үшінші тарау
ХХ ғ. басында қазақ этнопедагогикасының ғылым ретінде қалыптасуы.
"Этнопедагогика" терминін ғылыми айналысқа алғаш енгізген профессор Г.Н. Волков еді. Алайда әлі күнге дейін этнопедагогиканың ұғымдық мазмұны жөніндегі пікірлер толастамай отыр.1 Этнопедагогика мәселесін зерттеушілер зерттеу объектісіне қарай халықтық педагогика және этнопедагогика 2 деп немесе педагогикалық этнография және этнопедагогика 3 деп бөлуі көңілге қонарлық сияқты.
Профессор қ.Б.Жарықбаев " народная педагогика-область эмпири-ческих педагогических знаний и опыта народа, выражающая господствующие в нем воззрения на цели и задачи воспитания. Разработкой ее общетеоретических основ занимается специальная отрасль научной педагогики- этнопедагогика"- деп жазды4.
Сонымен этнопедагогика дегеніміз белгілі бір халықтың тәрбие дәстүрін жинақтап, ғылыми жағынан жүйелеп, зерттейтін педагогика ғылымының бір саласы болып отыр.
қазақстандағы этнопедагогиканың тарихына тоқталатын болсақ бұл мәселеде де пікірталас жеткілікті. "қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы" деп аталатын монографиясында С.қалиев қазақ этнопедагогикасының қалыптасуын мынадай кезеңдерге бөледі:
қазақ этнопедагогикасының туу кезеңі (ХІХ ғ. 2-жартысы), оның белсенді қайраткерлері
|
қазақ этнопедагогика сының қалыптасу кезеңі (1920-1930) және ол кезеңдегі қайраткерлер
|
қазақ этнопедагогикасының даму кезеңі (1970-1995)
|
1.қазақтың демократ-ағартушылары: Ш.Уәлиханов Ы.Алтынсарин
А.құнанбаев
2.Орыс,батыс саяхатшы-ғалымдары:
П.С.Паллас
Э.С.Вульфсон
А.Вамбери
А.Левшин
А.Ÿнушкевич
Н.Г.Потанин
Н.Л.Зеланд
В.В.Радлов т.б.
|
қазақтың зиялы оқымыстылары:
С.Торайғыров
Ә.Диваев
А.Байтұрсынов
Ш.құдайбердиев
М.Дулатов
М.Жұмабаев
Ж.Аймауытов
Х.Досмұхамедов
Н.құлжанова
М.Әуезов
С.Сейфуллин
|
М.ғабдуллин
Б.Момышұлы
Б.Адамбаев
Ш.Ахметов
М.Әлімбаев
қ.Жарықбаев С.қалиев
Ә.Табылдиев
С.ұзақбаева
М.Балтабаев
М.Бөлеев
З.Ахметова
М.құрсабаев
М.Смайылова
М.Оразаев
К.қожахметова
|
Ал К.Ж. қожахметова "Казахская этнопедагогика: методология, теория, практика" деп аталатын монографиясында қазақ этнопедагогикасының тарихына шолу жасай келіп, С.қалиевтің пікірімен келіспей, былай деп жазады: " Относительно этапов исследования и формирования казахской этнопедагогики как науки в указанный период, мы придерживаемся несколько иной точки зрения, а именно: развитие казахской этнопедагогики началось в 70-е годы, когда появилось исследование И.Оршибекова и А.Мухамбаевой. Затем наметилось явное оживление в этом вопросе с 1991 года, в связи с получением суверенитета республики. Труды просветителей (Абая Кунанбаева, чокана Валиханова и Ибрая Алтынсарина), а также путевые заметки путешественников и произведения крупных общественных деятелей, писателей, которые были написаны по зову души, в силу их внутренней тяги к проблеме, как выразителей чаяний народа, знатоков национальной психологии, истории, культуры, фольклора, народной жизни мы относим к источниковедческой базе казахской этнопедагогики. По нашему глубокому убеждению, созданы теоретические предпосылки к формированию казахской этнопедагогики в трудах М.Жумабаева, А. Байтурсынова, Ж.Аймауытова, М.Дулатова, Х.Досмухамедова".1
Этнопедагогика мәселесін қарастырғанда "халықтық педагогика", "педагогикалық этнография" және "этнопедагогика" терминдерінің ұғымдарына байланысты өз ойымызды білдіруіміз қажет сияқты. Біздің ойымызша, халықтық педагогика дегеніміз қағазға түспеген бала тәрбиесі туралы ой-пікірлер мен тәжірибе. Ал педагогикалық этнография халықтық педагогиканың ой-пікірлері мен тәжірибесін жинақтау, қағазға түсіру. Этнопедагогика жинақталған халықтық педагогиканың ой-пікірлері мен тәжірибесін жүйелеу, теориясын жасау және өмірге өңдеп енгізу. Міне осылай тұжырымдай келе ойымызды мынадай таблица бойынша көрсетсек деп ойлаймыз.
Достарыңызбен бөлісу: |