꞉ терминнарын әйтмичә генә ярдәмче сүзләр(бәйлек, бәйлек сүзләр) турында мәгълумат бирү

Тема꞉ Ярдәмче сүзләр.

Сыйныф: 1

Дәреснең максаты꞉ терминнарын әйтмичә генә ярдәмче сүзләр(бәйлек, бәйлек сүзләр) турында мәгълумат бирү; ярдәмче сүзләр тамгасы белән таныштыру, ярдәмче сүзләрнең кайберләре баш предмет янында булмавын искәртү, өстәмә сүз белән ярдәмче сүзнең баш сүз булып килә алмавын, аларның һәрвакыт аерым язылуын аңлату; табигатькә сак караш тәрбияләү.

Дәрес төре꞉ иҗади-эзләнүле

Дәрес тибы꞉ сәяхәт- дәрес

Материал꞉ Татар теле И.Х.Мияссарова, Ч.М.Харисова, Мөстәкыйль эш дәфтәре И.Х.Мияссарова, Ч.М.Харисова. Методик кулланма И.Х.Мияссарова, Ч.М.Харисова

Җиһазлау꞉ җөмлә схемалары, модель, компьютер, төп геройлар Әминә белән Әмир, Тылсымчы.

Дәрес барышы

1. Оештыру өлеше.

Рәхмәт , кояш

Таң китердең.

Бар дөньяны ялт иттердең

Нурың төште бүлмәбезгә

Җылы, рәхәт һәммәбезгә.

-Исәнмесез, балалар! Барыгызга да хәерле иртә. Елмаеп, күтәренке күңел белән дәресебезне башлыйбыз.Укучылар бүгенге дәрестә без яңа сүзләр белән танышырбыз.Аларны үзебезнең сөйләмдә кулланырга өйрәнербез.

II. Актуальләштерү

-Укучылар көннән көн табигать уяна, көннәр матурлана. Безнең Тылсымчыбыз да бүген бигрәк матур күлмәк кигән. Ни өчен шулай икән? Сез ничек уйлыйсыз? (Яз килә.)

Дөрес укучылар, табигать уяна.Табигатьтә бара торган күренешләрне төгәлләк күрергә безгә менә слайд ярдәм итәр.Язгы күренеш. Без сезнең белән хәзер төркемнәргә бүленеп яз образын тудырырбыз.1 төркем предметны белдергән сүзләрне (яз, кояш, тамчы,сыерчык, бөре...), 2 төркем эш-хәрәкәтне белдергән сүзләрне (тама, эри, ага, елмая, сайрый.....), 3 төркем прдметның билгесен белдергән сүзләрне әйтер (ямьле, матур, күчмә,..)

Мин беләм!

- предметны белдерүче баш сүз

- эш-хәрәкәтне белдерүче сүз

- билгене белдерүче сүз.

Ямьле яз җитә.

Яз җиткәнгә Әминә белән Әмир дә шатлана икән бит, укучылар.

III. Яңа теманы ачу

Укучылар безгә бүген Тылсымчы бер видео җибәргән. Ул “Язгы авазлар” дип атала.Тыңлап карыйк әле, монда язның кайсы ае турында сүз бара һәм нәрсәләр турында? (Матур сөйләмне тыңларга өйрәтү максатыннан.)

Уку мәсьәләсе кую

-Сез нинди язгы авазларны ишеттегез?Нәрсәләр узара сөйләште?

Мин белергә телим!

Бөре ...... бөре сөйләшә.

Орлык ..... орлык сөйләшә.

Укучылар менә бу җөмләдә нинди сүз төшеп калган икән.Берәрегез әйтә алмас микән?

Бөре белән бөре сөйләшә.

Белән

Бөре белән бөре нишли? Схема –

Нәтиҗә. Димәк, бу ярдәмче сүз җөмләнең эчтәлеген тулырак аңларга ярдәм итә.Алар бу очракта җөмләдәге баш предметны белдергән сүзләргә ачыклык кертә.

- Минем белән килешәсезме? Без бүген өйрәнә торган тема ярдәмче сүзләр икән.

Орлык белән орлык сөйләшә. Укучылар орлык сөйләшә аламы соң? Юк икән шул.Аңа нинди сорау куеп булыр икән? Ярдәмче сүзгә сорау куеп булмый икән бит.

Менә мин сезгә тартма белән берәр орлык өләшәм. Әйтегез әле, орлыкка үсү нинди шартлар кирәк? (Яктылык, җылылык, туфрак, су)

- Укучылар сез дә бик кечкенә орлыклар, сезгә дә җылылык, наз, тәрбия кирәкме?

-Укучылар бу орлык һәм тартма белән нәрсә эшләп була соң?

Ә хәзер сез шул орлыкны тарма эченә салыгыз. Орлык кайда ята? Орлык тарма эчендә ята. Схема төзеп карыйк әле.

Тартма янында. Орлык тартма янында ята.

Тарма алдында. Орлык тартма алдында ята.

Тартма астында.Орлык тартма астында ята.

Тартма артында.Орлык тартма артында ята.

Бу җөмләләр кайсы сүз белән аерыла соң?

(янында, алдында, астында, артында)

Сүз нәрсә турында бара? Орлык баш сүз. Орлык нишли? Орлык ята. Кайда ята? Тарма эчендә. Бу очракта тарма сүзе өстәмә предметны белдерүче сүз, ә эчендә сүзе ярдәмче сүз булып тора. Бу ярдәмче сүзләр кайсы сүзгә ачыклык кертә соң? Төп предметны белдергән сүзгә ме, әллә өстәмә предметны белдергән сүзгә ме?

Димәк, бу ярдәмче сүзләр бу очракта өстәмә предметны белдергән сүзгә ачыклык кертә. Минем белән килешәсезме?

Динамик пауза. Кояш рәсеме ясау.(куллар белән, аяклар белән,баш белән, гәүдә белән)

Дәреслектәге 24- 25 биттәге рәсемнәргә карап, ярдәмче сүзләрне табу.

Малай белән кыз машинада бара.Машина капкага кадәр бара.Машина капка аша чыга.

Буре белән төлке урманда яшиләр.Песи белән эт сөт эчәләр.

IV. Ныгыту өлеше

Парларда эш (телдән)

1 пар. Аю өн ... йоклый. ( Аю сүзе баш предметны, йоклый сүзе эш-хәрәкәтне, өн сүзе өстәмә предметны, эчендә сүзе ярдәмче сүзне белдерә)

2 пар. ..... оя яши. (Кош оя эчендә яши.)

3 пар. Песи өстәл .... утыра. (Песи өстәл астында утыра)

4 пар. .... оя эчендә ята. (Эт оя эчендә ята.)

5пар. Көймә су .... йөзә. (Көймә су өстендә йөзә.)

Игътибар ит! Димәк, ярдәмче сүзләр ничек язылгын? Алар аерым языла.

Уен: Уенның кагыйдәсе укытучы учларның һәм йодрыкларның кайда булырга тиешлеген әйтә һәм күрсәтә. Укучылар укытучы әйткән урынга кулларын йодрыкларын куярга тиешләр. Уен тизләтелгән темпта алып барыла. Учларны парта өстенә, йодрыкларны парта астына, учларны өстәл өстеннән, учларны парта астыннан, йодрыкларны баш өстенә күтәрергә,йодрыкларны баш артына куярга һ.б.

Укучылар мөстәкыйль эш дәфтәренең 18-19 биттәге эшне язмача эшлиләр.Рәсемнәрә карап, буш урыннанга мәгнәгә туры килә торган ярдәмче сүзләрне әйтәләр.Аннары аларны язып куялар.Ахырдан төсле карандаш белән рәсемнәр буяла.

(Слайд буенча тикшерәләр)

Песи өстәл ________ ята. Песи өстәл астында ята.

Тиен агач ________ утыра. Тиен агач өстендә утыра.

Акбай оя __________ утыра. Акбай оя алдында утыра.

Муйнак оя__________ ята. Муйнак оя артында ята.

Алма өстәл ___________ тора. Алма өстәл өстендә тора.

Песи тартма _______ йоклый. Песи тартма эчендә йоклый.

Ярдәмче сүзләргә фишкаларны куйдык. Иптәшеңнекен күзәттек.

Әминәнең сумкасында бирем бар икән бит укучылар.

Сүзләрне арттыру бару максатыннан рәсем, схема буенча эш.

1 төркем. Сыерчык сайрый.

2 төркем. Матур сыерчык сайрый.



3 төркем. Матур сыерчык оя янында сайрый.

Молодцы!

-Өчпочмак эчендә нинди сүзләр яши икән соң, укучылар?

-Ярдәмче сүзләр.

-Ярдәмче сүзләр ни өчен кирәк?

-Димәк алар җөмләгә ачыклык, төгәллек кертә.

-Без бүгенге дәресебезнең максатына ирештекме?

-Ничек уйлыйсыз,бу дәресне без бушка уздырдыкмы?

-Бүгенге дәрестә син кемне мактыйаласың?

-Сезгә дәрес ашадымы? (Смайликларда күрсәтү)

Әмир белән Әминәгә,Тылсымчыга рәхмәт әйтеп дәресебезне төгәллик.

Рәхмәт укучылар.

Яки

1 төркем	2 төркем	3 төркем
.........кош сайрый.	.......Әминә.......укый.	.....песи ...... ...... ята.