Аммиактың кейбір қасиеттері

арналған теміржол вагон-

цистерналарын пайдалану

кезіндегі қауіпсіздік талабына

1-қосымша

Аммиактың кейбір қасиеттері
1. Аммиак түссіз және өзіне тән мүсәтір спиртінің иісіне ұқсас өткір, тітіркендіргіш иісі болады. Аммиак 273,1 К (0^оС) температурада және атмосфералық қысымда (қалыпты жағдайда) газ күйінде болады. Ол атмосфералық қысымда 239,8 К (-33,3^оС) температураға дейін, ал бұдан жоғары температурада тиісінше қысымды жоғарылату арқылы салқындатылса, сұйық аммиакқа анналады.

Химиялық формуласы ................................................................................NH₃

0,101 МПа (1,033кгс/см²) мөлшер қысымдағы, температурасы, К (^оС):

қайнау………………………............................................................239,8 К (-33,3^оС);

балқу ……………….........................................................................195,4 К (-77,7^оС); ауыспалы .........................................................................................405,5 К (132,4^оС).

Ауыспалы қысымы (абсолютті мөлшері), МПа (кгс/см²)….......11,32(111,5)

273,1 К (0 ^оС) температурада және 0,1 МПа (кгс/см²) қысымда газдың тығыздығы……….........................................................................................0,77 (7,7).

2. Аммиактың сынаппен, хлормен, йодпен, броммен, кальциймен, күміс тотығымен және де басқа химиялық заттармен түйісуі жарылғыш қоспалардың пайда болуына әкеліп соқтырады.

Аммиак мыспен, алюминиймен, мырышпен және олардың қорытпаларымен өзара әрекеттеседі, әсіресе судың қатысымен кәдімгі резеңкені балқытады.

3. Аммиактың қауіптілігі оның улылығымен анықталады. Ол 4 классты улы заттардың қатарына жатады.

Сұйық аммиак адам терісін күйдіреді, ал оның булары - тері ауруларының пайда болуына ықпал етеді.

Аммиактың мүмкін шекті концентрациясы (ШМК), мг/м³:

өндірістік ғимараттың жұмыс аумағының ауасында ................................. 20

елді мекеннің атмосфералық ауасында ...................................................... 0,2

санитарлық-тұрмысқа арналған су қоймасында............ 0,2 (азот бойынша).

4. Аммиактың қаныққан күйіндегі бу қысымы мен сұйықтық тығыздығының температураға байланысты өзгеруі 1-кестеде келтірілген.

Температура		Бу қысымы		Сұйықтық тығыздығы
К	°С	МПа	кгс/см	кг/м
239,8	-33,3	0,101	1,03	682
241,1	-32	0,108	1,10	680
243,1	-30	0,120	1,22	678
245,1	-28	0,132	1,34	675
247,1	-26	0,145	1,48	673
249,1	-24	0,159	1,62	670
251,1	-22	0,174	1,77	668
253,1	-20	0,190	1,94	665
255,1	-18	0,208	2,12	663
257,1	-16	0,226	2,31	660
259,1	-14	0,247	2,51	658
261,1	-12	0,268	2,73	655
263,1	-10	0,291	2,97	652
265,1	-8	0,315	3,21	650
267,1	-6	0,341	3,48	647
269,1	-4	0,369	3,76	644
271,1	-2	0,398	4,06	642
273,1	0	0,429	4,38	639
275,1	2	0,462	4,72	636
277,1	4	0,497	5,07	634
279,1	6	0,534	5,45	631
281,1	8	0,574	5,85	628
283,1	10	0,615	6,27	625
285,1	12	0,658	6,71	622
287,1	14	0,704	7,18	620
289,1	16	0,752	7,67	617
291,1	18	0,803	8,19	614
293,1	20	0,857	8,74	611
295,1	22	0,913	9,31	608
297,1	24	0,972	9,91	605
299,1	26	1,033	10,54	602
301,1	28	1,098	11,19	599
303,1	30	1,166	11,88	596
305,1	32	1,236	12,61	593
307,1	34	1,310	13,36	590
309,1	36	1,388	14,15	587
311,1	38	1,468	14,97	583
313,1	40	1,553	15,83	580
315,1	42	1,641	16,73	577
317,1	44	1,732	17,66	574
319,1	46	1,828	18,65	570
321,1	48	1,927	19,65	567
323,1	50	2,030	20,78	563

5. Газ күйінде аммиак жанатын түссіз газ болып есептеледі. Катализдік әрекетке ие, болат бомбадағы аммиактың өзінен өзі тұтанатын температурасы 650^оС тең, кварцтық бомбада – 850^оС. Аммиактың ауамен қоспасының тұтану шегі 15-28 пайыздық көлем шекарасында болады. Аммиакты-ауалық қоспаның (стехиометриялық) жарылысының ең жоғарғы қысымы 0,58 МПаскальді құрайды. Тұтанудың ең аз қуаты 680 мДж/кг-ды құрайды, ол басқа жанатын газдардан жүз есе көп; сондықтан аммиакты тек қуатты тұтандырғыш арқылы жағуға болады.

Аммиактың жылу бөлу қабілетінің аздығының арқасында, диффузиялық жануды өздігінен қолдау мүмкіншілігі стехиометриялық аммиакты-ауалық газ қоспасының әрекеті кезінде де қамтамасыз ете алмайды. Оның жануы тұрақты от көзінде жүреді де, және от көзінен алыстаған кезде лезде тоқтайды. Газ түріндегі аммиакты, 20 % қосымша жанғыш зат (метан, пропан-бутан) болмаса факелде жағу мүмкін емес.

Атмосфералық қысымда және қоршаған орта температурасында аммиактық-ауалық қоспаның жалынының таралуының қалыпты жылдамдығы 0,1 м/с аспайды. Сонымен қатар, аммиактық-ауаның стехиометриялық қоспасының жабық көлемде бөлек жануы кезінде қысымның өсу жылдамдығы да өте аз (6 МПа/с), сондықтан, аммиактың сыртқы алаңқайларда пайда болған шексіз бу-бұлттарының жануы кезінде, жойқын жарылыс толқыны пайда болмайды. Аммиактың мұндай қасиеттерін, аммиактың қауіпті бұлтын залалсыздандыру (жою) кезінде пайдалануға болады

6. Сұйық аммиак қиын жанатын заттар қатарына жатады. Төгілген сұйық аммиактың бетінен шыққан, аммиактың жанған буларының жылу шығаруы, оның тұрақты жануын қамтамасыз етуге жеткіліксіз. Төгілгеннен кейін тез арада, оның қарқынды қайнау кезеңінде, тұрақты от көзі болса да, жану тек төгілген аммиактың бетінде ғана, буланған аммиактың оқтын-оқтын тұтануы түрінде болады. Төгіліп, жайылғаннан кейін бірнеше минуттан соң, сұйық аммиактың қарқынды қайнауы салдарынан, оның температурасының қайнау температурасынан төмендеуі байқалады және қайнау мүлдем тоқтайды. Аммиак қайнап біткеннен соң, оқтын-оқтын тұтану да тоқтайды.

Жоғарғы қысымда тұрған жабдықтардан бу-сұйықтықтардың апаттық жағдайда ағуынан пайда болған аммиактың бүріккіш булары мен атмосфералық ылғалдың тамшы түріндегі булары, от көзінен де тұтанбайды.