§2 Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің коллизиялық құқықтық мәселесі
Көбнесе деликтті қатынастардың қатысушысы болып жеке тұлғалар табылады. Деликтті қатынастарда шетелдік элемент барлық үш нысанда орын алуы мүмкін:
субъект ретінде (шетелдік азамат зиян келтіруші болған жағдайда)
объект (шетел мемлекетінде тіркелген көліктік құралға зиян келтірілген жағдайда)
заңи факт (құқық бұзушылық шетелдік мемлекетте орын алған жағдайда)
Деликтті дауларды қарастыру барысында коллизиялық мәселе әр түрлі сұрақтарды шешу барысында пайда болуы мүмкін:
Түрлі елдердің заңнамаларында жоғарыда аталған барлық жағдайларға тек дара коллизиялық байлам бекітілген. Ол- зиян келтірілген елдің құқығы( lex loci delicti comissi) Деликтті қатынастарының дамуы мен жетілдіру нәтижесінде мемлекеттің осындай біркелкі көзқарасына басқа да коллизиялық қағидалардың қолданылуымен толықтырылды:
Кейбір мемлекеттердің құқықтық жүйелері деликтті міндеттемелер аясына тараптардың еркіндігі қағидасын қосқан. Деликтті қатынастардың қатысушылары деликтті міндеттеменің құқықтық жағдайын екі тараптың да мүдделерін ескеретін құқықтық тәртіпке бағындыруға мүмкіндіктері бар.
Осылайша деликтік міндеттемелерге қолданбалы коллизиялық мәселелерді шешу барысында екі негізгі нұсқалардың арасында таңдау жүзеге асырылады: яғни әрекеттер жасалған елдің құқығын немесе жәбірленген елдің, яғни зиян келтірілген адамның құқығын қолдану.
Әйтсе де әр түрлі елдерде деликт жүзеге асырылған орынды анықтау үшін әр түрлі критериилер қолданылады. Оны келтірілген зиянды қайтару үшін қойылатын талапқа негіздеме болатын, әрекет жүзеге асырылған орынды, немесе осындай әрекеттің салдары туындаған орны ретінде, немесе олардың белгілі бір үйлесімді орны ретінде анықтауға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |