Бейметалдар жэне металдар туралы білімді қорыту

Жүйелі қурста бейметалдар химиялық элементтердің табиғи топшалары бойынша оқытылып келсе, қорытындылау кезінде периодтар бойынша қарастырылады. Мұның ѳзі атомдардың электрондық құрылысының біртіндеп күрделіленуін, соған сэйкес заттар қасиеттерінің ѳзгеруіңдегі периодтылықты тереңірек түсінуге ықпалын тигізеді.

Бейметалдар негізінен алғашқы тѳрт периодта орналасқан. Бір топшада орналасқан бейметалдардың сыртқы энергетикалық деңгейлеріндегі электрон сандары бірдей, ал периодтарда 3-тен 7-ге дейін артады, аяқталған қабат түзуге жақындайды. Осыған орай электрондарды ѳздеріне тартуға бейімділігі, басқаша айтқанда тотықтырғыш қасиеттері күшейеді. Екінші периодта бордан басталатын тотықтырғыш қасиет фторда ең жоғары шегіне жетеді. Химиялық элементтердің электртерістілігінің сан мәндерін салыстыру арқылы бұған кѳз жеткізу қиын емес:

Топ бойында бейметалдардың тотықтырғыш активтілігінің

кемитіні электртерістіліғінің кемуінен байқалады:

Ғ С1 Вг I

4,0 3,0 2,8 2,5

Хлор бром мен иодты, бром иодты тұздарының судағы ерітінділерінен ығыстырып шығарады. Мүны оқушылар ғалогендерғе сапалық реакциялар жасағанда пайдаланады.

Фтордан басқа бейметалдар тотықсыздандырғыш, яғни электрондарын беріп жіберу қасиеттерін де кѳрсетеді. Бұл қасиет жоғарыда келтірген қатардың кері бағыты бойынша күшейеді.

Бейметалдардың қарама-қарсы, яғни тотықтырғыш жэне тотықсыздан-дырғыш қасиеттері мысалдар қелтіру жэне электрондық түрғыдан талдау арқылы нақтылынады.

Бейметалдардың жай заттарының құрылысы мен қасиеттерінің арасындағы тәуелділікті кѳрсететін кесте сызылады. Галогендер, оттеғі жэне азот түзетін жай заттардың қатты күйінде молекулалық кристалл торы, кѳміртегі, бор жэне кремний түзетін жай заттардың атомдық кристалл торы болатыны, соған сэйкес физикалық қасиеттеріндегі ұқсастықтары мен айырмашылықтары анықталады. Жай заттарының химиялық қасиеттері сызбанұсқа сызу жэне мысалдар келтіру арқылы талқыланады.

Бейметалдар түзетін сутекті қосылыстардың құрылысы мен қасиеттері металдардың сутекті қосылыстарымен салыстырылады;

р+1ң-1 р+2ң^-1 R +Зң^-і р-4ң^+1

Бұл қатарға сэйкес сутекті қосылыстарға мысалдар келтіріп талқылағанда мына мэселелерге кѳңіл аударылады.

0. 
   Сутегінің металдармен қосылыстарындағы тотығу дэрежесі минус бірге тең, бұлар - молекулалық құрылысы болмайтын тұз тэріздес қосылыстар. Сумен толық гидролиз реакциясына түседі. Гидридтердегі сутегі ионы тотықсыздандырғыш қасиет танытады.
   

0. 
   Бейметалдардың сутегімен қосылыстары молекулалардан құралады, кэдімгі жағдайда газдар немесе ұшқыш күйінде болады. Бұл қосылыстардағы сутегінің тотығу дэрежесі оң болғандықтан
   

0. 
   Периодтарда элемент атомының ядро зарядтарының артуына байланысты үшқыш сутекті қосылыстардың негіздік қасиеттері кеміп, қышқылдық қасиеттері артады. Мүның себебі протолиттік теория түрғысынан түсіндіріледі.