-Кесте – Көк түсті қаракөл қошқарларын қара түсті саулықтармен гетерогенді жұптау

Пайыз есебімен

Көк түсті қаракөл қошқарларын қара саулықтарға гетерогенді жұптағанда көк түстің дәрежелерінің тұқым қуалауы зерттелінді. Жұптау нәтижесін сараптағанда орта-көк түс дәрежесінің тұқым қуалауы жоғары мөлшерде – 75,07 % құрады, қара көк – 19,84 %, ең төменгі шығым – 5,09 % ашық көкті құрады. Мұнда орта түс дәрежесінің максималь мөлшерде тұқым қуалауын негізінен селекциялық жұмыстардың ұзақ мерзімде осы бағытта жүргізіліп келетіндігінде. Сонымен бірге орта дәрежедегі көк түс популяцияның ортаңғы аумағында орналасқандықтан, оның тұқым қуалауы басым деңгейде болады (2-кесте).

Пайыз есебімен

Реңнің депигментация дәрежесі бойынша жіктелетін топтарда көк түсті қойларды гетерогенді жұптағанда оның түс дәрежелеріне ықпалы біршама төмен дәрежеде болды. Орта-көк төлдің максималь шығымы – 76,19 % І топ қошқарлар ұрпағында тіркелді. Ол көрсеткіш екінші топ көрсеткішінен 1,0 % (75,19 %) жоғары. Сонымен бірге топтар арасында ашық көк қозылар шығымы өзгерді. Аталған қозылар үлесі І-ші тобында – 4,76 % құраса, оның үлесі ІІ-ші тобында – 0,67 % (5,43 %), ал ІІІ-ші тобында – 2,02 % (6,78 %) (Р > 0,05) артты. Тәжірибеде қара көк төл үлесі барлық топтарда бірдей деңгейде қалды – 19,05-19,49 %. Көк түсті қаракөл қойларын гетерогенді жұптағанда түс дәрежелерінің тұқым қуалауына рең депигментация дәрежедегі топтарының ықпалы өте төмен болды.

Пайыз есебімен

Көгілдір реңді қозылардың жеке топтарындағы шығымын сараптағанымызда, селекциялық типтің ең жоғары үлесі – 95,83 % І топ қошқарлар тобында тіркелді, ол ІІ топ көрсеткішінен – 11,29 % (84,54 %) (Р > 0,05), ал ІІІ топтан – 19,79 % (75,86 %) (Р < 0,01) жоғары болды. Сонымен бірге, көгілдір реңді қозының шығымынан кейін, екінші көрсеткіш күміс реңді қозылар үлесінде болды – 3,13-13,79 %. Олардың жоғарғы үлесі 13,79 % ІІІ топта байқалса, төменгі деңгейі – 3,13 % І топта тіркелді. Тәжірибеде қорғасын реңді қозылар үлесі 1,04-6,90 % болса, інжу реңді төл үлесі 2,06-3,4 % құрады (3-кесте).

Зерттеу нәтижелері тұқымдық қошқарлардың рең депигментация деңгейіне жіктелуі олардың ұрпағында көгілдір реңді төлдің шығымын 11,29-19,97% артуына ықпал ететіні байқалды. Сондықтан көк түсті көгілдір реңді қаракөл қойлар селекциясында олардың жүн жамылғысында депигментация деңгейін қадағалау асылдандыру жұмысының қарқынын арттырады.

Түсті қаракөл қойларында рең қанықтылығы басты селекциялық белгі ретінде қабылданған, себебі түстің, реңнің қанықтылық дәрежесі елтірінің сапасына тікелей әсер етеді. Сондықтан, селекциялық жұмыста көк қозылардың өнімдік және нәсілдік дәрежесін бағалауда түс пен рең қанықтылығына үлкен мән беріледі. Мұнда ақ және қара түсті талшықтарың сандық қатынасы және ақ жүн талшығының қарамен салыстырғандағы ұзындығы көк түстің біркелкі таралуы белгілері бойынша бағалау және іріктеу жұмыстары жүргізіледі.

Тұқымдық қозыларды фенотипі бойынша сұрыптағанда оларды денесінің арқа, бүйір, құйымшақ, шоқтық бөлігіндегі көк түстің байқалу дәрежесіне қарап бағалайды.

Сонымен бірге, көк қозыларды фенотипі бойынша бағалауда қосымша малдың депигментациялау дәрежесі байқалуына да назар аударылады.

Пайыз есебімен

Көк түсті төлдің жүн жамылғысында қара түсті талшықтардың пигментация қоюлығы бойынша жіктелуін сараптағанымызда, популяцияда орта деңгейдегі қозы үлесі 56,78-57,94 % құрап, басым болатыны байқалды, ал жоғары және төмен деңгейдегі төлдің үлестері біршама тең шамада 23,86 % және 19,04 %) қалыптасатыны анықталды (4-кесте).

Реңнің депигментация дәрежесі (РДД) бойынша жіктелген топтарда төлдің жүн жамылғысында қара түсті талшықтарды пигментация қанықтылығын сарапта-ғанымызда, олардың көрсеткіштерінің арасында біршама айырмашылық байқалды. Жүн жамылғысында қара түсті талшық қанықтылығы жоғары деңгейде болған төл үлесі 38,09 % І тобындағы қошқарлар ұрпағында тіркелді, бұл көрсеткіш ІІ тобынан – 17,02 % (21,70 %) (Р < 0,05), ІІІ тобынан 27,07 % (11,02 %) (Р < 0,01) артық болды. Және І топ қошқарлар ұрпағында пигментация қоюлығы төмен деңгейдегі қозылар үлесі небәрі 3,97 % құрады, ол ІІ топтан – 18,0 % (21,71 %) (Р < 0,05), ІІІ топтан – 28,23 % (32,20 %) (Р < 0,01) аз болды.

Сонымен бірге, қозылардың жүн жамылғысында қара түсті талшықтардың пигментация қоюлығының көк түстің қанықтылығына ықпалы зерттелінді. Жүн жамылғысы өте қанық төлдің жоғары үлесі 32,54 % І тобындағы қошқарлар ұрпағында тіркелді, ол ІІ топ көрсеткішінен 12,39 % (20,15 %) (Р < 0,05), ІІІ тобынан – 24,04 % (8,48 %) (Р < 0,01) жоғары болды.

Солғын дәрежедегі қозылардың төменгі үлесі – 5,56 % осы І топтағы төлде байқалды, ал осындай дәрежедегі қозының жоғарғы үлесі – 28,81 % ІІІ топтағы төлде тіркелді (5 кесте ).

5-Кесте – Мал топтарының ұрпағында төлдің жүн жамылғысында көк түстің қанықтылығы бойынша жіктелуі

Пайыз есебімен

Көк қаракөл қозы денесінің топографиялық бөліктерінде түстің біркелкі таралуы, қойдың елтірілік сапасына тікелей әсер етеді. Көк қаракөл қойларының селекциясында алғашқы кезеңінде қозы денесінде көк түстің біркелкі таралмауы жиі кездеседі. Сондықтан, тұқымға қалдырылатын еркек қозыларда түстің біркелкі таралуына ерекше мән беріледі.

Пайыз есебімен

Біркелкі тараған төлдің жоғарғы үлесі 89,68 % және әркелкі тараған қозының төменгі үлесі 10,32 % бірінші топ қошқарлар ұрпағында тіркелді. Осы көрсеткіштің ұнамсыз типтерінің жоғарғы мөлшері – 30,51 % ІІІ топ қошқарлар ұрпағында алынды (6-кесте).

В настоящее время в тонкорунном овцеводстве накоплена достаточная информация о характере сопряженности между различными признаками продуктивности, которая обобщена в работах Г. А. Стакан и А. А. Соскина [1], М. И. Санникова [2], Л. И. Цоя [3] и других. По материалам этих авторов, коррелятивная зависимость между одними и теми же признаками варьирует у тонкорунных овец разных пород и стад в довольно широких пределах. Так, у овец алтайской породы [4], установлена средняя степень корреляции живого веса с настригом (r = + 0,45) и длиной шерсти (r = + 0,31 - 0,36), от несущественной до средней величины корреляция - живого веса с диаметром волокон (r= + 0,04 - 0,37), слабая зависимость веса руна с длиной (r= + 0,25) и тониной (r= + 0,26) и между длиной и тониной шерсти (r= + 0,10 - 0,23).

М. И. Санников с сотрудниками [2] изучая соотносительную изменчивость между отдельными селекционными признаками у 4 тонкорунных пород Северного Кавказа получили следующие результаты: живой вес положительно коррелирует с весом руна, особенно сильно у ставропольской породы (+ 0,51). Густота шерсти в средней степени положительно коррелирует с весом руна, процентом выхода чистой шерсти и отрицательно с ее длиной. Длина шерсти в большей степени коррелирует с весом руна у овец кавказской породы и советских мериносов, несколько меньше у ставропольской, слабо и даже отрицательно у грозненской. У овец всех пород установлена высокая связь между весом руна и весом чистой шерсти (от +0,60 до +0,85). По большинству признаков относительно низкие (r) наблюдаются у овец грозненской породы, высокие - у ставропольской. У ярок во многих случаях (r) выше, чем у маток.

Аналогичные результаты фенотипической корреляции между продуктивными качествами овец грозненской, ставропольской, советский меринос и кавказской пород получены в исследованиях Г. Р. Литовченко и А. А. Вениаминова [5], выполненных в условиях совхоза «Сарпа» Калмыцкой АССР.

По заключению В. К. Берус [6], у южноказахских мериносов нового типа за последние 20 лет произошли значительные сдвиги в сторону укрепления положительных связей между: длиной шерсти на бочке и длиной шерсти на спине; настригом, живой массой – в 1970 году r = 0,64, 0,03 и 0,06, в 1990 году – r = 0,81, 0,34 и 0,25. При нестабильности связей между живой массой и настригом шерсти в 1970-75 гг. (r = 0,35-0,01), в последние годы наметилась тенденция к более устойчивой положительной связи между этими признаками (r = 0,26-0,35).

С учетом изложенного, нами изучены характер фенотипической корреляции основных селекционируемых признаков продуктивности ярок-годовиков различного происхождения (таблица 1). Изучению подверглись ярки кавказской породы (n = 57), помеси первого СКМ × КА (n = 69) и второго АВМ × СКА × КА (n = 62) поколений от скрещивания маток исходной кавказской породы с баранами СКМ, а также ярки АВМ × ЮЖУ × КА (n = 72). С точки зрения практической селекции ярки-годовики представляют наибольший интерес, так как в этом возрасте проводится отбор животных для формирования основного стада.

Как видно из таблицы 1, в аналогичных паратипических условиях во всех группах ярок выявлены сочетания признаков с достоверной зависимостью: массы тела с настригом немытой шерсти (r = 0,43-0,32, Р < 0,01-0,05); длины шерсти с ее тониной (r = 0,51-0,38, Р < 0,001-0,01), густотой (r = - 0,36-0,27, Р < 0,01-0,05) и складчатостью кожи (r = - 0,26-0,10, Р < 0,05). Следовательно, чем крупнее животное, тем больше они продуцировали шерсти. Увеличение длины шерсти у ярок данной популяции сопровождается огрублением среднего диаметра шерстных волокон, снижением густоты шерсти и степени складчатости кожи. Положительные и достоверные коэффициенты корреляции между массой тела и настригом немытой шерсти во всех группах ярок свидетельствуют о необходимости на данном этапе работы направить селекцию на некоторое увеличение первого признака.

Длина шерсти – один из важных признаков, с которым связана величина шерстной продуктивности овец. По данным Я. Л. Глембоцкого [7], для тонкорунных стад увеличение высоты штапеля на 1 см при прочих равных условиях увеличит настриг шерсти на 14-15 %.

В наших исследованиях длина шерсти достоверно взаимодействовала с настригом немытой шерсти только по группам помесных ярок, первого и второго поколения (r = 0,30-0,32, Р < 0,05). Следовательно, отбор ярок желательного типа по длине шерсти в незначительной степени влияет на их шерстную продуктивность. Вместе с тем нельзя забывать, что у тонкорунных овец как правило существует отрицательная корреляция между длиной шерсти и густотой.

Сопряженность густоты и настрига шерсти в наших исследованиях слабая положительная (r = 0,09-0,15), что можно объяснить тем, что густота находится в обратной пропорциональной зависимости с длиной и толщиной шерстных волокон, которые в совокупности с густотой определяют величину шерстной продуктивности.

Слабая положительная корреляция установлена также между массой руна и степенью складчатости кожи (r = 0,08-0,14). Следовательно, чтобы обеспечить увеличение настрига шерсти у овец данной популяции отбор ярок-годовиков на данном этапе селекции по основным детерминантам шерстной продуктивности необходимо проводить по длине и тонине шерсти в сочетании с густотой, отдавая приоритет умеренноскладчатым животным с тониной шерсти 60 качества и более крупной и хорошо выраженной извитостью шерстного покрова (И+).

Коэффициент корреляции между массой тела с одной стороны, длиной и тониной шерсти с другой стороны была слабая положительная (r = 0,09-0,24), а между массой тела и складчатостью кожи слабая отрицательная (r = - 0,07-0,14). Следовательно, нельзя утверждать о наличии закономерной фенотипической связи между этими признаками у ярок-годовиков данного стада.

Таким образом, на основании изучения характера соотносительной изменчивости основных признаков продуктивности ярок различного происхождения нами установлено, что в условиях массовой селекции Западно – Казахстанской области наиболее продуктивным являются умеренно-складчатые животные с крепкой конституцией, с длиной шерсти не менее 9-10 см, тониной волокон - 60-го качества и живой массой 35 кг и более.