Қазахстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 255.7 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАЦИЯЛАУ
- №1 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС
- №2 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС
Қазахстан Республикасының білім және ғылым министрлігіС.Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті «Электротехника, электроника және телекоммуникациялар» кафедрасы МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ СЕРТИФИКАЦИЯЛАУпәні бойынша «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандықтардың студенттеріне зертханалық жұмыстарды орындауға арналған оқу-эдістемелік құрал №1 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСМАГНИТТІЭЛЕКТРИКАЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ АМПЕРМЕТІРІН ТЕКСЕРУЖұмыстың мақсаты
Техникалық жабдықтау
Қысқаша теориялық жағдай Жеке физикалық өлшеулерді бағалау үшін тексеру-өлшегіш заттар қолданылады. Өлшеушінің ақы-пұлының сапасы көрсеткіштің құрамының оның жұмыс қабілеттілгін, дәлме-дәлділікті, сенімділікті және қолданыстың тиімділігінің айқындаушы сипаттайды. Өлшеуіштің кепілдігі дәлме-дәлділігінің қамсыздандыруы үшін өлшеушінің аппаратурасының тексерілуі мерзімді уақытта өткізіледі. Өлшеушінің тәсілінің тексеруі ол - техникалық шарт немесе мемлекеттік қалыптарға өлшеушінің тәсілінің ақиқаттық мінездемесінің сәйкестігі. Өлшеуіш заттардың тексеру нәтижесінде - әдейі көзделген аса дәлелдік заттар. Тексеру әдістері - тексеру заттарының өлшеуіш құрамы, бейімдемелердің және оның қолданысының ақиқаттық метрологиялық көрсеткішінің дәлділігі үшін. Тәжірибеде өлшегіш заттарды тексерудің екі жолы табылды: - салыстырмалы - тексеру және өнегелі аспаптардың көрсетілімі; - айтылмыш аумақтың шарасымен тексеру аспаптың көрсетілімін салыстыру. Тексеру нәтижесінің өнегесінің бірінші кәсіптік әдісі болып ең жақсы метрологиялық сапа заты қолданылады. Түпкілікті қырманның аспабының тексеруі үшін ара сапалы өнегелі магнитоэлектрикалық аспаптар қабылданады, ал айнымалы қырманның аспабының тексеруі үшін – электродинамикалық аспаптар. Ақырғы кезде сандық заттар қолданылады. Өлшеуіш заттын ең жоғарғы үлгісі 25% жоғары болмауы тиіс. Өнегелі аспаптың ықтимал кемшілігі 3...5 рет тексергіш аспаптың кемшілігінің төмендірек болуға тиіс. Кемшілікті түрінде абсолютті аумақтардың білдіреді және түрінде салыстырмалық аумақта. Ажыратуы: а) өлшегіш заттың дәлме-дәл ажырамасы:
б) өлшегіш заттардың кемшілігі пайыз жүйесінде білдіріледі:  ,
 - ақиқаттық кемшілік.
Төмендегі көрсетілген пайыздық жүесіндегі кемшілік көбінесе өлшегіш заттарды бағалау үшін қолданылады: 
 - шамалық мағына, кейбір мағыналар біреудің кемшілік есептігінің қатынасы.
Жиі ара сапа шамалығының мағынасының келтірілген кемшілігі үшін өлшеуіш аспаптың шегі қолданылады. Көбінесе өлшегіш заттардың нақтылығы үшін дәлме-дәл заттар қолданылады. Мысалы, 0,5 жүйелік зат негізгі келтірілген кемшілікті болуы мүмкін, бірақ 0,5% жоғары болмауы тиіс. Өлшегіш заттар келесі нақтылық жүйеде болуы мүмкін: 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0. Көп жақты аспаптар бір немесе екі негізгі шектерде тексеріледі, ал кейбіреулері басқа нүктелерінде. Аралық нәтиже тексерулерінде келтірілген кемшілікті тағайындайды және оған аспаптың дәлме-дәлділігінің сыныбы анықталады. Түпкілікті кернеулік қатарының өлшеулері магниттіэлектрикалық амперметірлер жүйесінде қолданылады. Аспаптың магниттік қатары - түпкілікті магнит, полюстік сүңгілердің, жылжымайтын цилиндрлерден құралады. ара әуе саңылауларда полюстік сүңгінің және цилиндрдің беттерінің арасында радиалды дала құралады, онда күш әуе саңылауы біркелкі. Рама орамымен жарты осьтарда бекітіледі және саңылауларда бұратылады. Ара нәтиже магниттік даланың және орамның қырманының әрекеттестігінің айналдырғыштың пропорционал қырмандық кезі құралады:
Қарама-қарсылық кез: 
 - серппенің үлесті кезені;
 - раманың аума бұрышы.
Аспап шәкілінің есебі: 
 - заттың шыдамсыздығы.
Магниттіэлектрикалық заттар біркелгі қырман кезінде жұмыс істейді. Олар биік шыдамсыздықпен, биік дәлме-дәлділікпен, шәкілдің біркелкілігімен ажыратылады, амперметр түрінде және түпкілікті қырманның вольт өлшеулерінде орындалады. Зертханалық жұмысқа рұқсат алу үшін арналған сұрақтар 1. Магниттіэлектрикалық жүенің ұстаным әрекетін түсіндіріңіз 2. Қандай бейнемен амперметр электр қатарының қысқыштарына қосылады? 3. "өлшеу нәтижесі" атты ұғымды түсіндіріңіз 4. "өлшеу нәтижесінің кемшілігі" атты ұғымды түсіндіріңіз 5. Өлшегіш заттардың тексеруі негізінде не жатыр? 6. Келтірілген кемшілікке анықтама беріңіз 7. Нормалық есебінде қандай ұғым қолданылады? 8. "нақтылық жүйе" атты ұғымды түсіндіріңіз 9. Өлшегіш заттардың тексеруінің мақсаты неде? 10. Қандай тексеру әдістерін білесіздер? 11. Амперметірдің жоғарғы бағанасы қандай болуы керек? 12. Тексеру нәтижесі не анықтайды? Тапсырма Нобайды эксперименттің жасау үшін жинап, өлшеу қажеттігінің санын және есептік жолдарының нәтижелері. Жобаның орындалуының тәртібі. 1. 1.1 суретінде көрсетілген нобайды жасаңыз, онда ӨЗ – бақылауыш амперметр, А2 – тексеруіш зат.
2. Алдым стендтің қосуының ЛАТРа айырып-қосқышын алғы жағдайға тағайындайсыңдар. 3. R13 айнымалы резисторын ең көп қарсылыққа деген тағайындайсыңдар. 4. Стендті қосыңыз, кейін ЛАТРа(S4) қосуының тумблерін және түпкілікті қырманның(S6) күрмеуінің нәрінің тумблері қосыңыз. 5. ЛАТРа айырып-қосқышының кернеудің аумағын өзгертіңіз, (аумақ V2 вольтөлшерінің қадағаланады) содан кейін өлшеуіш қырманның аумағының алыңыз, қырманның әрі қарай аумақтауы байсалдылығы мен көмек R13 айнымалы резисторының жүзеге асырыңыз. 6. Есептер үшін өлшегіш қажеттілігінің санын алыңыз. 7. Жұмыстың аяғында барлық апараттарды орнына қойыңыз.
2. Тексерілген амперметрдің негізгі кемшілігін табыңыз. 3. Тексерілген амперметірдің кемшілігін нақты шәкілмен салыстырыңыз.
Бақылау сұрақтар 1. Берілген және тексеруден өтетін амперметрдің класстығы қандай болуы керек? 2. Өлшегіш заттың шәкілінде 1,0 деген белгі бар. Ол нені білдіреді? 3. Тексерудің қандай түрлерін білесіздер? Олардың мақсатын атаңыз 4. 1,5; 2,5 амперметр түріне қандай тексеру затын қолдану керек? 5. 1,5 амперметрі арқылы 0,2 амперметірін тексеруге мүмкін бе? 6. Магниттіэлектрикалық жүйелік заттарның шәкілінің есебін жасыңыз. 7.Магниттіэлектрикалық жүйенің амперметрін қырманың өлшеу үшін күрмеулерде айнымалы кернеулерді қолдануға бола ма? 8. Нағыз және біркелкі кемшіліктерге анықтаңыз және оларға талдағыш сөйлемше беріңіз 9. Қандай жүйенің аспаптары айнымалы қырманның амперметрінің тексеруі үшін қолданылады? 10. Қандай жүйенің аспаптары түпкілікті қырманның амперметрінің тексеруі үшін қолданылады? 11. Көп мағыналы заттарды қалай тексереді? 12. Амперметрді тексеру үшін неше өлшем қажет? Әдебиеттің тізбесі 1. Раннев Г.Г., Тарасенко А.П. Методы и средства измерений: Учебник для вузов, 2-е изд., стереотип. М.: Издательский центр "Академия", 2004 2. Атамалян Э.Г. Методы и приборы измерения электрических величин. М.: Высш. шк., 1989. - 298 с. 3. Харт X. Введение в измерительную технику. М.: Изд - во "Мир", 2000. - 37с. 4. Клаассен К.Б. Основы теории измерений. Электронные методы и приборы в измерительной технике. Учебное пособие. Москва: Постмаркет, 2000. №2 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСМАГНИТТІЭЛЕКТРИКАЛҚ ЖҮЕНІ ВОЛЬТМЕТРМЕН ТЕКСЕРУЖұмыс мақсаты 1. Вольтметрмен тесерудің нобайымен танысу; 2. Тексеруден өтетін вольтметртірдің нақтылығын тексеру ; 3. Өлшеулік заттардың әдісімен танысу.
Қысқаша теориялық жағдай Магниттіэлектрикалық жүйені вольтметрмен тексеру үшін берілген және тексерілген вольтметрлер беркелгі қосылады. Магниттіэлектрикалық жүенің тексеру тетігін екі түрлі әдіспен қосуға болады. (Рис. 2.1.)суреттегі нобайы бойынша тетіктің айналымынан А әріпімен белгіленген барлық қырман өтеді. Қозғалғыш бөліктің ауып кетуі оның нөлдік жағдайдан I қырманының мағынасынан деген тәуелді болады. Арада осы уақиғада аспаптың көрсетілімі, жүктің қырманының атқаратын қызметім болып табылады, бұл оның шәкілін амперлерде қойылады, оған қарамастан ол амперметр қызметін атқарады.
Егер мынадай аспапты толықтырақ біраз үлкен қарсылықпен, құрама дәйекті түрде раманың орамымен, қарамастан және ішіндегі V( 2.2сурет) әрпінің таңбаланған аспапты, сол арқылы оны, кернеу және қарсылықтың сомасының анықта- Iv қырман өткізуге болады :  ,
 - аспаптың рамасының орамының қарсылығы.
Бұл жағдайда:  ,
- раманың ауып кетуінің бұрышы,
 - айланыстың және орамның ауданының санынан деген түпкілікті аспап, тәуелді болуы және индукцияден саңылаудылығы,
W - серіппенің үлесті қарама-қарсылық кезі. Өйткені
- түпкілікті аумақ, онда былай жазуға болады
 .
Бұл жерден біздің көретініміз (2.2 сурет) аспаптың көрсетімінің нобайында U кернеуінің атқаратын қызметімен болады, ол амперметрмен, ал вольтметр өлшеуішімен қызмет етеді. Зертханалық жұмысқа рұқсат алу үшін арналған сұрақтар 1. Өнегелі және тексерулі вольтметрді тексеру қарқынында қалай қосады? 2. Вольтметрдің қарсылығы қандай болуы керек? 3. Нақтылықты есебі алуан түрлу санмен анықталуы мүмкін бе? 4. Өлшеу нәтижесінің кемшілігін нақтылық нәтиже деп санауға бола ма? 5. "дәлме дәл өлшеу", "жанама өлшеу", "қосалқы өлшеу" және "жиынтық өлшеу" өлшеулердің түрлеріне түсінік беріңіз. 6. Қандай уақиғада вольтметрдің өлшемдерідің дәлме-дәлділігінің сыныбы вольтметрдің өлшемдеріне тең келеді? 7. "тексермелі ноба" атты түсінікке анықтама беріңіз. 8. Вольтметр өлшеуішінің қандай жерінде дәлме-дәлділіктің сыныбының белгісін іздеу керек? 9. Серіппенің үлесті қарама-қарсылық кезін не жасайды? 10. Амперметрді кернеуді өлшеу үшін қолдануға болады ма? 11. Жобадағы өлшеушінің аспабының рөлі қандай? 12. VD1 элементінің мақсатын - VD4 эксперименттің нобайында түсіндір. Тапсырма Жобаның нобайын жасау үшін, қажетті өлшеу санын алыңыз және есептік жолмен нәтижелерді өңдеңіз. Жобаның орындалуы тәртібі 1. 2.3 суретінде берілген ӨЗ- тексеруден өтетін вольтметрді нобасын жинаңыз; V2 - бақылағыш вольтметр.
2. Стендті қосыңыз, кейін ЛАТРа Т1 нәрінің қосуының тумблері - S4 және ақыры S6 түпкілікті қырманының күрмеуінің нәрінің тумблерін қосыңыз. Айтылмыш жұмыста ара сапа тексерілетін вольтметр өлшердің ӨЗ миллиамперметрі R11(бұл ретте оның ең көп ауып кетуі 50 В) теңбақылау V2 болып табылады, қосымша қарсылығымен пайдаланылады 3. ЛАТРа айырып қосқышының кернеудің аумағын өзгертіңіз, (аумақ ша V2 вольтметр өлшеміне қадағаланады) дейін өлшенетін кернеудің ӨЗ аспабында. 4. Есептер үшін өлшеуге қажетті санын жасаңыз. 5. Жұмыстың аяғында барлық апараттарды орнына қойыңыз.
2. Тексерілген вольтметрдің негізгі кемшілігін табыңыз. 3. Тексерілген вольтметірдің кемшілігін нақты шәкілмен салыстырыңыз.
Бақылау сұрақтары 1. Өлшегіш затты нақты есебі деген не? 2. Көрсетімнің бетпе бет қиюының тексерілетін және өнегелі аспаптардың қандай нұсқалары сізге белгілі? 3. Тексерілетін заттын шәкіл класына сәйкестігін қалай анықтайды? 4. 0,2 вольтметр арқылы 0,5 вольтметірін тексеруге болады ма? 5. Кернеуді өлшеудің қандай әдістерін білесіздер? 6. Қандай жүйенің аспаптары айнымалы қырманның вольтметрмен өлшеуі үшін тандалады? 7. Қандай жүйенің аспаптары түпкілікті қырманның вольтметрмен өлшеуі үшін тандалады? 8. Нақты кемшілікті вольтметрмен қалай өлшеуге болады? 9. Келтірілген кемшілікті вольтметрмен қалай өлшеуге болады? 10. Вольтметрдің тексеру нәтижесінің нақтылығын қалай анықтауға болады? Әдебиет тізімі 1. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин. М.: Дрофа, 2005. – 415 с. 2. Сергеев А.Г., Крохин В.В. Метрология: Учеб. Для вузов М.: Логос, 2001. 3. Спектор С.А. Электрические измерения физических величин. Л.:Энергоатомиздат, 1987. – 400 с.
Техникалық жабдықтау:
Қысқаша теориялық жағдайлар: Электродинамикалық жүйенiң ваттметрiнiң өлшеу тетiгi 3.1. сурет көрсетiлген. Iшiнде жылжымайтыны катушкасы шеттетiлген сымнан қаңқасыз шеңбер нығыздалған өстерге айналады; ондағы тоқ спираль серiппелерi бойынша түседi, магнит электр жүйе құралдарындағы сияқты дәл осылай. Жылжымалы орамның токтардың өзара әрекеттесуi және жылжымайтын қажеттi айналдырушы моменттi құрады. Тетiк сондай әуе немесе магнитоиндукциялық жұбатушымен жабдықтандырылады. Электродинамикалық жүйенiң тетiгiнiң шәкiлiнiң теңдеуi сияқты болады: 
мұнда - тұрақты құрал, санға байланысты орамды және орамның ауданы және саңылаудағы индукциядан,
- меншiктi серiппенiң қарсы жұмыс iстейтiн моментi.
Моларды өзара индуктивтiлiк жылжымайтын орам туралы жылжымалы катушканың орналастырылуынан тәуелдi болады, және шама  , катушка орналастырған жазықтықтардың арасындағы бұрыштың кейбiр функциясы болып табылады. Шәкiлдiң теңдеуi алған жоғары такомалардың түрiнде бұл есепке ала жазуға болады: 
Электродинамикалық құралдар және ваттметрлер вольтметр амперметрлер сапада қолданады вольтметр. Егер электродинамикалық жүйенiң өлшеу тетiгiнiң катушкалары шынжырға қосылса, 3.1-шi сурет көрсетiлгендей болса, онда суретте белгiлермен пайдалана отырып, аламыз: 
Сонда: 
Мұндағы : К = const, Р -күш Құралдың шәкiлi алу керек бiр қалыпты болды алу керек үшiн: 
Бұл өлшемдердiң таңдауы және катушкалардың формасы және олардың бастапқы өзара жағдайына жолымен жетедi.Құралдың шәкiлiнiң теңдеуi айнымалы ток тiзбегiне ваттметрдiң қосындысында: 
Мұнда: Zв - ваттметрдiң параллель шынжырының толық кедергiсiнiң модулы;  - I2 және Uнiң аралығында жылжуды салдарынан параллель шынжырдың реактивтiгi және ваттметрдiң болатын бұрыштық қателiк пайда болатын бұрыш.
Айнымалы тоқтың қуаты үшiн, Ваттметрдiң бөлуiн баға формула бойынша анықталады:
Мұндағы  - межелік бөліністердің толық саны.
Параллел және бiртiндеп шынжырларды қысқыштардың бiрлерiнiң ваттметрдiң дұрыс қосындысы үшiн (* ) белгiмен атап өтедi. Бұл қысқыштары қосылады үйлесiмдi, 3.1-шi сурет көрсетiлгендей., қоректену көздерi жақтан және генераторлық деп атайды. 
Сурет3.1. Сонымен бiрге, айнымалы тоқта да, тұрақтыға да электродинамикалық ваттметрлер класстар 0, 2 және 0, 5 шығарылады және олардың көрсетуiнiң ретiнде тасымал лабораториялық құралдарын қолданылады бiрдей болып қалады. Электродинамикалық жүйенiң ваттметрлерiнiң тексерiсiнiң әр түрлi әдiстерi осы жұмыста зерттеледi: 1 ) жанама әдiс көмегiмен тексерiс; 2 ) келiспеу тексерiс бұрышы өлшеуiшi арқылы.
1. Электродинамикалық тетiктiң әрекет ету қағидаты түсiндiрiңiз. 2. Қуаттың аналитикалық өрнектерi белгiлi сiздердi жазыңыз.
4. Құралдар неткен қуаттың өлшемi үшiн тiкелей өлшеулерде қолданады? 5. Құралдар неткен қуаттың өлшемi үшiн жана өлшеулерде қолданады? 6. Электродинамикалық жүйенiң ваттметрлерiнiң тексерiсiнiң әдiстерiн атаңыз. 7. Айнымалы тоқтағы қуаттың өлшемi үшiн ваттметрлер қолдануға бола ма? 8. Ваттметрдiң бөлулерi анықтағандай бағаны ма? 9. Электродинамикалық ваттметрлердiң дәлдiк кластарын атаңыз. 10. Өлшеу желiге ваттметрлер қалай қосады? Тапсырма: Өлшемдердiң қажеттi санын тәжiрибенiң өткiзуi үшiн схеманы жинап жасаңыз және есептi нәтижелер жолымен өңдеңiз. Тәжiрибенiң орындау ретi: Жанама әдiстiң ваттметрiнiң тексерiсi. 1. Ваттметрдiң тексерiсi осы жұмыста белсендi жүктемеде ток және кернеудiң өлшеулерiн нәтиже қолданушы есептеулердi негiзде жүзеге асырылады. 2. 3.2-шi сурет сұлба жабдықтаңыз. 
32. сурет. Жанама әдiстi ваттметрдiң тексерiсiнiң сұлбасы 3. Белсендi қуаттың шамасының есептеуi үшiн формуланы пайдаланыңыз: 
формула бойымен есептеумен салыстырып: 
(токпен және кернеудiң аралығында фаза бойымен жылжу) келiспеудiң бұрышының өлшеуiшiн көмектiң жанында ваттметрдiң тексерiсi. 1. Осы бөлiмде фазометрдiң көмегiнiң жанында ваттметрдiң тексерiсi жанама әдiс үйренедi. Белгiлi белсендi кедергiмен индуктивтi жүктеме үшiн келiспеудiң ток, кернеу және бұрышы және алған мәлiметтердi базада анықтал белсендi қуаттың мәнiн есептейдi. 2. 3.3-шi сурет сұлба жабдықтаңыз. 
33. сурет. Келiспеудiң бұрышының өлшеуiшiн көмегi бар ваттметрдiң тексерiсi үшiн сұлба Стендтiң қосуын алдында бастапқы жағдайға латр орнатыңыз. Кернеудiң шамасын сатыла, мұндай ток және дәл өлшеуге жеткiлiктуге болған қуаттың шамасын орнатыңыз. Жанында әрбiр рет ең төменгi кернеудi беруден тәжiрибесi бастауға кереккен индуктивтiлiктiң әр түрлi шамалары бар тәжiрибесiн қайта айтыңыз. Есептеу үшiн формуланы пайдаланыңыз: 
келесi формуланың көмегiмен алған нәтижелермен салыстырып: 
Тәжiрибе нәтижелердi өңдеу: 1. Кернеулер, токтер, келiспеудiң бұрыштары және қуаттардың шамасын Измерьте әр түрлi мәндерде белсендi және белсене - индуктивтi жүктемелер. 2. Формулалар бойымен қуаттың есептеуiн жасаңыз:
3. Ваттметрдiң көмегiнiң жанында өлшеудi нәтижелерi бар қуаттың есептеуiнiң нәтижелерi салыстырыңыз. 4. Сендiрiлетiн ваттметр дәлдiк класын анықтаңыз.
1. Жұмыстың мақсаты. 2. Техникалық жабдық. 3. Тәжiрибенiң сұлбасы. 4. График түрiнде және кестелiк пiшiндерге тәжiрибенiң нәтижелерi. 5. Тәжiрибенiң өңдеген нәтижелерi. 6. Iстелген жұмыс бойымен қорытындылар. 7. Тәжiрибенiң технологиясы қорытындылар және әбден жетiлдiру туралы ұсыныс. Бақылау сұрақтары: 1. Тұрақты және айнымалы кернеудi шынжырлардағыны қуаттың өлшеуi үшiн электродинамикалық жүйенi аспап шкаластың теңдеуiн келтiрiңiз. 2. Электрдинамикалық аспап қолдану облысының көрсетiңiз. 3. Ваттметрдiң қосуын сұлбаны суретiн салыңыз. 4. Ваттметрдiң бөлiнуi өлшеудiң келесi нәтижелерiнде баға қойыңыз:
6. Электр жүйесiде генераторлық қысқыштарды қалай белгi қояды? 7. Келiспеудiң бұрышының өлшеуiшiн көмектiң жанында ваттметрдiң тексерiсiнiң әдiсi түсiндiрiңiз 8.Сендiрiлетiн ваттметр дәлдiк класы анықтағандай ма? 9. "келiспеудiң бұрышы" термин түсiндiрiңiз 10. Жиiлiк неткен ваттметрлердi әдетте бөлiктейдi? 11. Басқа жүйенiң ваттметрлерi бар болады ма? 12. Сонымен бiрге өлшегiш аспап неткен көмекпен жүктеменiң қуаты өлшеуге болады? Әдебиеттер тiзiмi: 1. Өлшеулердi Г.Г.Раннев, Тарасенко А.П.әдiс және қаржы: ЖООлар, 2-шi баспахана, таптаурын үшiн оқулық. "Академия" М: Баспа орталығы, 2004 2. Электр шамаларының өлшеуiнiң Э.Г.әдiс және құралдары Атамалян. М: Высш. шк., 1989. - 298. 3. X Харт. Өлшеу техникаға енгiзу. М: Изд - "Әлем", 2000. - 37с. 4. Өлшеулердi теорияның К.Б.негiзiнiң Клаассенi. Электрондық әдiстер және құралдар өлшеу техникаға. Оқу құралы. Мәскеу: Постмаркет, 2000 №4-шi лабораториялық жұмыс
1. Кернеу және токтiң бөлек шынжырларын әдiс бойымен бiр фаза есептеуiштi тексерiстiң сұлбасын талқылансын, сонымен бiрге ал санақ механизмның жұмысымен таныстыру. 2. Нақты тұрақты есептеуiштi және оның қателiгi әр түрлi жүктемелерде табу; 3. Есептеуiш және Самоходтың жоқтығы анықтау сезгiштiк табалдырығыды. Техникалық жабдықтау:
Қысқаша теориялық жағдайлар: Белсендi қуаттың бiр фаза есептеуiштерi - жиiлiгi бар айнымалы ток тiзбектерiндегi электр қуатының есебi үшiн 50Гц интегралдағыш құрылқ индукция. Есептеуiш бет жақтау төменгi шекарамен токтерiн номинал кернеу және ауқым көрсетiледi - номиналь ток және жоғарғы - дейiн қажеттi есептеуiштiң дәлдiгiн сақталатын ең жоғары токпен. Электр қуатының есебi қосқан қабылдағыш айналмалы қалайы табақша нығыздалатын есептеуiштiң өстерi қозғалысқа тарату жүйес арқылы алып келетiн роликтi санақ механизмды орындайды. Уақыттың кейбiр аралығына электр қуаты аяқ және уақыттың осы кесiндiнiң басында санақ механизм бойымен есептеулердiң айырымымен анықталады. Санақ механизммен және есептеуiштiң белағашының аралығында тiстi берiлiстердi берiлiс санның мәнi бар сәйкестiгiнде электр қуат тiркеулi әрбiр бiрлiк берiлiс сан деп аталатын жазудың түрiнде есептеуiштiң кестесiне әкелген санақ механизмның NНО молары нақтылы айналымдар санына жауап бередi: «1 квт.ч - дисктiң айналымдарының NНО молары. Дисктiң ар жағында есептеуiш тiркеулi бiр айналымы СНО электр қуаты, номиналды тұрақты есептеуiш деп аталады. О, егер бұл қуат Втқа /туралы өлшесе, онда санақ механизмның NНО моларын байланыс оны берiлiс санмен формуламен анықталады онда: 
Есептеуiш өлшегiш механизм болады, парақтардан магнит өткiзгiштерiмен айнымалы токтiң екi электромагниттерiнен магниттiк жүйе электротехникалық оларға жылжымайтын орамдарымен де болды. (қатарлас ) солардың бiрi нәзiк өткiзгiш үлкен орамдар саннан тұрады және желiнiң кернеуiне қосылады. Басқа-бiртiндебi - орамды жуан өткiзгiш аз саны болады және қабылдағыштармен дәйектi түрде сабақтастырылады. Магниттiк ағын возбуждаюттың екi орамдарының токтерi айнымалы, сәйкесiнше U және фаза бойымен жылжытқан және кеңiстiкте дәл келмейтiн I пропорционал. Бұл тиiстi элер дискте сiлтейтiн возбуждаетсясы нәтижесiнде қума магниттiк өрiс.үй. U және I, құйын тәрiздi тоқтар. Бұл токтерi қума магниттiк өрiс өзара әрекет етедi және үздiксiз айналуға диск тартады. 
Мұндағы  - есептеуiштiң элементтерi коэффициент, құрылымға байланысты;
U - қатарлас орам қысқыштарында кернеу; I -ток последовательной обмотки счетчика;  - жүктеме қуат коэффициент.
Тежеушi момент тұрақты магниттi құрады: 
Мұндағы  пропорционалдық коэффициентi;
N - есептеуiш айналыс жиiлiгi. Теңдестiрiп 
Бірақ   .
T W уақытқа электр қуаты болады: 
Мұндағы N - t уақытқа диск айналымдар саны . Қатынас -  дисктiң бiр толық айналымын уақытқа қуат көрiнетiн өзiмен, нақты тұрақты электр энергиясын санауыштарды қонақ шақырып алады.
Номиналды тұрақты СНО нақты тұрақты есептеуiштен ауытқу. салыстырмалы қателiкпен бейнеленедi: 
Мұндағы W - t үлгiлi аспаптардың көрсетулерiне арналған нақтылы уақытқа электр қуаты нақты мән;  - ар жағында сендiрiлетiн есептеуiштiң көрсетулерiне арналған электр қуатының мәнi онда формула бойымен санды уақыт:
N - t уақытқа диск айналымдар саны. Для однофазных счетчиков активной энергии класса 2.5 при cos = 1 и токе от 10 до 20% относительная погрешность не должна превышать +3,5%. Егер жүктеме қуат коэффициент болса, 0,5 cos 1 при f 0 жанында ма ток ал онының ең жоғары мәнiне 20%тен оныныңа дейiн қоса сатылады, онда салыстырмалы қателiк мән жете алады: 
Есептеуiштiң көрсетулерiн дұрыстықтың тексерiсi дисктiң айналыс жиiлiгiнiң бақылау вольтметрге және амперметрге, үлгiлiк ваттметрге және анықтауы бар секундомерi бойымен жүргiзiледi, үшiн онының 50с кем уақытына толық айналымдар сандарын не анықтайды. Бiр мезгiлде тап есептеуiш сезгiштiк табалдырығыды: 
Мұндағы  - cosтың жанында номиналды тоқ? есептеуiштiң дисгi тоқтаусыз айналуға келетiнде = 1;
 - есептеуiштiң осы кестесiмен арналған номиналды тоқ.
Сыныптың есептеуiштерi 2.5 номинал кернеуде 1%тен аса емес болуы керек сезгiштiк табалдырығыды. Параллель шынжыр қысқыштарындағы кернеудiң әрекетiмен терiс реттелген есептеуiштерiнде және бiртiндеп шынжырда жанында дисктiң үздiксiз айналуы байқала алады  - есептеуiштiң Самоходы. Самоходтың дұрыс реттеуiнiң жанында болмауы керек.
Лабораториялық жұмысты орындауға рұқсат үшiн сұрақтар: 1. Номиналды тұрақты есептеуiш не деп аталады? 2. Анықтағандайы есептеуiш сезгiштiк табалдырығыды ма? 3. Қандай өлшегiш механизмның жүйесi бiр фаза есептеуiште қолданылылады? 4. Есептеуiште дисктiң айналуы не шартталған 5. Айналмалы және тежеушi моменттердi теңдiгiнiң моментi анықтағандай ма? 6. Жүктеменiң тогi қалай өзгертуге болады? 7. Деген не «номиналды тұрақты есептеуiш»? 8. Қандай себептер бойымен өлшеулер қателiгiн құрылады? 9. Есептеуiштiң көрсетулерiн дұрыстықтың тексерiсi қалай жүргiзiледi? 10. Есептеуiштiң Самоходының пайда болуын себеп түсiндiрiңiз. 11. Құйын тәрiздi тоқтарды қалай құрылады? Тапсырма: Тәжiрибенiң өткiзуi үшiн сұлба жабдықтап, өлшемдердiң қажеттi санын жасаңыз және есептi нәтиже жолымен өңдеңiз. Тәжiрибе орындау ретi: 1. 2.5 бақылау аспаптарын сыныптың есептеуiшiн тексерiстiң жанында - вольтметр және амперметр - сынып сол 2.5 қабылдайды үлгiлiк ваттметр сынып 0.5 болуы керек. Есептеуiштiң дисгi таңдаған толық айналымдар сан сәйкес келетiн уақыт секундомердiң көмегiмен анықтайды. 2. Онының төлқұжат мәлiметтерi бойымен номиналды тұрақты есептеуiштi анықтау. Мысалы, егер есептеуiштiң Щиткосында көрсетiлсе: 1 кВт*ч = 2400 об., т.е. 1 кВт*ч = 1000 Вт*60м*60с = 3600000 Вт*с и Nном. = 2400 об., 
3. 4.1-шi сурет сұлба жабдықтау. токтiң айырық шынжырларымен және кернеу. 4. Жанында жүктемеден тәуелдiлiкте есептеуiштiң негiзгi қателiгiн анықтау cos =1. Кернеу орнату  , ток  и cos = 1.Кернеудiң тұрақты мәнiнде, тең, ток орнатылсын, тең 10%, 25%, 50%, 100% номиналды. Есептеуiштегi дисктiң 10 айналымдарын қуат және уақыт тұтынылатын жүктеме өлшеу. Өлшеулердi мәлiмет кестеге 4.1 жазып алу.
Таблица 4.1
5. Резистор тәжiрибе қызып кетуiн воизбежание R21 нақты тұрақты есептеуiштi жүктеме үшiн үзiлiстермен өткiзуге анықтау: 2 мин - жұмыс, 15 мин - үзiлiс, тәжiрибенiң уақытына R21 және R22 стендтiң артқы қақпағы, параллель қосылысты түсуге рұқсат етiледi - орынсыз, артықшылығы барырақ - бiртiндеп 
Мұндағы Р - үлгiлiк ваттметр бойымен орнатылатын Втқа қуат; N - t уақытқа диск айналымдар саны. Формула бойымен жүктеменiң тогiн әрбiр мән үшiн есептеуiштiң салыстырмалы қателiгiн анықтау:
41. сурет. Индукциялық жүйенi бiр фаза электр энергиясын санауышты тексерiс үшiн сұлба 
42. сурет. Анықтау үшiн сұлба сезгiштiк табалдырығыды 6. Есептеуiш Самоходтың жоқтығын тексеру. 7. Есептеуiш анықтау сезгiштiк табалдырығыды. (4.2-шi сурет). Жүктеменiң тогiн шама R4 резисторлардың шынжырында резистордың шунттауы және буындарды шунттаудың қажеттiлiгiнiң жанында жолымен сатылады - R9. Тәжiрибе нәтижелердi өңдеу: 1. Есептеуiштiң қателiгi әр түрлi жүктемелерде анықтау; 2. Жүктемеден есептеуiштiң салыстырмалы қателiгiнiң тәуелдiлiгi құрастыру 3. Самоходтың жоқтығын тексеру; 4. Есептеуiш анықтау сезгiштiк табалдырығыды.
1. Жұмыстың мақсаты. 2. Техникалық жабдық. 3. Тәжiрибенiң сұлбасы. 4. График түрiнде және кестелiк пiшiндерге тәжiрибенiң нәтижелерi. 5. Тәжiрибенiң өңдеген нәтижелерi. 6. Iстелген жұмыс бойымен қорытындылар. 7. Тәжiрибенiң технологиясы қорытындылар және әбден жетiлдiру туралы ұсыныс. Бақылау сұрақтар: 1. Бiр фаза есептеуiште қалайша айналдырушы моменттi құрылады? 2. Бiр фаза есептеуiште қалайша тежеушi моменттi құрылады? 3. Айналдырушы моменттiң теңдеуiн жазыңыз. 4. Не деп атал есептеуiш не сезгiштiк табалдырығыды? 5. Анықтағандай номиналды тұрақты есептеуiштi ме? 6. Есептеуiштiң Самоходы деген не ме? 7. Есептеуiштiң көрсетуiне Самоход қалай әсер етедi? 8. Әр түрлi жүктемелерге есептеуiштiң қателiгi анықтағандай ма? 9. Есептеуiш Самоходтың жоқтығын қалай тексередi? 10. Құрал неткен есептеуiштiң тексерiсi үшiн қажеттi? 11. Жүктемеден есептеуiштiң қателiгiн қалай байланысады? 12. Элемент неткен көмектiң жанында жүктеменiң тогi тәжiрибеде сатылады?
2. А.Г.cергей, Крохин В.В.метрология: Оқулар. Логостың М: ЖООлары үшiн, 2001. 3. С.А.Электр физикалық шаманы өлшеулер спектор. Л:Энергоатомиздат, 1987. – 400. жүктеу/скачать 255.7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
,
және 
- аспаптың көрсетілімінің және өлшеулік аумақтың ақиқаттық мағынасына сәйкес;
- өлшемнiң мөлшерлерi, сәйкесiнше кернеу бойынша және тоқ бойынша;
табамыз
