1 «Қиын» балалар әлеуметтік және педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттің объектісі ретінде


А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының



жүктеу/скачать 0.96 Mb.
бет16/26
Дата09.09.2024
өлшемі0.96 Mb.
#503497
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   26
киын бала - дипл

А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының бірінші шкаласы бейімделу шкаласы. Бұл шкала бойынша респонденттердің 32% бейімделік деңгейі жоғары. Ал 56% бейімделу деңгейі орташа көрсеткішті көрсетсе, 12 % бейімделу деңгейі төменгі көрсеткішті көрсетті. Олай болатын болса, әлеуметтік ортаға психологиялық жағынан бейімделу ерекшелігі орта есеппен алғанда орташа деңгейді көрсетеді, яғни жасөспірімтерге басым көпшілігі ортаға бейімделуі қазіргі қоғамға сай әртүрлі жағлайларды меңгерумен қатар, оларды өз бетінше игере алады дегенді және ортамен қарым-қатынасы процесі орташа көрсеткіште болатынын байқауға болады. Алайда қарым-қатынаста ортаға бейімделу деңгейі қалыпты деп санауға болады.



Сурет 4. Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу
А.Г. Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының екінші шкаласы – жүйке жүйелік тұрақтылық. Жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы бойынша жасөспірімдердің 63 % жүйке жүйелік тұрақтылық орташа болды. Ал 37 % жүйке жүйелік тұрақтылық деңгейі жоғары көрсеткішті көрсетті. Сонымен жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы бойынша алынған нәтиже мектеп интернат жасөпрімдерінің өзі жайлы ақпаратқа ие болғаны, осы жақсы жетуге қаншалықты өзі жайлы білетіні және танитыны орташа, психикалық қалпы мен нервтік жүйелері тұрақты, яғни қалыпты деңгейді көрсетеді. Психикалық қалпы мен жағдайы қалыпты деп санауға болады, яғни төмен деңгейі байқалмайды, жүйке жүйесі жағынан ауытқу ерекшелігі аса көрініс бермейді. Осы көрсеткіштерді төмендегі диаграммадан көре аласыздар.

Сурет 5. Жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Келесі шкала – моральды немесе өзгелерді қабылдау шкаласы. Өзгені қабылдау шкаласы бойынша 70% басқаларды қабылдау деңгейі орташа деңгейді көрсетсе, 30 % басқаларды қабылдау деңгейі жоғары көрсеткішке ие болды.

Сурет 6. Өзгелерді қабылдау шкаласы
Сондай-ақ бұл шкала бойынша берілген пайыз көрсеткіштері қалыпты деңгейді көрсетіп тұрғаны, балалар үйіндегі жасөспірімдердің қоршаған ортадағы құбылыстарды позитивті жағынан қабылдау, алайда оған кейде кері әсерлерін тудыруы ықтимал, мысалы, неге менімен ғана мұндай жағдай туады, өзгелерде неге болмайды деген сұрақтар мазалауы мүмкін. Сондай-ақ өзге адамдарды өте жақсы деңгейде түсінбесе де, түсінуге тырысатыны байқалады. Өзін орташадан жоғары деңгейде сыйламдылығымен сипатталынады. Осы көрсеткіштерді төмендегі диаграммадан көре аласыздар. А.Г. Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының төртінші шкаласы – қарым-қатынас. Осы эмоционалды камфорт шкаласы бойынша – 63 % орташа көрсеткішті көрсетсе, 32 % эмоционалды камфорт деңгейі жоғарғы көрсеткішті көрсетеді. Ал респонденттердің 5% көрсеткіші төменгі деңгейді көрсетті. Себебі, балалар үйінің осыдан бірнеше жыл бұрынғы жетькігшектердің жағдайына түзету, тәрбиелеу және дамыту жұмыстары үздіксіз аса маңызды болса, қазіргі таңда мұндай жұмыстардың үздіксіз жүргізіліп, педагогикалық-психологиялық іс-шаралардың жүргізілу нәтижесінде жасөспірімтердің қарым-қатынасты жағдайы қалыпты деңгейге жетті деуге болады.
Сондай-ақ мектептерде алғаш келіп түскен балалардың эмоционалды көрініс бейнелері пассивті,де, белсенді де түрде болатыны белгілі, сондықтан олармен психологтың қызметі аса маңызды болып табылатыны бізге мәлім. Бастапқы кезде мектептерде келген балалармен қарым-қатынасты позитивті жағынан ұстану, аддекваттық әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы алғашқы қиындықтарды жеңу және жасөспірім жасқа келген мезетте олармен жағымды қатынас орнату, қадағалау, тәрбие үрдісін үздіксіз жүргізу арқылы бағдар жасауға болады. Осы көрсеткіштерді төмендегі диаграммадан көре аласыздар.

Сурет 7. Қарым-қатынас шкаласы

Сурет 8- Тұлғалық шкаласы
А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының келесі шкаласы – тұлғалық шкаласы. Осы шкала бойынша жасөспірімдердің – 55 % деңгейдегі көрсеткішті көрсеткен. Яғни өздеріне іштей бақылау жасай алатындар және тұлғалық қасиеттері мен ерекшеліктері аддекватты болып келеді. Осы көрсеткіштерді төмендегі диаграммадан көре аласыздар.
А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының соңғы шкаласы – басымдылыққа ұмтылу шкаласы. Соңғы шкала бойынша 20 % басымдылыққа ұмтылу деңгейі жоғары. Ал 5 % басымдылыққа ұмтылу деңгейі төмен көрсеткішті көрсетті.
Қалғандары яғни, 75 % басымдылыққа ұмтылу деңгейі орташа деңгейді көрсетті. Балалар үйіндегі жасөспірімдердің басымдылыққа ұмтылысы орташа деңгейді көрсетеді. Осы көрсеткіштерді төмендегі диаграммадан көре аласыздар.



Сурет 9. Басымдылыққа ұмтылу шкаласы

Күресті қабылдау және қабылдамау шкалаларына сәйкес өзіндік және әлеуметтік «Мені» бойынша келіспеушіліктерде бейберекеттік, ойлаудағы конформдылық тән болып шықты. Оларда қарама-қайшы әлеуметтік топ өмірінде белсенді түрде араласу, тұлға аралық қатынастарды салыстырмалы түрде жоғары жетістіктерге жетумен қатар қатынастардан қашу тенденциясы байқалады, яғни олардың көзқарастары, заттарға қатынастары жағдайға байланысты құбылмалы деуге болады.


Кілтке сәйкес зерттелушінің жауаптары тенденциясы бойынша қарастырылды: тәуелділік, тәуелсіздік, қарым-қатынасқа түсушілік, қарым-қатынасқа түспеушілік, күресті қабылдау, күресті қабылдамау. Тәуелділік тенденциясы индивидтің топтық нормаларды, стандарттарды және адамгершілік-әдептілік құндылықтарды іштей қабылдауға талпынысы ретінде түсіндіріледі. Қарым-қатынасқа түсушілік тенденциясы адамның басқалармен қарым-қатынасқа түсу жағдайға байланысты талпыныстармен көрсетіледі. Жалпы алғанда барлық топтарды өзіндік «Мені» бойынша тәуелділік шкаласы, тәуелсіздік шкаласына қарағанда жоғары, яғни барлық индивидтердің топтық нормаларға, балалар үйіндегі тәртіп, ережелерге және құндылықтарына ілегей ұмтылу ретінде қарастыруға болады, ал әлеуметтік «Мені» бойынша балалар үйіндегі жасөспірімдер сырт көзбен қарағанда оларда әлеуметтік құндылықтарды бағалау дәрежесі айқын көрінеді деп тұжырымдайды, алайда оларда индивидуалдылыққа талпыныс бар болғанымен әлеуметтік нормаларға, белгілі бір ережелерге сай негізделетінін көре аламыз. Қарым-қатынасқа түсушілік тенденциясы бойынша балалар үйіндегі жасөспірімдерге өзіндік «Мені» бойынша мәліметтерінен әлеуметтік «Мені» төменірек, сонда балалар үйіндегі жасөспірімдер әлеуметтік талаптарға сай қарым-қатынасты өзара эмоционалды байланыс орнату тенденциясымен сәйкес келіп, өздері сырт көзіне қарағанда адамдармен қатынас орнатуға тырыспайды деп бағалау тән, яғни олар қажеттіліктеріне байланысты қарым-қатынас орнатуға талпынады деуге болады.
Екі топқа бөлінген жасөспірімтердің әрбір шкаладағы көрсеткіштері бойынша орташа арифметикалық шамасын, яғни алынған мәндердің қосындысының арифметикалық ортасын төмендегі формула арқылы табуға болады. __
Х = х1 + х2 + х3 + .... + хn (1)
n
__
Y = Y1 + Y2 + Y3 + .... + Yn (2)
n
_ __
Мұндағы ( Х ), ( Y ) – орта мән болып табылады. Осы орта мән арқылы алынған нәтижелер көрсеткіші төмендегідей:

Кесте 6

Әлеуметтік-психологиялық бейімделу шкаласының стандарттық ауытқуларының көрсеткіштері



Шкалалар

A

S

Z

E

J

D

_
Х

82

71

69

66

70

65

_
Y



60

52

52

56

50

54

Кесте 7



Эксперимент тобы зерттеушілерінен алынған мәліметтерінің көрсеткіштері



Зерттеушілер



A

S

Z

E

J

D

А.Б.

5

5

3

3

4

4

Ә.Т.

5

4

4

3

4

3

Б.Б.

4

4

4

3

4

3

Қ.А.

4

3

3

4

4

4

Ж.З.

4

3

4

3

3

3

Д.Т.

4

4

3

3

4

3

Д.А.

4

4

3

3

3

3

О.Р.

4

3

4

3

4

4

К.Г.

4

4

3

3

3

3

Ж.О.

3

4

4

3

3

3

К.Ұ.

4

3

4

3

4

3

К.Г.

5

4

3

3

4

3

Ж.Е.

3

4

4

4

3

4

Б.Д.

5

3

4

3

4

3

Қ.М.

4

3

3

4

3

3

Ж.Ж.

4

4

3

3

4

3

Ж.А.

4

3

3

4

3

3

Б.С.

4

3

3

4

3

4

Е.П.

4

3

3

4

3

3

М.Х.

4

3

4

3

3

3




82%

71%

69%

66%

70%

65%

Кесте 8



Бақылау тобы зерттеушілерінен алынған мәліметтерінің көрсеткіштері



Зерттеушілер



A

S

Z

E

J

D

Б.Е.

3

3

3

4

3

4

А.А.



3

3

3

3

3

4

П.Н.

3

3

3

1

3

3

О.Н.

3

3

3

3

3

2

А.Г.

3

3

3

3

3

2

Е.К.

3

3

3

3

3

4

К.Қ.

3

3

2

2

3

2

М.Қ.

3

3

2

4

2

3

Д.Х.

3

3

3

3

2

3

Д.Е.

3

3

2

3

2

1

С.Ж.

3

3

3

4

3

3

Ш.А.

3

3

2

2

3

3

Ж.Г.

3

2

2

3

3

3

О.К.

3

2

2

3

2

3

К.П.

3

2

2

3

2

3

М.Т.

3

2

2

3

2

3

Б.А.

3

2

3

3

2

2

С.М.

3

2

3

2

2

2

Д.Ж.

3

2

3

2

2

2

Ш.Ұ.

3

2

3

2

2

2




60%

52%

52%

56%

50%

54%

А – бейімделу шкаласы


S – жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Z – моральды немесе өзгелерді қабылдау шкаласы;
E – қарым-қатынас шкаласы;
J – тұлғалық шкаласы;
D - басымдылыққа ұмтылу шкаласы.
Осы алынған орта мәндерді төмендегі формулалар арқылы статистикалық мәнділігін анықтаймыз.
∑( Х1+ Х2 )
Sх = ═ ―――― (3)
n - 1
∑( Y 1+ Y 2)
Sy = ═ ―――― (4)
n - 1
Sх
m x ═ ―――― (5)
n
Sy
m y ═ ―――― (6)
n
__ __
Х - Y
Sy = ═ ―――― (7) m x + m y
Кесте 8

Стьюдент t – критериі бойынша алынған нәтижелерді бойынша алынған қорытынды





A

S

Z

E

J

D



3.3*

3*

2.9*

2.8*

2.8*

3.7*



* - статистикалық мәнділік t > 2,6


A – бейімделу шкаласы
S – жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Z - өзгелерді қабылдау шкаласы
E – қарым-қатынас шкаласы
J – интерналдылық шкаласы
D – басымдылыққа ұмтылу шкаласы
Е. Сидоренко «Методы математической обработки в психологии» оқулығында көрсетілгендей мәнділік деңгейі 40-адам үшін - t > 2,6 статистикалық мәнділіктен жоғары болу керек, яғни егер эмпирикалық мәнділік t > 2,6 болса, онда бұл көрсеткіш статистикалық мәнді болып табылады. Ал эмпирикалық мәнділік t > 2,6 болса, онда бұл көрсеткіш статистикалық мәнді емес болып табылады. «Әлеуметтік-психологиялық бейімделу» шкалалардың ішіндегі алты шкала да статистикалық мәнді болып табылады.
t > 2,6 - енді осы шкалалардың тоқталатын болсақ:
t > 2,6 - бірінші шкаладан алтыншы шкалаға дейін статистикалық мәнді болып табылуы ол, балалар интернатынның өз еріктерімен, ниеттерімен, қалауларымен білім алуға келгендіктен оқу барысында кездесетін барлық жағдайға өздерін икемдеп, бейімдейді.
Біздің зерттеу жұмысымызда қолданылған әдістемелер нәтижесінде балалар интернатының әлеуметтік-психологиялық бейімделуінің қалыпты деңгейде екенін байқауға болады, өйткені жасөспірімтердің басым бөлігі қарым-қатынасқа қалыпты деңгейде түседі ал бұл өз кезегінде жасөспірімтердің тек өз топ арасында ғана емес басқа да топтар арасында өздерін тұрақты ұстауға тырысып, әлеуметтік бейімделулері қалыпты деңгейде болуына жағдай жасайды.

жүктеу/скачать 0.96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   26



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет