Сурет 1. Розетка түзу сызбасы

Зерттеу үшін қанды көктамырдан 3 мл мөлшерде гепариндік пробиркаға алады.

Гепарин ерітіндісін дайындау. 1 мл-де 5000 бірліктен тұратын гепаринді натрий хлоридінің 1:9 қатынасындағы 0,85 % ерітіндісімен араластырады. Зерттелетін науқастан алынған әрбір мл қанға араластырылған гепариннің 0,05 мл мөлшерін алады.

Тығыздық градиентін дайындау. 9,76 г фиколл-400 және 120 мл суды, 20 мл 76%-дық кез-келген рентген-контрасттық препараттың ерітіндісін (урографин, верографин, триомбраст, тразограф) араластырады. Градиенттің үлестік салмағы 1,077 г/мл болады.

Лимфоциттерді бөліп алу. 1:1 қатынасындағы натрий хлоридінің 0,85%-дық ерітіндісімен араластырылған гепариндік қанды 3 мл тығыздық градиентіне қабаттайды және 35 минут 1500 айн/мин центрифугалайды. Интерфазадан лимфоциттерді пастер пипеткасымен жинап, 5 мл 0,85 % натрий хлоридінің ерітіндісімен 1500 айн/мин кезінде 20 минут центрифугалайды. Лимфоциттер өлшемінің концентрациясын Горяев камерасында немесе жасушалар есептеуіші көмегімен анықтап, 1 мл-де 2*10⁶ жасушаларға дейін келтіреді.

Глутар альдегидін жасау. 2 %-дық глутар альдегидын 1:7,3 қатынасында 0,85 % натрий хлоридінің ерітіндісімен араластырады.

Үлгілерді бояу үшін 0,05 % метилен көк пен 0,5 % сусыз Na₂CO₃ тұратын сулы ерітіндісін дайындайды.

Параллельды түрде екі тест орындалады:

1. Тәжірибе

2. Бақылау

Зерттелетін науқастың 10 мл мөлшердегі қанын 1 мг гепаринге алып, шайқап, нөмірлейді. Пробиркаға 3 мл фиколл-верографин құйып, градиентке (фиколл-верографин (триомбраст, тразограф, урографин қолданылуы мүмкін)) пастер пипеткасымен қанды тамызады. Центрифугаға 1,5-2,0 мың айн\мин кезінде 20-30 минутқа қоямыз. Басқа пробиркаға шамамен 5,0 куб физиологиялық ерітінді құйып, пастер пипеткасымен оралған пробиркадан лимфоциттер сақинасын алып, физерітіндіні қырына дейін құйып, центрифугаға 1,5 мың айн\мин кезінде 10 минутқа қоямыз. Үш рет айналдырған соң тұнбаүсті сұйықтықты төгіп тастайды, шамамен 0,5+ 0,4 + физерітінді= 0,7 7 үлгіге қалдырамыз. Кіші пробиркаларды антигендер саны бойынша нөмірлеп, дозатормен әр пробиркаға 0,05 лимфоциттен қосамыз (бақылауда антиген жоқ). Антигендер: 0,05-К, А, В, С, Рп7, Рп15, Hib. 1 тамшы глутар альдегидын жақсы шайқап, әйнек бетіне жағамыз. Үлгі кепкен соң үлгіні 96⁰ спиртте бекітіп, метилен көк немесе Романовский-Гимза әдісімен бояймыз. Жасушаларды Горяев камерасында люминесцентті микроскопия кезінде жүргізеді. Розеткалар санын 700 лимфоцитке санап, Т-лимфоциттердің пайыздық қатынасын шығарады. Розеткаға кемінде 3 эритроцит байлайтын лимфоцитті санайды. Нәтиженің диагностикалық бағалауын тәжірибе мен бақылауда анықталған АБЛ құрамының сенімді айырмасын статистикалық анықтау негізінде жүргізеді. Олардың мөлшері арнайы реагентпен анықталған кезде бақылаушы реагентпен «розетка» түзетін лимфоциттер мөлшерінен асқанда (Р<0,05), анықталған деп саналады. Т-лимфоциттердің абсолюттік мөлшерін анықтау үшін зерттеу күні қанның жалпы клиникалық талдауын жүргізеді [8].

Қалыпты жағдайда перифириялық қандағы Т-лимфоциттің құрамы лимфоциттердің жалпы санынан 50-70% аралығында ауытқиды.

1. 
   Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Акатов А.К. Ж.Микробиология, 1988, №1, 94-102 б.
   
2. 
   Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Ж.Микробиология, 1985, №6, 87-90 б.
   
3. 
   Чоудхури Мд.Юсуф. Антигенсвязывающие лимфоциты – их взаимосвязь с субпопуляциями Т-клеток и значение для иммунодиагностики ревматизма. Дисс,, канд., Алма-Ата, 1986, 125 б.
   
4. 
   Славко Е.А., Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Карабеков А.Ж. Определение антигенсвязывающих лимфоцитов как метод ранней диагностики сальмонеллеза и острой дизентерии// Здравоохранение Казахстана, 1999, №5-6, 43-46 б.
   
5. 
   Прасолова Л.А. Диагностика стафилококковых и синегнойных гнойно-воспалительных и септических заболеваний по выявлению антигенсвязывающих лимфоцитов. Дисс. Канд.мед.наук, Алматы, 1990, 173 б.
   
6. 
   Чучалин А.Г., Синопальников А.И., Яковлев С.В. и др. Внебольничная пневмония у взрослых: практические рекомендации по диагностике, лечению и профилактике. Пособие для врачей. М.; 2004.
   
7. 
   Жунусова Г.Б., Каральник Б.В., Динамика первого антигенспецифического этапа иммунного ответа на гоноккоковую вакцину\\Вестник КазНМУ.-Алматы.-2001.-№13.-88-90 б.
   

Жетекшілер: Ақбаева Л.Х., Көбетаева Н.К.

Биология мамандығының II курс магистранты

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Қазақстан Республикасы, Астана қаласы

akmaral_86@inbox.ru

Күміс мөңке балықтың алтын мөңке балықтан бірқатар ерекшеліктері бар. Атап айтқанда, денесінің ұзындығы алтын мөңке балықтан гөрі қысқа, түсі күмістей, алтын түстілері де аз кездеспейді. Құрсағының түсі қаралау, арқасы құрсағынан қарағанда әлдеқайда қап - қара; жүзбеқанаттары сары түсті. Күміс мөңке балықтың денесі алтын мөңке балықтан қысқа болғанымен, ол анағұрлым тезірек өседі. Ең ірі дараларының ұзындығы 40 см-ге, салмағы 4 кг-ға дейін барады.

Carassius autarus gibelio жыныстарының тең емес қатынасы мамандардың назарын өзіне аударып келеді. Бұл жағдай Орта Азияның, Батыс Сібірдің және Еуропаның көптеген су қоймаларындағы аталған балық түріне тән. Есіл өзенінде Carassius autarus gibelio аналықтары тіршілік етеді, ал аталықтары сирек кездеседі. Тұтас алғанда ауланғандардың ішінде аталықтарының үлесі 5 - 6%-дан аспайды.

Аталықтары жоқ болған жағдайда күміс мөңке балықтың популяциясында көбею басқа түрлердің: табан, сазан, торта балық, алтын табан балықтың қатысуымен табиғи гипогенез арқылы жүреді. Айта кетейік, ұрықтың ядролық материалы жұмыртқа плазмасында инактивацияланады және жаңа ағзаның дамуы тек аналық жүйеліліктің бақылауымен ғана өтеді, бұл жағдайда тағы да аналықтар пайда болады.

А.М.Кукурадзе мен Л.Ф.Мариаштың [1] мәліметтері бойынша кейбір өзендерде күміс мөңке балықтың өсу қарқыны бойынша ерекшеленетін екі популяциясы бар, атап айтқанда, аталықтар 25% болып, мардымсыз өсетіндердің қатарынан табылады, ал тез өсетін форма аналықтардан тұрады.

Басқа тұқы тәрізді балықтар сияқты мөңке балықтарда келесі заңдылыққа ие: майда балықтардың арасында аталықтары көп болса, ірі балықтардың ішінде аналықтары жиі кездеседі. Өсімі аз экологиялық популяциялардың аталықтарын келесі бітім белгілері бойынша ажыратады: біріккенұлпалық жарғақшамен толық қамтылған сәулелер; түссіз құйрық жүзбеқанаты; жылдық сақиналары әлсіз көрінетін майда тегіс қабыршақтары; дене жабыны сілемейленген.

Қосжыныстылық пен біржыныстылыққа байланысты Есіл өзеніндегі мөңке балықтың үш бірдей түрлері тіршілік етеді. Қосжынысты кәдімгі (алтын) мөңке балық – Carassius autarus және біржынысты күміс мөңке балық - Carassius gibelio.

Бірқатар авторлардың [2,3] жұмыстары мөңке балықтың аталған үш түрінің арасында нақтырағы гибридтері санының көптігі күміс мөңке балықтың арасындағы гибридизацияның жеңіл өтетіндігі жөнінде куәлік етеді. Н.Б.Черфастың [4] мәліметтері бойынша, күміс мөңке балықтың қосжынысты формасының аталықтары денесінің соматикалық клеткаларындағы хромосомаларының орта саны 94 болып табылады, ал біржынысты формадағы аналықтар (өсімі тез күміс мөңке балықтың) соматикалық клеткаларындағы, сондай – ақ гаметаларының хромосомаларының орта саны 141 болып табылатын триплоидтар. К.А.Головинская [5] өмір сүру ортасындағы жағдай жақсы кезде аналықтарының саны, біржынысты форма көп болады, ал жағдай нашарлағанда қосжынысты форманың саны көбейіп, популяцияда аталықтарының саны айтарлықтай көп болады деген пікірді қолдайды. Табиғи сұрыптау күшейген кезде, тіршілік ортасы жиі өзгеріп тұратын жағдайда, мөңке үшін өз түрінің аталықтарын көбейту процесіне қатысқаны тиімді. Себебі, осыдан пайда болған буын өзінің генетикалық әртүрлі сапалылығының арқасында тірі қалуға мүмкіндігі мол.

Біздің талдаған мәліметтеріміз Есіл өзеніндегі күміс мөңке балықтың баяу және тез өсетін экологиялық формалары балықтардың симпатрикалық популяцияларын құрайды. Екі форманың өкілдері де бірдей биотоптарда тіршілік етеді, бірақ сыртқы пішіні, өсу қарқыны және өлшемі мен салмағы көрсеткіштері бойынша ерекшеленеді.

Тез өсетін экологиялық форманың популяциясында аталықтардан, аналықтардан көбірек кездескен, аталықтардың үлесі 4%-дан аспайды. Аталықтар көбірек кездесетін баяу өсетін популяциялар диплоидты наборы бар аналықтардың үлкен бөлігі ұшырасатындығы жайында және олардың гипогенез арқылы емес, өз түрінің аталықтарының қатысуы арқылы жыныс жолымен көбейетіндігі жайында куәлік етеді.

С.В.Межжерин, С.В.Кокодий [6] цитометрикалық талдау жүргізу арқылы, Carassius autarus даралар топтарын диплоидтық және триплоидтық даралардың қоспасы ретінде анықтады.

Басқа анықталған триплоидтар, біреуінен басқасы аналық болып шықты және олардың ішінде Carassius gibelio – 1 дараларын айқын диагностикалайтын константты – гетерозиготалы спектрлері бар балықтар жоқ болып шықты. Генотиптік құрамы бойынша анықталған полиплоидтар екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа жататындары константты гетерозиготалылықпен сипатталады және Carassius gibelio – 2-нің мөңке балықтардың Carassius gibelio – 1 клонынан айырмашылығы – оларды қосжынысты мөңке балықтан Carassius autarus – тан ерекшелеп тұратын диагностикалық аллельдері жоқ. Екінші топты болжам бойынша Carassius autarus - Carassius gibelio – 2 гибридтері болып саналатын триплоидтылар құрайды. Оның дәлелдері, біріншіден, бұл мөңке балықтардың генотиптік құрылымдары дәл осы өмір сүретін екі форманың гибридтеріне сай. Екіншіден, клондық құрылым жағдайында болмайтын генетикалық полиморфизм орын алады. Үшіншіден, оларда жоғарыда келтірілген локустар бойынша гомозиготалар және гетерозиготалар да кездесіп отырады, бұл олардың қайта будандасуының белгісі болып табылатын рекомбинантты табиғатын көрсетеді.

Егер, осылайша Есіл өзенінде мөңке балықтардың көптеген түрлері тіршілік құрса, су қоймасында алтын және қосжынысты күміс мөңке балықтар тіршілік етеді. Олар гибридтеу арқылы алғашында бірін – бірі, ал сосын триплоидты Carassius gibelio – мен гибридтеу арқылы үш ата - аналық түрлерден басқа геном плоидтылығының түрлі дәрежелілігі бар тағы бес гибридті биотиптердің басын қосатын жарқыраған генетикалық қоғамдастықтардың пайда болуына алып келуі мүмкін.

Әдебиеттер

1. 
   КукурадзеА.М., Мариаш Л.Ф. Материалы к экологии серебряного карася Carassius autarus gibelio (Bloch) низовья Дуная // Вопр. Ихтиологии – 1975.-15, вып.3. – С. 456 - 462
   
2. 
   Межжерин С.В., Лисецский И.Л. Естесвенные гибридизация серебряного (Carassius autarus) и золотого (Carassius carassius) карасей: эволюционный феномен или поглощение одного вида другим? // Доп. НАН Украïни. – 2004. - №9. - С. 162-166
   
3. 
   Межжерин С.В.., Лисецский И.Л. Генетическое структура популяций карася (Cypriniformes Cyprinidae, Carassius L., 1758), населяющих водоемы Среднеднепровского бассейна // Цитология и генетика. – 2004. - 38, №5. – С. 45-54.
   
4. 
   Черфас Н.Б. Исследование однополой и двуполой формы серебристого карася Carassius autarus gibelio (Bloch) в связи естественным гипогенезом у данного вида: Автореф. дис. ... канд.биол.наук – М., 1968. – 23 с
   
5. 
   Головинская К.А., Ромашов Д.Д., Черфас Н.Б. Однополой и двуполой формы серебристого карася (Carassius autarus gibelio Bloch) // Вопр. Ихтиологии. – 1965. -5. вып.4. – С. 614 – 629
   
6. 
   Межжерин С.В., Кокодий С.В. Диплоидно – полиплоидной комплекс Carassius autarus - сarassius карповых рыб (Cyprinidae) в фауне Украины // Reports of National Academy of Sciences of Ukraine, 2007, №12. – P 162-166
   

Каримова М.Б.

Студентка 4-го курса ЕНУ имени Л.Н.Гумилева, г. Астана

Научный руководитель – А.Ю. Акпарова

В последние годы во всем мире отмечается устойчивый рост заболеваний органов дыхания, среди которых особое место занимает бронхиальная астма (БА) [1]. Число больных БА в мире в 1998г. оценивалось в 155 млн. человек, а в настоящее время составляет около 300 млн. Предполагается, что в течение следующих двух десятилетий распространенность БА существенно возрастет [2].

Уровень заболеваемости астмой стремительно растет и в Казахстане. За последние 5 лет заболеваемость бронхиальной астмой увеличилась в Республике более чем в 2,2 раза. По данным ВОЗ, смертность от неё за последние 8 лет возросла на 30 % [3].

По данным современных эпидемиологических исследований, проведенных в соответствии с рекомендациями Европейского респираторного общества, среди взрослого населения астма регистрируется более чем в 5 % случаев, дети болеют чаще — до 10 % [4]. Высокая частота заболеваемости бронхиальной астмой у детей связана с тем, что у них уровень IgE постоянно растет, достигая пика к 10-15 годам. Затем происходит постепенное снижение синтеза IgE по мере увеличения возраста [5].

В сыворотке крови IgE очень мало (0,001%). Молекулярная масса IgE 190 тыс. Д, в нем содержится 12% углеводов. У IgE Н-цепи имеют четыре С_н-домена. После секреции плазматическими клетками IgE через С_н3-домен связывается со специфическими Fc-рецепторами тучных клеток и базофилов, присоединяясь к ним. При взаимодействии антигена с IgE на поверхности тучных клеток происходит освобождение из них гистамина и других биологически активных веществ, с которыми связано появление аллергических и других воспалительных реакций [6]. Такой процесс наблюдается и при БА. Под влиянием избытка биологически активных веществ повышается проницаемость микроциркуляторного русла, развиваются отек, серозное воспаление, бронхоспазм и прочие проявления патофизиологической стадии. Клинически это проявляется острым нарушением проходимости бронхов и развитием приступа БА [7].

Цель исследования – изучение содержания IgE в сыворотке крови у больных бронхиальной астмой в зависимости от степеней тяжести заболевания.

Материалы и методы.

Нами было проведено обследование 30 больных бронхиальной астмой, пролеченных в пульмонологическом отделении Онкологического диспансера г. Астаны. Больные в возрасте от 17 до 47 лет, мужчин - 36,6%, женщин - 63,4%. Средний возраст больных составил 38 лет.

Обследование включало в себя анкетирование больных, проведение иммунологического исследования крови.

Исследование проводилось у больных с различной степенью тяжести заболевания: легкой персистирующей, средней степени и тяжелой, по 10 человек в каждой группе. Степень тяжести заболевания определялась врачами пульмонологического отделения.

Определение уровня общего IgE проводилось иммуноферментным методом с использованием коммерческого тест-набора (ЗАО «Вектор-Бест»/Кольцово, РФ). Для анализа использовалась свежая сыворотка или хранившаяся при температуре – 4С не более 48 часов. Результаты регистрировались с помощью ИФА-ридера на длине волны 492 нм. Результаты оценивались по кривой оптической плотности и выражались в единицах измерения (в норме уровень общего IgE не должен превышать 150 ед.).

В основе метода ИФА лежит внедрение в систему антиген-антитело специального фермента, который связывается с одним из компонентов и меняет свой цвет. После сравнения окраски полученного комплекса с контрольными образцами делают вывод о наличии определенного антитела и его количестве. Иммуноферментный анализ — относительно простой метод, не требующий больших материальных затрат, но обладающий высокой чувствительностью, что дает возможность проводить исследование при наличии минимального количества подопытного материала. Важную роль иммуноферментный анализ играет в распознавании аллергических реакций, патологий иммунной системы [8].

Степень тяжести бронхиальной астмы определяли в соответствии с международными стандартами (GINA, 2007). У 10 больных (33,3%) была легкая персистирующая астма, у 10 больных - средней степени тяжести (33,3%) и у 10 больных - тяжелая астма (33,3%).

У больных с легким персистирующим течением была преимущественно атопическая астма, а при тяжелом течении заболевания наблюдали инфекционно-аллергическую астму (таблица 1).

Таблица 1. Клинические формы бронхиальной астмы

У больных со средней степенью тяжести заболевания выявлено достоверное повышение IgE в сыворотке крови. Оно составило 272,1 ± 12,4 МЕ/мл.

При анализе иммунограмм больных с легкой степенью тяжести мы получили повышение IgE в 4 раза по сравнению с контрольной группой. У группы больных БА легкой степени тяжести в сыворотке крови количество IgЕ составило 182,7 ± 43,1 МЕ/мл, у контрольной группы 45,6 ± 1,3 МЕ/мл.

Синтез и секреция IgE регулируется Т-лимфоцитами. Среди цитокинов, контролирующих продукцию IgE, есть два цитокина, оказывающих разнонаправленное действие на его синтез: интерлейкин-4 (IL-4) стимулирует, а интерферон-гамма – угнетает (IFN-γ). Растворимые низкоаффинные рецепторы FcεRII (CD 23) в ассоциации с IL-4 способствуют дифференцировке В-лимфоцитов в IgE-синтезирующие клетки, а INF-γ ингибирует этот процесс [9].

Антиген, поступая в организм, активирует макрофаги и вызывает секрецию ими ряда медиаторов, в том числе и интерлейкина-1 (IL-1), который стимулирует пролиферацию Т-клеток и является главным медиатором развития местной воспалительной реакции при любом типе воспаления. IL-1 способствует дифференцировке «нулевых» Т-хелперных лимфоцитов (Th0) в Т-хелперные клетки первого (Th1) и второго (Th2) класса, причем наибольшая стимулирующая активность IL-1 у больных с атопией связана с Th2-клетками, продуцирующие IL-4, который в свою очередь, обуславливает гиперпродукцию IgE.

Известно, что у больных атопическими заболеваниями отмечается функциональная несостоятельность Тh1-клеточной системы, степень которой, в числе многих других факторов, обуславливает тяжесть течения атопического воспаления и приводит к снижению IFN-γ.

В то же время известно, что продуцируемый Тh-1 клетками IFN-γ является антагонистом IL-4, который, в свою очередь, выступает в роли основного индуктора синтеза IgE. Таким образом, влияние IFN-γ приводит к снижению продукции IgE при атопическом воспалении, что имеет важнейшее значение в регуляции иммунного ответа при атопических заполеваниях.

Представляется возможным считать, что критерием, определяющим тяжесть периода обострения БА, может явиться не только повышенная концентрация типичных провоспалительных медиаторов в сыворотке крови, но и снижение содержания сывороточного IFN-γ, играющего у больных с атопией роль противовоспалительного фактора [10].

Таким образом, повышение IgЕ было отмечено во всех трёх группах, что подтверждает атопический механизм развития заболевания, опосредованный IgE и определяет активность аллергического процесса.

Обострение БА характеризуется высоким содержанием в сыворотке крови IgE. Повышенный синтез IgE связан с дефицитом IFN-γ при избытке IL-1α, который обуславливает развитие выраженного атопического воспаления и приступа БА [10].

1. 
   К.А.Масуев, Д.Г.Казанбеков, К.М.Алиева. Совершенствование методов реабилитации больных бронхиальной астмой на амбулаторном этапе лечения. Пульмонология 2007; 5: 29
   
2. 
   И.В.Демко, Н.В.Гордеева, М.М.Петрова, И.П.Артюхов. Бронхиальная астма в г. Красноярске: использование различных методов для оценки уровня контроля. Пульмонология 2007; 2: 68
   
3. 
   КазИнформ 3.05.2005 www.inform.kz
   
4. 
   Н.А. Геппе, А.Р. Денисова, Н.И. Соколова. Новое в комбинированной терапии среднетяжелой и тяжелой бронхиальной астмы у детей. Пульмонология 2007; 4: 12
   
5. 
   Л.А.Горячкина, Н.М.Ненашева, М.Ч.Тотикова, Н.В.Шмелева. Особенности бронхиальной астмы у подростков мужского пола. Пульмонология 2008; 2:18
   
6. 
   Е.С. Воронин, А.М. Петров, М.М. Серых, Д.А. Девришов. Иммунология. Москва 2002: 76
   
7. 
   В.И. Маколкин, С.И. Овчаренко. Внутренние болезни. Москва 1987: 43
   
8. 
   www.infomedical.ru
   
9. 
   А.А. Тотолян. Иммуноглобулин Е: структура, продукция, биологические эффекты и диагностическое исследование. Аллергология 1998; 2: 4-7
   
10. 
    О.В. Зайцева, А.В. Лаврентьев, С.В. Зайцева, Г.А. Самсыгина. Интерлейкин-1 альфа, фактор некроза опухолей-альфа и интерферон-гамма в сыворотке крови у детей при бронхиальной астме в различные периоды заболевания. Аллергология 2000; 3: 8-12.
    

Маутина М.Г.

Астана қ. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, 4 курс студенті.

Ғылыми жетекші Акпарова А.Ю

Адам генетикасының жаңа бағыттарының бірі - сыртқы орта әсеріне жауап беретін реакциялардың қалыптасуына жауап беретін гендердің тізбегіндегі түрлерін анықтау болып табылады. Мұндай гендерге ксенобиотиктер детоксикациясының, ДНК репарациясының және апоптоздың бақылау гендері жатады.

Жасушалардың бағдарламаланған өлімінің молекулалық механизмдерін зерттеу биологиялық ғылымның қазіргі кездегі ең күрделі және маңызды мәселесі болып табылады. Бұл мәселенің өзектілігі көптеген аурулардың жасушаның бағдарламаланған өлімінің реттелуінің бұзылуымен байланысты болуымен анықталады. Нақты аурулармен қатар жүретін жасушаның бағдарламаланған өлімінің реттеудің бұзылуының нақты механизмдерін анықтау берілген аурудың патогенезін және этиологиясын анықтауға көмектеседі. Соның салдары ретінде – жасушаның бағдарламаланған өлімінің реттелуінің бұзылуын түзету мүмкіндігі болып табылады [1-3].

Бронхты демікпе кезінде иммунокомпетентті жасушалар апоптозының бұзылуы қабыну ошағындағы сыртқы модулятор гендерінің (ИЛ-5) және bcl-2, bcl-xl, bcl-w, bak (агонистер) сияқты апоптоздың жасушаішілік эффекторлар белсенділігінің артуымен байланысты. Жасушадағы пролиферациялық және апоптоздық белсенділіктің негізгі реттеушісі p53 генінің өнімі болып табылады. Бұл транскрипциялық факторға жатады және проапоптоздық гендерді белсендіреді, сондай-ақ, антиапоптоздық эффекторлардың белсенділігін басып-жаншуға қабілетті [4].

Біздің зерттеуімізде 30 адам тексерілді. 10 науқаста демікпенің жеңіл түрі, тағы 10 науқаста аурудың орташа формасы, және қалған 10 адамда бронхты демікпенің ауыр түрі деген диагноз қойылды.

Нәтижелер сау және жасы 18-ден 45-ке дейінгі 10 адамнан тұратын бақылау тобымен салыстырылды.

Науқастарға жалпы клиникалық, иммунологиялық тексеру, сондай-ақ, апоптоздың қансарысулық маркерлеріне зерттеу жүргізілді.

Қан сарысуындағы Bcl-2, P53 концентрациялары иммуноферменттік жинақ (BMS244/2 Bcl-2, Bender MedSystems Bcl-2 үшін; BMS256 P53, Bender MedSystems P53 үшін) көмегімен өлшенді. Bcl-2 үшін жинақтың құрамына ұяшықтарда Bcl-2, Р53-ке сорбцияланған арнайы антиденелері бар сәйкесінше микропланшеттер кіреді. Антиденелермен жабылған ұяшықтарды 300µl Wash Buffer екі рет шаяды. Әрбір ұяшыққа 50 µl-ден коньгатты, белгіленген FITS (Bcl-2 үшін), биотин (Р53 үшін) енгізді. Содан кейін, 50 µl ұяшықтарға үлгілерді Sampl Dileunt қосылған 1:10 (Bcl-2 үшін), 1:2 (P53 үшін) қатынасында енгізген. Екі сағаттық инкубациядан кейін байланыспаған коньгатты шайып жойған, ұяшықтарға 100 µl-дей құрамында пероксидазамен (Bcl-2 үшін), стрептавидинмен (P53 үшін) белгіленген екіншілік антиденелері бар коньгаттарды енгізді. Байланыспаған коньгатты 30 минуттық инкубациядан кейін шайып жойған. Содан кейін, субстраттық комплекске 100 µl TMB Substrate Solution қосқан. Ол субстратты комплекспен өзара әрекеттесіп боялған ерітінді түзеді. Ферменттік реакция 100 µl Stop Solution қосқан кезде аяқталды. Анықталатын ақуыз концентрациясын көрсететін бояудың қарқындылығын толқын ұзындығы 450 нм кезінде Microplanshet Reader (BiolabSystem) көмегімен өлшеді. Bcl-2, Р53 концентрациясын дайын ақуыздық препараттар негізінде құрылған стандартты қисық бойынша анықтады.

Зерттеудің алынған нәтижелерінің статистикалық өңдеуін t Стьюдент критериін пайдалану арқылы жасады. Топтарды зерттеу кезіндегі айырмашылықтың дұрыстығын p<0,05-0,01-0,001 санады.

Сау адамдардың қансарысуындағы р53 ақуызының құрамы жоғары болып шықты, бірақ антиапоптоздық әсері бар ген ақуызының (bcl-2) деңгейі өте төмен болып шықты.

Керісінше, бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысуында bcl-2 ақуызының мөлшері жоғары екендігі, ал р53 концентрациясы төмен екендігі анықталды (1 кесте).

1 кесте. Бронхты демікпемен ауыратын науқастардағы апоптоздың қансарысулық маркерлерінің мөлшері
Зерттелген науқастардың тобы	Р53 (U/ml)	p	Bcl-2 (U/ml)	p
Жеңіл формадағы демікпе, (n=10)	2,3		1,2
Орташа түрдегі демікпе, (n=10)	1,7		1,8
Ауыр демікпе, (n=10)	1,56	<0,05	2,5	<0,05
Бақылау тобы, (n=10)	3,13		1,1

Алынған нәтижелердің сараптамасы бойынша иммунокомпетентті жасушалар (р53 өте жоғары мәні және bcl-2 өте төмен мәні) апоптозының деңгейі жоғары науқастардан тұратын 2 топ құралған - 12 (40%) және апоптоздың төмен деңгейі - 11 (36,7%) науқас.

Апоптоз процесі төмен болып шыққан топпен салыстырғанда - 70,2%, апоптоз белсенділігінің қансарысулық белгілері бар науқастарда перифериялық қандағы нейтрофилдердің мөлшері жоғары болатындығына көз жеткіздік - 75,5% (1-сурет). Лимфоциттердің популяциялық және субпопуляциялық құрамына сараптама жасау кезінде апоптозы төмен топтағы науқастарда табиғи киллерлердің (CD56+-клеткалар) сәл азайғаны, цитоксикалық лимфоциттердің (CD8+) және HLA-DR+- жасушаларының (белсенген жасушалар) артқаны айқындалды және бақылау тобымен салыстырғанда осы көрсеткіштердің сенімді өзгеруі байқалды (2-сурет).

Сурет 1 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардағы апоптоздың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты нейтрофилдер мен лимфоциттердің құрамы

Сурет 2 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты перифериялық қанындағы лимфоциттердің салыстырмалы құрамы

Сурет 3 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты перифериялық қанындағы лимфоциттердің абсолютті құрамы

Сурет 4 – иммунокомпетентті жасушалар апоптозының алуан түрлі белсенділігіне ие науқастардағы Е иммуноглобулинінің жалпы құрамы

Жүргізілген зерттеулер бойынша келесі мәліметтерге қол жеткіздік: апоптоздың белсенуімен науқастардың перифериялық қанында нейтрофилдер құрамы жоғары және IgE мәні төмен болады. Осы мәліметтерге қарап, бұл топта нейтрофилдік қабыну басым деп айтуға болады.

Тх2 иммундық жауаптың белсенуін көрсететін апоптоз белсенділігі төмен топтағы науқастарда IgE мөлшері жоғары болады. Тх2-жасушалар CD30 молекулалар экспрессиясының жоғары деңгейіне ие, мұны Тх1 қарағанда апоптозға тұрақтылығы жоғары фактор ретінде қарастыруға болады. Сондай-ақ, Тх1 клеткалардың FasL өндіру қабілеті анықталды. Сонымен қатар, IgE мес жасушаларда Fc^sR -мен өзара әрекеттесіп, эндогенді цитокиндердің (ИЛ-4, ИЛ-6, ИЛ-13, ФНОα) индукция жолымен олардың тіршілігін қолдайды (апоптозды алдын алады).

Сонымен, бронхты демікпе кезінде про- және антиапоптоздық эффекторлар әсерінен иммнокомпетентті жасушалардың бағдарламаланған өлімінің бұзылуы байқалады. Бұл қабынудың персистенциясына және ауруға сай клиникалық-функционалдық белгілерімен байланысты. Иммунокомпетентті жасушалардың апоптозы төмен топтағы науқастардың Т-цитоксикалық лимфоциттердің, HLA-DR+- жасушаларының, В-лимфоциттердің (СD19+-жасушалардың) абсолюттік мәнінің артқаны дәлелденді.

1. 
   Скулачев В.П. Явление запрограммированной смерти. Митохондрии, клетки и органы:Роль активных форм кислорода // Соросовский Образовательный Журнал. -2001.-№6(7). -С.4-11.
   
2. 
   Утешев Д.Б.,Сергеев А.В., Утешев Б.С. Апоптоз: фармакологические аспекты // Экспериментальная и клиническая фармакология. -2000. -№7(61). -С.7-65.
   
3. 
   Самуилов В.Д., Олескин А.В., Лагунова Е.М. Программируемая клеточная смерть // Биохимия. -2000. – Т.65(8). - С.1029-1046.
   
4. 
   Булгакова В.А. Оценка функциональной активности иммунокомпетентных клеток при атопической бронхиальной астме у детей // Иммунология.-2008.-№5.- С.284-289.
   
5. 
   Аббасова С.Г., Липкин В.М., Трапезников Н.Н., Кушлинскии Н.Е. Система FAS-FASL в норме и патологии. Вопр. биол., мед., фарм. химии. 1999; 3: 3-17.
   

Омарова Асем

Научный руководитель Акпарова А.Ю.

Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, г.Астана

Только в странах Европы от ССЗ в год умирает до 3млн человек, что составляет 48,3% от общей смертности. Уровень смертности от ИБС также высок в таких странах как Финляндия, Северная Ирландия, Англия и Австралия. Так в Казахстане смертность от ССЗ составляет 57% (1).

Среди терапевтических заболеваний распространенность ССЗ в Казахстане составляет 1078,9 случаев на 10,0 тыс. взрослого населения и занимает второе место.

Среди сердечно-сосудистых заболеваний ишемическая болезнь сердца (ИБС) является ведущей причиной ограничения трудоспособности и летальности населения.

Определение генетических факторов риска развития данного заболевания и раскрытие молекулярных механизмов, лежащих в основе массовой гибели кардиомиоцитов имеет большое значение в разработке новых подходов к диагностике и лечению ИБС.

Ишемическая (коронарная) болезнь сердца – хроническое заболевание, обусловленное недостаточностью кровоснабжения сердечной мышцы или, иначе говоря, её ишемий. ( Строна П. А.) В подавляющем большинстве (97-98%) случаев, ИБС является следствием атеросклероза артерий сердца, то есть сужения их просвета за счёт, так называемых, атеросклеротических бляшек, образующихся при атеросклерозе на внутренних стенках артерий. При этом течение заболевания может быть различным, в связи с чем, различают несколько основных клинических форм ИБС. Это — стенокардия, инфаркт миокарда и так называемый постинфарктный кардиосклероз, являющийся прямым последствием перенесённого инфаркта миокарда, сердечная недостаточность, то есть снижение насосной функции сердечной мышцы [2].

Большое значение в развитии ИБС имеют так называемые факторы риска, которые способствуют возникновению заболевания и создают угрозу ее дальнейшего развития.

Социально-культурными (экзогенными) факторами риска ИБС называются те из них, которые обусловлены средой проживания человека. Среди этих факторов риска ИБС наиболее распространены:

▪ неправильное питание (избыточное потребление высококалорийной пищи, насыщенной жирами и холестерином);

▪ гиподинамия;

▪ нервно-психические перенапряжения;

▪ курение;

▪ алкоголизм;

▪ риск возникновения ИБС у женщин увеличится при длительном применении гормональных контрацептивов.

Внутренними факторами риска (эндогенными) называются те из них, которые вызваны состоянием организма больного. Среди них выделяют:

• 
  гиперхолестеринемию, то есть повышенное содержание в крови холестерина;
  
• 
  артериальную гипертензию;
  
• 
  ожирение;
  
• 
  нарушение обмена веществ;
  
• 
  желчнокаменную болезнь;
  
• 
  некоторые особенности личности и поведения;
  
• 
  наследственность;
  
• 
  возрастной и половой факторы.
  

В данное время изучено 29 полиморфизмов в 27 генах, которые ассоциируются с ишемической болезнью сердца. При этом полиморфизмы 4 генов (ApoE, PAI01, GPIIIa, UCP2) статистически значимо ассоциировались с риском развития ишемической болезни сердца с поправкой на традиционные факторы риска. Только ε4 аллель гена ApoE ассоциируется как с риском развития ишемической болезни сердца, так и со структурными маркерами атеросклероза. Ген апоЕ человека локализован в 19-й хромосоме, в которой находится также ген В,Е-рецептора. [ Francke ea 1984 ]. Характерно, что один и тот же ген кодирует В,Е-рецептор и детерминирует заболеваемость семейной гиперхолестеринемией . В 19-й хромосоме также расположены гены C-I и C-II. Эти три гена (апоЕ, ген апоС-I и ген апоС-II ) локализованы в хромосоме между р13 и ql3, причем гены апоЕ и апоС-1 находятся близко друг от друга, при этом выделяют общий апоЕ/С-1-генный локус размером в 15000 пн (4)

Генетический полиморфизм апоЕ - важная предпосылка для возникновения гиперлипопротеинемии и развития атеросклероза в человеческих популяциях (статистический предиктор), причем у женщин в большей степени, чем у мужчин. Свыше 90% пациентов с семейной дисбеталипопротеинемией были гомозиготными по аллелю апоЕ2 . АпоЕ4 является фактором риска атеросклероза с повышенным содержанием липопротеинов низкой плотности ( ЛПНП) в крови.(19cen-q13.2 Perical-Vance M.A.,1990 ; Perical-Vance M.A.,1991). Изучение факторов предрасположенности к развитию атеросклероза привело к выявлению генетической составляющей данного феномена. Известно, что оксид азота (NO) – основной эндотелиальный фактор релаксации, вызывающий расслабление гладкомышечной мускулатуры сосудов, и таким образом участвующий в поддержании тонуса сосудистой стенки. NO имеет значение и в патогенезе ишемической болезни сердца, поскольку NO угнетает пролиферацию гладкомышечных клеток, а также обладает протективным эффектом в отношении агрегации тромбоцитов, а также ингибирует адгезию лейкоцитов к эндотелию. Описаны и изучаются 4 полиморфных маркера гена NOS3: интрон 18 локус А27С; интрон 23 локус G10T; интрон 4 eNOS4а/b полиморфизми аксон 7 Glu298Asp, которые связаны с такими заболеваниями как артериальная гипертензия и ишемическая болезнь сердца. (5)

Были идентифицированы гены, отнесенные к сердечно-сосудистой системе, которые подразделяются на 4 категории:

• 
  атеросклероз (липопротеины)
  
• 
  атеросклероз (воспаление)
  
• 
  вазоконстрикция и вазодилатация
  
• 
  ремоделирование сосудов
  

В настоящее время не вызывает сомнения, что основой развития атеросклероза и в том числе коронарного атеросклероза является так называемая атерогенная дислипопротеидемия, которая заключается в нарушении соотношения в крови холестерина во фракциях ЛПВП (липопротеины высокой плотности) и ЛПНП (липопротеины низкой плотности). Это нарушение состоит в уменьшении фракции антиатерогенных ЛПВП, и увеличении фракции атерогенных ЛПНП. Частицы ЛПВП (липопротеин высокой плотности) содержат целый спектр apoлипопротеинов— А, В, С, Д и Е. Апопротеины выполняют три основные функции:

1) взаимодействуя с фосфолипидами, помогают солюбилизировать эфиры холестерина и триглицериды;

2) регулируют взаимодействие липидов с ферментами - липопротеинлипазой и др.;

3) обеспечивают связывание липопротеинов со специфическими рецепторами клеточной мембраны в местах их усвоения.

Апопротеин Е состоит из 229 аминокислот и участвует в обмене холестерина, обеспечивая связывание липопротеидов с рецепторами ЛПНП. Предполагают, что секретируемый астроцитами апопротеин Е захватывается нейронами (при участии белка, подобного рецептору ЛПНП) и влияет на их функцию. Семь известных на сегодня изоформ апо А-I связаны с мутациями или делецияии отдельных аминокислот (12). В случае апо А-IMilano это приводит к снижению холестерина ЛПВП , а в остальных случаях уровень нормален. Кроме того, описана семья, у которой большая мутация в локусах генов апо А-I и апо С-III привела к полному отсутствию этих апопротеинов в плазме, очень низкому уровню холестерина ЛПВП и раннему развитию ИБС. Процесс депонирования холестерина из липопротеиновых частиц на стенках кровеносных сосудов далеко не единственный патофизиологический процесс, приводящий к образованию атеросклеротических отложений в сосудах. Существует ряд других факторов, определяющих склонность к образованию атеросклеротических бляшек. Эти факторы связаны, прежде всего, с процессами воспаления и иммунного ответа. Так например, цистатионин-бета синтаза (CBS) катализирует преобразование L-серина и L-гомоцистеина в цистатионин. Фермент наиболее обильно экспрессируется в цитоплазме клеток печени и поджелудочной железы. Гипергомоцистеинемия – установленный фактор риска для развития атеросклероза; полиморфизм 833T/C в CBS1 был ассоциирован с ИБС. Маркером начинающегося воспаления является C-реактивный белок( CRP ) – основной белок острой фазы, присутствующий в плазме. он имеет роль в патогенeзе атеросклеротических повреждений, полиморфизм 1059 G > C ассоциирован с атеросклерозом.(6).

Также активно изучается полиморфизм генов противовоспалительных цитокинов IL1A– наиважнейший провоспалительный цитокин, производимый моноцитами и макробактериофагами. Этот цитокин выпускается в ответ на повреждение или некроз клеток. IL-1 стимулирует размножение тимоцитов и B-клеток. Уровень IL-1 в атеросклеротических бляшках увеличен; полиморфизмы в гене IL1A ассоциированы с прогрессирующим периодонтитом. Также известен PPARA, запускаемый альфа рецептор. Воздействие рецепторами PPAR влияют на экспрессию ряда генов вовлечённых в иммунный ответ и воспаление. Полиморфизмы L162V и V227A в PPARA влияют на уровни липопротеинов в плазме и могут повышать восприимчивость к образованию атеросклероза. (7)

На данный момент описаны и активно изучается целый ряд генов-кандидатов факторов системы гемостаза, связных с ИБС. Среди них: ген фибриногена (FGB), ингибитора активатора плазминогена первого типа {РАН), тромбомодулина (THBD), и протеина С (PROC). Изучена и описана взаимосвязь генотипов этих полиморфных маркеров генов-кандидатов с факторами риска атеросклероза и особенностями клинических проявлений ИБС. (14). Таким образом, ИБС - распространённое заболевание, одно из основных причин смертности, а также временной и стойкой утраты трудоспособности населения в развитых странах мира. В связи с этим проблема ИБС занимает одно из ведущих мест среди важнейших медицинских проблем XXI века. По статистике в Европе ИБС определяют 90 % от всех заболеваний сердечно-сосудистой системы, что характеризует ИБС как одно из самых часто встречающихся заболеваний. Причиной развития ИБС считаются наследственная предрасположенность, так и экзогенные и эндогенные факторы. Полиморфизм генов играет большую роль в предрасположенности к развитию мультифакториальных заболеваний и относится к одной из наиболее серьезных задач современной генетики. Более детальное понимание молекулярных процессов заболевания будет способствовать выявлению групп риска - людей предрасположенных к развитию ИБС. Определение индивидуальных особенностей генотипов поможет выработать стратегии эффективных мер профилактики, ранней диагностики и персонализированного лечения.

1. 
   Булентаева З.А. Роль генов клеточного цикла, апоатоза и детоксикации ксенобиотиков в развитии инфаркта миокарда // г. Алматы. - 2008г. – С. – 13
   
2. 
   http: //www. Cardioklub.ru. Ишемическая болезнь сердца (статья № 2)
   
3. 
   Л.О.Минушкина. Гены эндотелиальных факторов и артериальная гипертония: автореф…. Канд. Мед наук.- Москва,2005-С.1-3
   
4. 
   
   жүктеу/скачать 3.94 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: