Алкиндер. Номенклатурасы, табиғатта кездесуі, физикалық және химиялық қасиеттері, алыну жолдары
жүктеу/скачать 5.33 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АЛКИНДЕР Алкиндер
- Физикалық қаcиеттері Агрегаттық күйлері C2H2 – C4H8 -газ С5Н10 – С17H34 -сұйық С18Н36-дан бастапқаттызаттар Химиялық қасиеттері
- 2. Галогендену
- 3. Гидрогалогендеу СН2 =
- 4. Тотығу
- С2Н2 + ЗН2 Егер түзілген ацетиленді реакция жүретін ортадан тез алып кетіп салқындатпаса, ол әрі қарай көміртек пен сутекке айырылып кетеді. 2. Лабораторияда
Алкиндер. Номенклатурасы, табиғатта кездесуі, физикалық және химиялық қасиеттері, алыну жолдары.
ЖОСПАРЫ
Қорытынды АЛКИНДЕР Алкиндер – құрамында бір-үш еселі байланысы бар жалпы формуласы СnH2n-2 болатын қанықпаған көмірсутектер. Құрамында үш байланысы бар ең қарапайым көмірсутек – этин немесе ацетилен С2H2. Оның химиялық формуласын ұсынған – П. Бертло (1860 жылы). Бірінші мүшесі ацетиленнен С2H2 басталатындықтан, алкиндер ацетиленді көмірсутектер деп те аталады. Алкиндерде үш байланыс жанындағы көміртек атомы sp - гибридтенген күйде болады. Ацетилен молекуласындағы атомдардың бәрі 180° бұрыш жасап, бір түзудің бойында орналасады. Гибридтенуге қатыспаған екі р-орбитальдары өзара перпендикуляр жазықтықтарда орналасып, екінші көміртек атомының осындай орбитальдарымен арасында екі π-байланыс түзіледі. Яғни, ацетилен молекуласындағы екі көміртек атомының арасындағы үш байланыстың біреуі σ-, екеуі π- байланыстан тұрады. АЛКИНДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ Алкиндердің мысалдары Тарир қышқылы. Гватемалада орналасқан, Picramnia tariri деп аталатын зауыттан келеді. Ол оның тұқымдарының майынан арнайы алынады. Оның молекулалық құрылымында аполярлы құйрықты полярлық бастан бөлетін жалғыз үштік байланыс байқалуы мүмкін; сондықтан оны амфифатикалық молекула деп санауға болады. Гистрионикотоксин - Колумбия, Бразилия және басқа Латын Америкасы елдерінде тұратын бақа терісі бөлетін улы зат. Оның бір қос байланысқа біріктірілген екі үш байланысы бар. Екеуі де терминал және алты көміртекті сақинамен және циклдік аминмен бөлінген. Физикалық қаcиеттері Агрегаттық күйлері C2H2 – C4H8 -газ С5Н10 – С17H34 -сұйық С18Н36-дан бастапқаттызаттар Химиялық қасиеттері
СН2 = СН2 + Н2 → СН3СН3 катализаторлар: Рt, Pd, Ni. Лебедев ережесі бойынша қос байланыс жанында сутегінің орнын басқан радикалдар аз болған сайын олефиндер оңайырақ гидрленеді, себебі гидрлену үшін катализаторда олефин молекулалары адсорбцияланады. 2. Галогендену. Олефиндер галогендерді оңай қосып алады: СН2 = СН2 + Вr2 → CH2ВrCH2Вr Реакция жылдамдығы галоген табиғатына және олефин құрылысына байланысты. Фтор жалындап, өте тез, ал йод − ақырын және күн сәулесі әсерінен ғана қосылады. Қос байланыс жанында орын басқан радикалдар көп болған сайын қосылу реакциясы оңайырақ болады, себебі этилендік байланыс көбірек поляризацияланады. 3. Гидрогалогендеу СН2 = СН2 + НСl → СН3СН2Сl хлорэтан, НІ оңайырақ қосылады. Симметриялы емес олефиндерге галоген сутек Марковников В.В. ережесі бойынша қосылады: сутегі сутегісі көбірек көміртегі атомына қосылады. СН3 – СН = CH2 + НСl → СН3СНСlСН3 Марковников ережесі қосылу реакциясы ионды механизм бойынша жүрсе ғана орындалады. Радикалды механизм кезінде НHal қосылуы керісінше − Караштың перекисті эффекті бойынша жүреді. 4. Тотығу: Олефиндер ауа оттегісімен не басқа тотықтырғыштармен тотығады, реакция бағыты тотықтырғыштар табиғатына және реакцияны жүргізу жағдайларына байланысты. Алкиндердің алынуы 1. Өнеркәсіпте ацетиленді көп кездесетін химиялық шикізат — табиғи газдан алады. Метанды пиролиздесе (жоғары температурада қыздырса), ол көміртек пен сутекке айырылатынын білесіңдер. Реакцияны жүргізу жағдайына байланысты метанды айырғанда, ацетилен аралық өнім ретінде түзіледі: 2СН4 → С2Н2 + ЗН2 Егер түзілген ацетиленді реакция жүретін ортадан тез алып кетіп салқындатпаса, ол әрі қарай көміртек пен сутекке айырылып кетеді. 2. Лабораторияда және күнделікті тұрмыста ацетиленді кальций карбидін сумен әрекеттестіріп алады. Ал кальций карбидін электрпеште сөндірілмеген әк пен коксті жоғары температурада (2000°С) әрекеттестіру арқылы алады: СаО + ЗС → СаС2 + CO СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2 Қолдану. Бұрын ацетилен газбен дәнекерлеуде жоғары температуралы жалын жасау үшін кеңінен қолданылды. Енді оны органикалық синтез мақсатында қолдану алдыңғы қатарға шықты. Еріткіштерді алу. Ацетиленге хлор қосқанда тетрахлорэтан, ал хлорсутектің соңғы молекуласын бөлу арқылы 1,1,2-трихлорэтин алынады. Бұл заттардың екеуі де өте құнды және кеңінен қолданылатын еріткіштер. Полимерлер. Ацетиленнен, атап айтқанда, поливинилхлорид келесі екі реакция арқылы алынады. Поливинилхлорид өнеркәсіпте және күнделікті өмірде өте кең қолданылады. жүктеу/скачать 5.33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|