Ғылыми болжам, оның мәні, мазмұны, рөлі

Ғылым философиясының негізгі идеялары мен принциптері XVII ғасырда қалыптаса бастаған еді, өйткені классикалық ғылымның негізін қүрған тәжірибелік, эксперименттік жаратылыстану сол кезде шыққан еді. Бірақ ол тек XX ғасырдың екінші жартысында ғана дербес философиялық пәнге айналды. Дүниежүзілік екінші соғыстан кейін ғылыми білімнің тез өсуі және жаңа ғылыми жаңалықтардың техникада кең қолданыс табуы өнеркәсібі дамыған көптеген елдерде ғылыми-техникалық прогрестің кеңінен өріс алуына алып келді. Ал бүл ғылымды дамыту, ғылыми білімнің даму қарқынын жылдамдату және ғылымның өнеркәсіппен, бүкіл халық шаруашылығымен байланысын күшейту істеріне деген қоғамдық мүддені жандандырды. Осыңдай қоғамдық қажеттіліктерге жауап ретінде түрлі ғылым салаларын зерттеуге бағытталған бір қатар жаңа пөндер туды: ғылымтану (науковедение), ғылым экономикасы мен социологиясы, ғылым тарихы және ғыльгми зерттеу психологиясы сондай ғылымдар қатарына жатады. Бүл ғылымдардың ішінде жетекші орын алатын ғылым философиясы болды. Ғылыми қызметтің түрлі жақтарын зерттеуші пәндер жүйесінде ғылым философияның орнын анықтау үшін оны басқа пәндерден айырып түратын айрықша ерекшеліктерін ашып көрсету қажет. Егер гылым тарихы деструкциялық, яғни тек баяндаушы ғылым ретінде түрлі ғылымдардың түрлі тарихи кезеңдерде ашқан жаңалықтарын ретіне қарай баяңдап берумен айналысса, ғылым философиясының басты міндеті ғылыми таным процесін, оньщ зандылықтарьш зерттеу больш табьшады. Одан ғылым социологиясының айырмашылығы сол, ол ғылыми мекемелер мен қауымдастықтарының қүрылысын, ғылыми мекеме мүшелерінің арақатьшасьш, т.б. үйымдасу жақтарын зерттейді. Алайда ғылым философиясынан басқа бір де бір ғылым ғылыми зерттеу процесінің өзін, ғылымның өсуі мен даму зандарын арнайы зерттемейді. Сөйтіп, гылым философиясының негізгі пәні қогам дамуының турлі тарихи кезеңдерінде гылыми білімдерді өндірудің, ақиқаттыгын тексеріп, негіздеудің жалпы заңдылықтарын зерттеу болып табылады. Ғылыми білімді негіздеудің, дамытудың жалпы зандыльгқтарын зерттей отырып, ғылым философиясы қоғам тарихының түрлі кезендерінде объективтік ақиқат білімдерге қол жеткізудің рационалдьгқ (тиімді) әдістері мен нормаларьш табады. Алайда ғылым тарихшыларының мүқият зерттеп жинақтаған зерттеулерін пайдаланбайынша ғылым философиясы ол міндетті өз бетінше орындай алмайды. Сондықтан ол бүл жерде ғылым тарихшыларынын көмегіне сүйене отырып, ғылым дамуының жаңа бағыттарын анықтай алады.

№ 24 емтихан билеті