Модул 1. Ауаны шартқа сәйкестендіру

2 Есеп және ауа шығарғышты таңдау.

Сопла арқылы ауа тарату арнасыз жүйенің схемасы 1 суретте көрсетілген.

3- ауа шығарғыш ағын; 4 – сопло.

Сурет 1. Сопланың көмегімен ауа тарату арнасыз

жүйенің схемасы көрсетілген.

Ауаның шығынын түзейтін есептейтін жүйе:

- домалақ цилиндрлі және конустық сопло үшін, және де домалақ ойықпен тайқы соплалар :

,

(1)

- тайқы соплалар үшін тіктөртбұрыштың ойығымен:

,

(2)

мұндағы - ауа ағынының көлемді саны, м³/с;

Еттің, шұжықтық бұйымының термиялық өңдеуі, ірімшіктің жетісулері және т.б арна жүйелері ауа таратушыны еріту камералары үшін қолданылады.

в - в бөлменің төменгі зонасында:

1-ауа өңдеуші агрегат; 2- желдеткіш;

3- ауа шығарғыш ағын; 4 – ауа таратушы арна.

Сурет 2. Ауа таратқыш арна тайқы сопланың көмегімен

ауаны таратушы жүйенің схемасы

Көбінесе ауашығарғыш домалақ қиманы қолданады. Тіктөртбұрыштың қима ауашығарғыштар архитектуралық, немесе арнаулы қажет болған жағдайда технологиялық талапты сақтап пайдаланады.

Сипатқұжаттар бойынша домалақ қиманың ауашығару үшін келесі диаметрлер қабылданды: 100, 110, 125, 160, 200, 250, 280, 315, 400, 500, 630, 710, 800, 900, 1000, 1120, 1400 и 1600 мм. Орындаған тіктөртбұрышты қимасының ауа шығару үшін, құрыш парақтын қалыңдығымен 0,7 мм, келесі өлшемдер қабылданды (сәйкесінше ені және биіктігі): 160×100, 160×160, 160×200, 200×200, 250×200, 250×250, 400×200, 400×250, 400×400 и 500×250 мм. Тіктөртбұрышты қиманың ауашығаруы үшін, 1 мм қалыңдықтағы құрыш парақтан жасалған, өлшемдер қабылданды 500×400 ден бастап 2000×1600 мм дейін (он үш өлшем).
Осы дәрістік материалдарын білуге қажетте негізгі ұғымдар:

Ауашығарғыштар, желдеткіштер.

2 Тайқы соплаға арналған ауа шығыны қалай анықталады?

3 Ағынды ауаның қозғалыс жылдамдығы неге тең ?

4 Домалақ соплаға арналған ауаның орташа қозғалыс жылдамдығы қалай анықталады ?

5 Тайқы соплаға арналған ауаның орташа қозғалыс жылдамдығы қалай анықталады?

6 Ауашығарғыштың көлденең қимасының ауданы қалай анықталады?

2 Стефанов Е.В. Вентиляция и кондиционирование воздуха. – СПб.: Издательство «АВОК Северо-запад», 2005. – 399 с.

2 Ауаның мөлшерін реттейтін құрылым.

Көлденең ауа ағысын мына формула арқылы анықтайды:

,

(1)

Мұндағы - көлденең ауа ағысының ауданы, м²;

,

(2)

Мұндағы - ауа өткізгіштің толық ағынды диаметрі, м.

Ауа өткізгіштік тікбұрышты ағыс үшін көлемін эквивалентті диаметр шартты ауа өткізгіштік толық ағыспен алады, мұндағы ауа қозғалысының қарсы салдарына ауа өткізгіші үйкелістен сол тікбұрышты ағыстың ұзындығы. Олай болса, - бұл ауа өткізгіштегі ауа қозғалысының эквивалентті жылдамдық диаметрі. Сондақтан ауа өткізгішіте тікбұрышты ағыс және оған сәйкес ауа өткізгіштік толық ағыстың диаметрі екенін есепке ала отырып, ауа қозғалысының жылдамдығы ауа мөлшерімен тең еместігін ескеру керек.

Диаметр мына формуламен анықтайды: , (3)

мұндағы , - ауа өткізгішінің сәйкестік ені және биіктігі (немесе ауа бөлгіштік каналының), м.

Сонымен бірге нормалық есепке ауа өткізгішінің тікбұрышты ағысының мөлшері алынады.

,

(4)

мұндағы - ауаның қозғалысына қарсы ауа өткізгіштігі,қабырғаға ауа өткізгіші үйкелудің арқасында және өзара ауа бөлшегінің үйкелуі( жергілікті қарсыласу – диффузбрах, торларда, айналымдарда,тармақтарда және т.б), одан шығар воздуховьшускных жырығы берілген жылдамдықпен (динамикалық қысымы), Па.

Содан салқындатылатын бөлменің жоспары сызылады. Жоспарда ауа таратқыш каналдарын,ауа таратқыштарды, сонымен қатар терезеперделердік торларда өңделген ауаларды жоюға, ағынды және сорғышты ауа өткізгішінің орналасу жерлерін белгілейді.

Жоспарлы негізде желдетілетін бөлмеде ауа таратқыш қондырғысы аксонометриялық ауа өткізгіш сызбанұсқасын орындайды. Ауа өткізгіш және каналдар ауданы олардың диаметрін, ұзындығын, сонымен қатар ауа мөлшерін нөмірлеп жазады. Содан кейін ауа жылдамдығының әрбір ауданның ауа өткізгішіне қарсыласуын анықтайды және барлық ауданға ауа өткізгіштің жиынтықты қарсыласуын анықтайды.

Шартқа сәйкестендіру жүйесі орталықтан сыртқа тебуші және білікті желдеткіштерді қолданады.

Орталықтан сыртқа тебуші желдеткіші (1 сурет) денеден және жұмыс күрекше дөңгелегінен (күрекше саны 12 ÷ 64) тұрады.Желдеткіш түрлерін алдыға бүгілген,артқа бүгілген және тарамды күрекшелерге байланысты ажыратады.

Сурет 1. Орталықтан сыртқа тебуші.

Осьтік желдеткіш денеден, жұмыс дөңгелегінен, электр қозғалтқыштан және ағыстатқыштан тұрады (1 сурет). Жұмыс дөңгелегін әдетте желдеткіштің білікті электр қозғаушысына қояды.Саңылау қаптама мен дөңгелек арасында минималды болу керек, себебі оны үлкейткен кезде аэродинамикалық көрсеткіші осьтік желдеткіші нашарлайды (желдеткіші өсергенде,қысым төмендейі,және пәк төмендейді). Жұмыс дөңгелегі тығын мен оған қозғалыссыз немесе айналмалы күрекше бекітуін көрсетеді (күрекше саны 2 ÷ 12).

Осьтік желдеткіштер реверсивтік және реверсивтік емес болады. Реверсивтік желдеткіштерде дөңгелек күрекше симметриялы пішінмен жабдықталған сондықтан барлық бағытта айналуы мүмкін.реверсивтік емес желдеткіштерде дөңгелек күрекшесі симметриялы емес пішінде болады. Сонымен бірге күрекшенің шұңқыр жағы дөңгелектің айналу жағына бағытталған.


1 - кіретін келтеқұбыр; 2 - дөңгелек 3- шығатын келтеқұбыр;

4 - қозғағыш; 5 -ағыстатқыш; 6 –қаптама.

Сурет 2. Осьтік желдеткіш
Желдеткішті жасау үшін артық қысымды былай теңестіреді:

,

(3)

мұндағы - ауаны шартқа сәйкестендірудегі ауа қозғалысының қарсылығы, Па.

Құрылымдарға ауаның санының реттеу үшін әуе қалқалағышты және түрлі конструкцияның қақпағын, және де бағыттаушы аппараттарды апарады.

Әуе қалқалағыштарды ауашығарғыштарда, қақпақтарды құрады, - ауа шығарғыштарда және ауаны шартқа сәйкестендіруде. Көбінесе қақпақтарды қолданады. Олар жармадан , күштен және параллельді-жармадан және параллельді-жарма емес жетектен тұрады.

Бағыттаушы аппараттар, ауа ағынының мөлшерін реттеу үшін, желдеткіш жағындағы сорғышты құрады.

Бағыттаушы аппараттар қолмен істелетін, дистанциялық немесе автоматты басқармамен болады. Дистанциялық басқармада күрекшенің жағдайын бұрыштық бұрылысынан реостаттың кері байланыс электржетекшенің көмегімен бақылайды.

Ауашығарғыштар, желдеткіштер.

2 Қарсылық ауаның қозғалысының ауашығарғыштары қалай анықталады?

3 Желдеткіштің толық қысымын тудыруды қалай анықтайды?

4 Пайдаланылатын желдеткіштің қуаты қалай анықталады?

5 Қандай құрылымдар ауаның мөлшерін реттеу үшін пайдаланылады?
Ұсынылатын оқулықтар
1 Бражников А.М., Малова Н.Д. Кондиционирование воздуха на предприятиях мясной и молочной промышленности. - М.: Пищевая промышленность, 1975. – 256 с.

2 Стефанов Е.В. Вентиляция и кондиционирование воздуха. – СПб.: Издательство «АВОК Северо-запад», 2005. – 399 с.

2 Орталықтандырылған желдеткіштер

Технологиялық шартқа сәйкестендіру жүйесі технологиялық талаптарға сай ауалы кеңістіктің параметрлеріне арналған. Бірақ ауалы кеңістіктің параметрлері адамға кері әсерін тигізуі мүмкін. Бұл жүйелерді ет және етті өнімдерді еріту, еттің қалыпты жағдайда болу, шұжықты өнімдерді термиялық өңдеу, сонымен қатар казеин мен сүтті кептіру, ірімшік пен сүзбенің қалыпқа келтіру және т.б. камералары мен құрылғыларда қолданылады.

Ауаны шартқа сәйкестендіру жүйесінің негізгі құрылғысы орналасуы бойынша орталық және жергілікті, құрылысы бойынша бір және екі каналды, қызмет көрсету мөлшері бойынша бір және көпзоналы, желдеткіштің қысымы бойынша төмен, орташа және жоғары қысым, айналысы бойынша сыртқы ауаның айналысы мен оның болмауы, ауаны өңдеу бойынша жыл бойы, жазғы (суыту - кептіру) және қысқы (жылыту - ылғалдандыру), құрылғының тәртібі бойынша жылу және суытумен қамтамасыз ету, автономды және автономды емес, түзету бойынша сапалы, сандық және аралас ауаны түзету параметрлері болып бөлінеді.

Ауаны шартқа сәйкестендіру орталық жүйеде бірінші ауа тазартқыш, содан кейін ауалы су арқылы қызмет көрсететін кеңістікке жетеді.

Орталық жүйенің артықшылықтарына жергілікті жүйелермен салыстырғанда бағасы арзан болуы; жергілікті жүйеде құрылғыны негізгі өндірістік аудандарда орналастырса, ал орталық жүйеде «аз құнды» аудандарда (шатырларда, техникалық қабаттарда, жертөреде) орналастыруы; жүйенің құрылғысын бір жерде орналастырып, оны орталықтан басқаруға болады; жылыту мен суытумен қамтамасыз етуді орталық қазандықты және компрессорлы цехтар арқылы басқару, нәтижесінде тұтынушы энергия төмендейді.

Орталықтандырылған шартқа сәйкестендірілген жүйенің кемшілігі мыналар: Ауа тазартқыш құрылғыларын, ауалы су мен құбыр өтетін жүйені жылыту мен суытумен қамтамасыз етуді орнатудан құрылыстық жөндеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.

Орталық бірканалды жүйе бір және көп зоналы болуы мүмкін. Бір зоналы жүйе бөлмеге берілген ауаның параметрлерін тұрақты ұстау үшін қолданылады. Бір зоналы шартқа сәйкестендіру жүйесін бірнеше бөлмеге қолдануға болады, егерде жеке бөлмелерге берілген параметрлерден әртүрлі ауытқулар болуы мүмкін. Көп зоналы жүйе бірнеше бөлмелерге берілген ауа параметрлеріне қолдануға арналған.

Орталық шартқа сәйкестендірілген жүйенің төмен қысымы желдеткіштің артық қысымынан 1200 Па аспауы керек. Орта және жоғары қысым желдеткіштің артық қысымынан 3000 Па және 3000 Па-дан жоғары болады. Әдетте, орта мен жоғары қысымды биік ғимараттаарды шартқа сәйкестендіру кезінде қолданады.

Ауа бойынша өнімділік пен құрылымды – технологиялық ерекшеліктерге байланысты орталық ауа тазартқыштар секционды, блокты – секционды және агрегатты болып бөлінеді.

Оларды жекеленген құрылғыларды ( жеке бөліктерді) берілген ауаны өңдеу процестермен жинайды. Ауа тазартқыштар негізгі және көмекші бөліктерге бөлінеді. Негізгі бөліктер құрғақ суыту, ылғалдандыру, кептірілген немесе ылғалдандырылған суыту және ауаны шаңнан тазарту үшін, ал көмекші – негізгі бөліктерді байланыстыру мен қызмет көрсету үшін арналған.

Блокты – бөлікті ауа тазартқыштар ерекше жиналуымен, азғантай габаритті өлшемлермен және бөлікті ауа тазартқыштардың салмағымен, сонымен қатар қабырғаларда ілуге болатындығымен ерекшелінеді.

Орталық блокты – бөліктік ауа тазартқыштар автономды және автономды емес суытумен қамтамасыз ету болып бөлінеді. Бірінші жағдайда ауа тазартқышты ауалы және сулы суыту конденсаторы орналасқан суыту машинасына орналастырады. Ал екінші жағдайда суытумен қамтамасыз ету ауа тазартқышы өндірісте бар орталықтандырылған көздерді жүзеге асырады.

Агрегаттық ауа тазартқыштар. Сүтті өндіріс орындарында ВНИХИ құрылымды агрегаттық ауа тазартқыштар қолданылады. Ауа тазартқыштар сыртқы ауа қақпағының ауыспалы камерасынан, беттік ауа суытқыш, ауа қақпағының айналмалы калориферінен, желдеткіш агрегаттан және жалпы рамада жөнделген бу ылғалды құрылғыдан тұрады. ВНИХИ құрылымды агрегатты ауа тазартқыш автономды және автономды емес суытумен қамтамасыз ету болуы мүмкін. Ауа тазартқыштағы автономды емес суытумен қамтамасыз етуді беттік аммиакты ауа суыту арқылы орнатады, ал автономды – фреонды ауа суытқыш. Осы жағдайда фреонды суытқыш машина ауа тазартқыштың құрамына кіреді.
Осы дәрістің материалдарының негізгі түсініктерің білүі керек:

Ауа тазартқыш, орталық ауа тазартқыш.

2 Орталық шартқа сәйкестендіру жүйесінің негізгі кемшіліктерін айтып беріңіз?

3 Бөлікті ауа тазартқыштар қандай бөліктерден тұрады?

4 Блокты – бөлікті ауа тазартқыштың ерекшеліктері?

5 Агрегатты ауа тазартқыштардың ерекшеліктері?

Ұсынылатын оқулықтар
1 Бражников А.М., Малова Н.Д. Кондиционирование воздуха на предприятиях мясной и молочной промышленности. - М.: Пищевая промышленность, 1975. – 256 с.

2 Стефанов Е.В. Вентиляция и кондиционирование воздуха. – СПб.: Издательство «АВОК Северо-запад», 2005. – 399 с.

1. 
   Технологиялық шартқа сәйкестендіру кезінде ауаны өңдеу процестері.
   

Технологиялық шартқа сәйкестендіру кезіндегі ауаны өңдеу негізінен жылытылған және жылытылған дымқыл немесе құрғатылған, суытылған және суытылған дымқыл немесе құрғатылған болып келеді. Ауаның жылу ылғалдылығының өңделуінің үдерісінің тізбектілігі негізгі технологиялық үдеріске тәуелді болады, соған қарамастан салқындатылған нысанда жасалған ауаның күйінің өзгерісінің жылу ылғалдылығының қатынасының аумағынан және ондағы ішкі ауаның және сыртқы климаттық шарттың тапсырылған параметрлерінен тәуелді болады.

Технологиялық шартқа сәйкестендіру жүйесінің негізгі міндеті параметрлердің салқындатылған нысандарында негізгі технологияға сәйкес әуе кеңістігінде болады.

Есептеу кезінде процессті шартқа сәйкестендіру су буының парциалды қысымы және еттің үстіңгі қабатында парциалды қысымның температурасы өнімнің температурасына сәйкес болады. Сондықтан I-d- диаграмма суретінде ауаны өңдеу процессінде өнімнің беткі температурасы

φ = 100 % сызығында орналасқан нүктелерге сәйкес келеді.

Бірінші ретте мұздатудың орнатылмаған процессінде беткі қабаттың температурасы t_ПР= — 18 до +18°С өзгереді және ол ылғалды шартқа сәйкестендіру арқылы ауадан пайда болады. Қыздыру және ылғалдандыру ауаны өңдеуге қажет.

Екінші ретте орнатылмаған мұздату процесінде еттің беткі қабатының температурасы нүктеден жоғары болады,бірақ белгілі бір шекке жетпейді, ылғалдылық бетте жоғалады.Өнімнің беткі температурасы t_B тең болғанда шартқа сәйкестендіру жүйесі орнатылған режимде жұмыс істейді.Осы кезде энергияның шығыны аз және ауаның еріту камерасының параметрін ұстау үшін керек.

Жүйедегі ауаны өңдеу процессінде орошение камерасында жылыту , изоэнтальпиялық ылғалдандырудың бөлігінде және аралас ылғалданған ауаның ылғалданбаған бөлігінде болады. Жылыту процессі мына параметрлер арқылы суреттеледі: В – К сызығы, ылғалдандыру сызығы К - О ( О сызығының нүктесі φ = 95 % орошения камерасынан шығатын ауа папрметрін сипаттайды. Түзу К – О бір уақытта К О жағдайдағы ауа (К нүктесі калориферден шығатын ауа параметрін сипаттайды) аралас ауа процесінің сызығын көрсетеді. Қоспа нүктесінің параметрі П нүктесінің параметріне сәйкес келеді, ол берілетін ауа жағдайын сипаттайды. Еріту камерасындағы келетін ауаның жағдайын өзгеру процессі П-В сызығымен жүзеге асады.

Шартқа сәйкестендіру жүйесінің орошения камерасында орнатылған шартты схемасы 1,а суретте көрсетілген. Еріту камерасындағы ауа шартқа сәйкестендірілген желдеткіш алады, калориферде жылытылады, содан кейін қоспа камера мен жанындағы каналда орошения камерасы арқылы түседі.Қоспа камерасында ылғалды ауаны ылғалданбаған ауамен араластырады.Алынған қоспа берілген параметрлерімен еріту камерасына түседі.

1 – неорошаемый камерадағы калорифер; 2 – екі еселенген бөлікті клапан; 3 – бөлу камерасы, 4 – жанындағы канал; 5 – орошения камерасы; 6 – араластыру камерасы;

7 - желдеткіш; 8 - сорап; 9 – булы ылғалдандырғыш;

10 - орошаемый камерадағы калорифер.

Сурет 1. Орошения камерасы (а), булы ылғалдандырғыш (б), орошаемый камерадағы калорифер (в) орнатылған және еріткен кездегі өнімдерді қолданудың шартқа сәйкестендірілген жүйенің шартты схемасы.