 с.

3 Вольдман Г. М. Теория гидрометаллургических процессов / Г. М. Вольдман, А. Н. Зеликман. – М. : Интермет Инжиниринг, 2003. – 464 с.

4 Карапетьянц М. Х. Введение в теорию химических процессов: учебное пособие для вузов. – М. : Высшая школа, 1981. – 333 с.

5 Линчевский Б. В. Физическая химия : учебное пособие. – М. : МГВМИ, 2001. – 256 с.

6 Масленицкий И. Н. Автоклавные процессы в цветной металлургии / И. Н. Масленицкий, В. В. Доливо-Добровольский, Г. Н. Добротов. – М. : Металлургия, 1969. – 349 с.

7 Скорчилетти В. В. Теоретическая электрохимия. – Л. : Химия, 1974. – 568 с.


Мазмұны
Кіріспе…………………………………………………………....... 3

Зертханалық жұмыс № 1. Химиялық реакциялармен

қатар жүретін сiлтiлеу үрдiстерiнің термодинамикасын

зерделеу............................................................................................. 5

Зертханалық жұмыс № 2. Тұз еруіне әртүрлі

факторлардың әсер етуін зерттеу ……........................................ 14

Зертханалық жұмыс № 3. Күштi қышқылды катиониттердiң

алмасу константасын анықтау...................................................... 26

Зертханалық жұмыс № 4. Сілтінің түрлі шығындалуы

кезінде металдардың тура катионалмасу экстракциясының

термодинамикасын зерттеу........................................................... 33

Зертханалық жұмыс № 5. Электролиттің белсенділігінің

орташа коэффициентін потенциометрлі әдіспен анықтау......... 41

Әдебиеттер...................................................................................... 49

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Металлургиялық

үрдістер теориясы

(Гидрометаллургия)

металлургиялық мамандықтағы студенттеріне зертханалық жұмыстарына арналған әдістемелік нұсқау

Павлодар

металлургиялық мамандықтағы студенттеріне зертханалық жұмыстарына арналған әдістемелік нұсқау

Павлодар

Кереку

ӘОЖ 669.02/.09(07)

КБК 34.3я7

М48
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті металлургия, машина жасау және көлік факультетінің металлургия кафедрасының отырысында басуға ұсынылды

техника ғылымдарының кандидаты, доцент М. М. Сүйіндіков

А. Ж. Таскарина

М48 Металлургиялық үрдістер теориясы (Гидрометаллургия) :

металлургиялық мамандықтағы студенттеріне зертханалық

жұмыстарына арналған әдістемелік нұсқау / құраст. :

З. Б. Каршигина, Г. Б. Байділдаева, А. Ж. Таскарина. –

Павлодар : Кереку, 2010. – 49 б.

Әдістемелік нұсқаулықта студенттер сілтілеу үрдісінің термодинамикалық заңдылықтарын, ерітіндіден сульфид түріндегі металл тұндырмасын анықтайды, сулы ерітіндідегі тұздардың еруіне әсер ететін әртүрлі факторларды зерттейді. Ионалмасу және экстрациялық үрдістердің термодинамикасы бойынша жұмыстар ұсынылады.

Әдістемелік нұсқаулық металлургиялық мамандықтағы студенттеріне арналған.
ӘОЖ 669.02/.09(07)

КБК 34.3я7

© Каршигина З. Б. және т.б., 2010

© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2010

БЕКІТЕМІН

ПМУ-дың оқу ісі

жөніндегі проректоры

__________Н. Э. Пфейфер

2010 ж. «____» __________

Құрастырушылар: аға оқытушы З. Б. Каршигина,

аға оқытушы Г. Б. Байділдаева,

магистр, аға оқытушы А. Ж. Таскарина

металлургиялық мамандықтағы студенттеріне зертханалық

жұмыстарына арналған әдістемелік нұсқау
Кафедра мәжілісінде бекітілді 2010 ж. «_____» _____№____ хаттама­­­

Кафедра меңгерушісі _________________ М. М. Сүйіндіков

2010 ж. «_______» _____ №_____ хаттама

КЕЛІСІЛДІ

ММЖжКФ деканы ____________Т. Т. Тоқтағанов 2010 ж. «___»_____

СМ бөлімінің н/б _____________Г. С. Баяхметова 2010 ж. «___»_____

МАҚҰЛДАНДЫ

ОҮЖ ж ӘҚБ бастығы _________А. А. Варакута 2010 ж. «____»_____

Пікірсарап
З.Б. Каршигина, Г.Б. Байділдаева, А.Ж. Таскарина әзірлеген «Металлургиялық үрдістер теориясы» пәні бойынша металлургиялық мамандықтағы студенттерге арналған зертханалық жұмыстарына әдістемелік нұсқауларға берілген

«Металлургиялық үрдістер теориясы» пәні бойынша әдістемелік нұсқаулардың қара және түсті металдар металлургиясы бойынша мамандырылатын студенттерді жалпы ғылыми және арнайы дайындауға маңызды мәні бар.

Зертханалық тәжірибеде бөлімінде студенттер сілтілеу үрдісінің термодинамикалық заңдылықтарын, ерітіндіден сульфид түріндегі металл тұндырмасын анықтайды, сулы ерітіндідегі тұздардың еруіне әсер ететін әртүрлі факторларды зерттейді. Ионалмасу және экстрациялық үрдістердің термодинамикасы бойынша жұмыстар ұсынылады.

Әрбір жұмыста оның орындалу мақсаты қалыптасады және келесі нәтижелерді өңдеу мен тәжірибеге тірелетін негізгі теориялық жағдайлар беріледі. Содан кейін сынақты орындаудың әдістемесінің толық бейнелеуі мен алынған нәтижелерді өңдеу тәртібі беріледі.

Осы әдістемелік нұсқаулар дер уақытында жазылған, студенттерге теориялық материалдарды тереңдете меңгеруге жол ашатын құрал деп санаймыз.


т.ғ.к., профессор М.М. Сүйіндіков

Министерство образования и

науки Республики Казахстан
Павлодарский государственный

университет им. С. Торайгырова

Факультет металлургии, машиностроения

и транспорта

кафедра металлургии

ВЫПИСКА ИЗ ПРОТОКОЛА № 8

заседания кафедры

от «15» марта 2010 г.

г. Павлодар

Председатель: зав. кафедрой металлургии Суюндиков М.М.

Секретарь: лаборант Абишева Ж.Б.
ПОВЕСТКА ДНЯ:

8. О рекомендации для издания учебно-методического материала в издательстве «КЕРЕКУ» ПГУ.

8. СЛУШАЛИ: ст. преподавателей Каршигину З.Б., Байдильдаеву Г.Б., Таскарину А.Ж. Представили свои методические указания для лабораторных занятий дисциплине «Металлургиялық үрдістер теориясы». Доложили содержание методических указаний и их особенность.

ВЫСТУПИЛИ: к.т.н., профессор Суюндиков М.М. Методические указания состоят из пяти лабораторных работ по разделу «Гидрометаллургия». В каждой работе формируется цель ее выполнения, и излагают­ся основные теоретические положения, на которые опираются опыт и последующая обработка результатов. Затем дается подробное опи­сание методики выполнения эксперимента и порядок обработки полученных результатов.

Считаю, что данные методические указания являются своевременными и способствуют лучшему освоению теоретического материала, пройденного на лекциях.

ПОСТАНОВИЛИ: Рекомендовать методические указания для издания в издательстве «КЕРЕКУ» ПГУ.

Председатель, к.т.н., профессор,

зав. кафедрой М. М. Суюндиков

Секретарь, лаборант Ж. Б. Абишева

жүктеу/скачать 0.86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: