Қазақстан Республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi



Дата13.06.2016
өлшемі127 Kb.
#132039

Қазақстан Республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi


Шәкәрiм атындағы Семей Мемлекеттiк университетi

4-деңгейлi АӘК құжаты

ОӘК


ПОӘК 042-14-02-03.1.20.68/03-2013

«Автоматты басқарудың сызықсыз жүйелері» пәнiнiң оқу-әдiстемелiк кешенi

1 баспа




«АВТОМАТТЫ БАСқАРУДЫң СЫЗЫқСЫЗ ЖүЙЕЛЕРі»

пәнiнiң оқу-әдiстемелiк кешенi

5В070200 Автоматтандыру және басқару- мамандығы үшiн



Семей


2013


Мазмұны




1

2

3

4

5

Глоссарий

Дәрiстер

Лабораториялық сабақтар

Практикалық сабақтар

СОӨЖ және СӨЖ


3

4

9



11

13



1 Глоссарий
Сигнал- ақпаратты беруге арналған физикалық процесс

Интерфейс – бұл ақпаратты кескіндеу түрі және машина мен адам арасында диалог жүргізу.
Қолданушы интерфейсі- қолданушының компьютермен байланысын жүргізетін программалық және аппараттық жабдықтар жиынтығы.
Диалог дегеніміз ақиқат уақыт масштабында жүргізілетін және нақты бір есепті шешуге бағытталған адам мен компьютер арасындағы ақпарат алмасу.
Хабарлама- ақпарат алмасуға қатысатын ақпарат бөлігі.
Формалар- қолданушы интерфейсін құрастырушы блоктар.
Процедуралық негізделген интерфейстер- «процедура» және «операция» ұғымдарына негізделген қолданушымен әсерлесудің моделі.
Нысандық негізделген интерфейстер- белгілі-бір облыстағы нысандарды басқаруға арналған.
Примитивті интерфейс деп қолдануышмен консольдық режимде қарым-қатынас жүргізуді айтады.
Ақпараттық терезе- бұл екі түрде болады: хабарлама терезесі және көмек терезесі.
Пиктограмма дегеніміз онымен байланысқан буфер мазмұнын көрсететін графикалық кескіні бар кішкене терезе.
Метафора – бірінщіге ұқсас түрде, бірінщі нысанның қасиетін басқаға ойша түрде тасымалдау.
Нысан-Мәліметтер қолданушыны ақпаратпен жабдықтайды.
Кестелер- мәліметтерді тұрақты сақтауға аранлған.
Сұраулар- ары қарай өңдеу үшін белгілі-бір шаблон бойынша кестеден мәліметтер шақыру.
Формалар- мәліметтерді ыңғайлы түрде кіргізу және қарау үшін.
Сигнал- ақпаратты беруге арналған физикалық процесс

2 Дәрістер
Дәрістер – ұсынылатын пәннің теориялық сұрақтарын логикалық формада қарастыру мақсатынан тұратын оқу сабағының түрі
Тақырып №1 Сызықсыз жүйенің анықтамасы
1 Сызықсыз жүйенің анықтамасы

2 Сызықсыз жүйелердің негізгі ерекшеліктері және есептері
Барлық техникалық жүйелер- сызықсыз. Осы жүйелерді зертеудің бірінші кезеңі олардың сызықты математикалық модельдерін зертеуден тұрады. Сызықсыз жүйелерге сызықты дифференциалды теңдеулермен сипаттала алмайтын барлық жүйелер жатады.

Бақылау сұрақтары:

1 Сигнал дегенiмiз не?

2 Сызықсыз жұйе деген не?

3 Релелік жүйе деген не?

4 Ляпунов тәсілі?

5 Сызықсыз жүйелердің негізгі сипаттамалары?

6 Фазалық жазықтықтағы қозғалыстың кескіні?
ТАҚЫРЫП №2 Типтік сызықсыздық, олардың статикалық және уақыттық сипаттамалары
1 Типтік сызықсыздық, олардың статикалық және уақыттық сипаттамалары

2 Сызықсыз буындардың тізбекті және параллель қосылыстарының статикалық сипаттамаларын анықтау
Автоматты басқару құрылғыларындағы типтік сызықсыздық деп сызықсыз буынның кірістік координатасы үшін шығыстық координата нолге тең интервалмен анықталатын жансыз зонаны айтады.

Бақылау сұрақтары:

1 Типтік сызықсыздық дегеніміз не?

2 Статикалық сипаттама деген не?

3 Уақыттық сипаттама деген не?

4 Сызықсыз буындардың тізбекті және параллель қосылыстарының статикалық сипаттамаларын анықтау
ТАҚЫРЫП 3 Бірінші жуықтау теңдеуі, оларды линеаризациялау және тұрақтылықты зерттеуге қолдану (Ляпуновтың бірінші- екінші тәсілдері)
1 Бірінші жуықтау теңдеуі, оларды линеаризация –лау және тұрақтылықтыззерттеуге қолдану (Ляпуновтың бірінші- екінші тәсілдері)

2 Ляпунов функцияларын таңдау мысалдары

Бұл тақырыпта 19-ғасырдың соңында орыс математигі Ляпунов ашқан тәсілдер қарастырылады.



Бақылау сұрақтары:

1 Линеаризация дегеніміз не?

2 Тұрақтылық қалай зерттеледі?

3 Тұрақтылықты зерттеу тәсілдері?

4 Гармоникалық баланс деген не?

5 Автотербеліс қалай зерттеледі?

6 Айнымалы құрылымды жүйелер?

7 Абсолютті қателік?


ТАҚЫРЫП 4 Попов тұрақтылығын анықтаудың жиіліктік тәсілдері
1 Попов тұрақтылығын анықтаудың жиіліктік тәсілдері.

2 Попов тәсілінің геометриялық интерпретациясы
Абсолютті тұрақтылық- белгілі-бір анықталған класқа сызықсыздықты толық жүйктеуге арналған сызықсыз жүйенің тұрақтылығы. Попов ұсынған абсолютті қателік критериін беріліс функциясының сызықсыз бөлігімен қосылысы түрінде қабылдауға болады.

Бақылау сұрақтары:

1 Абсолютті тұрақтылық деген не?

2 Попов тұрақтылығын анықтаудың жиіліктік тәсілдері

3 Попов тәсілінің геометриялық интерпретациясы

4 Типтік сызықсыздық дегеніміз не?

5 Статикалық сипаттама деген не?

6 Уақыттық сипаттама деген не?
ТАҚЫРЫП 5 Фазалық кеңістікте қозғалыстың тұрақтылығын анықтау
1 Фазалық кеңістікте қозғалыстың тұрақтылығын анықтау. Екінші ретті сызықты жүйелердің фазалық портреттері..

2 Фазалық траекториялардың жуықталған және нақты тәсілдері

Бақылау сұрақтары:

1 Қозғалыстың тұрақтылығы деген не?

2 Айнымалы құрылымды жүйе анықтамасы?

3 Екінші ретті сызықсыз жүйелер?

4 Фазалық траекториялар?

5 Олардың жуықталған және нақты тәсілдері?


ТАҚЫРЫП 6 Нүктелік түрлендіру тәсілі, осы тәсілді сызықсыз жүйелерді қолдануға қолдану
1 Нүктелік түрлендіру тәсілі, осы тәсілді сызықсыз жүйелерге қолдану

2 Түрлендіру тәсілдері

Бақылау сұрақтары:

1 Өшпейтін тербеліс деген не?

2 Фазалық траектория деген не?

3 Нүктелік тұрлендіру деген не?


ТАҚЫРЫП 7   Гармоникалық линеаризация тәсілі

1 Гармоникалық линеаризация тәсілі

2 Релелік және сызықсыз буындардың гармоникалық линеаризация коэффициенті

Гармоникалық линеаризация тәсілі сызықсыз жүйелердің тұрақтылығын және дәлдігін сызықты жүйелерге арналған тәсілдерді қолданып, практикаға қажетті дәлдікпен зерттеуге мүмкіндік береді. Гармоникалық линеаризация автотербелістің, жиіліктің және амплитуданың болуын анықтауға мүмкіндік береді.



Бақылау сұрақтары:

1 Гармоника анықтамасы?

2 Гармоникалық линеаризация тәсілі

3 Релелік және сызықсыз буындар

4 Гармоникалық линеаризация коэффициенті

5 Гармоникалық линеаризация ерекшелігі?

6 Зерттеу тәсілі?
ТАҚЫРЫП 9 Сызықсыз жүйелерде тұрақтылықты анықтау

1Сызықсыз жүйелерде тұрақтылықты анықтау

2 Сызықсыз жүйелерді анализдеудің жуықталған тәсілдері

3 Тепе-тең жағдайдағы тұрақтылықтың жуықталған бағасы

Бақылау сұрақтары:

1 Сызықсыздық анықтамасы?

2 Тұрақтылық анықтамасы?

3 Сызықсыз жүйелердің тұрақтылығының сызықты жүйелерден ерекшелігі не?

4 Оның артықшылықтары мен кемшіліктері

5 Сызықсыз жүйелерде тұрақтылық қандай тәсілдермен анықталады?

6 Сызықсыздықты анализдеудің жуықталған тәсілдері?

7 Тұрақтылықтың жуықталған бағасы деп нені айтады?


ТАҚЫРЫП 10 Сигналдарды дискреттеудің түрлері (уақыт және деңгей бойынша кванттау)

1 Сигналдарды дискреттеудің түрлері (уақыт және деңгей бойынша кванттау). Дискретті автоматты сигналдардың мысалдары. Уақыт бойынша квантталған сигналдардың түрлері.

2 Дискретті автоматты жүйелердің элементтерінің аналитикалық сипаттамасы, басқарушы ЭЕМ, сигналдарды түрлендіргіштер

Бақылау сұрақтары:

1 Дискреттеу деген не?

2 Дискреттеу есебінің қойылуы?

3 Дискреттеу түрлері?

4 Уақыт бойынша кванттау

5 Деңгей бойынша кванттау

6 Жалпы кванттау деген не?

7 Дискретті жүйелердің аналитикалық сипаттамасы?


ТАҚЫРЫП 11 Импульстік сигналдар үшін Лаплас түрлендіруі

1 Импульстік сигналдар үшін Лаплас түрлендіруі

2 Тізбекті жалғанған буындардың беріліс функциялары және кері байланысты жүйелер

Бақылау сұрақтары:

1 Импульстік сигнал анықтамасы?

2 Импульстік жүйе деген не?

3 Импульстік жүйелер үшін Лаплас түрлендіруі?

4 Тізбекті буындардың беріліс функциялары қалай беріледі?

5 Кері байланысты жүйе деген не?

6 Модуляция деген не?

7 Модуляцияның қандай түрлері бар?

8 Жүйенің сапасы қалай анықталады?

9 Сандық жүйе деген не?

10 Амплитудалық модуляция деген не?

11 Ендік-импульстік модуляция деген не?

12 Жиіліктік-импульстік модуляция деген не?
ТАҚЫРЫП 12 Импульстік жүйелердің қажетті және жеткілікті шарттары. Импульстік жүйелердің тұрақтылық критерилері. Логарифмдік жиіліктік сипаттамалармен тұрақтылықты зерттеу

1 Импульстік жүйелердің қажетті және жеткілікті шарттары. Импульстік жүйелердің тұрақтылық критерилері. Логарифмдік жиіліктік сипаттамалармен тұрақтылықты зерттеу.

2 Жүйенің тұрақтылығына дискреттік интервалының әсері

3 Соңғы ұзақтықты өтпелі процестер

4 Импульстік жүйе арқылы кездейсоқ сигналдың өтуі. Жүйенің динамикалық қателік коэффициенті

5 Түрлендіру, дифференциалдау операторларының амплитудалық, фазалық жиіліктік сипаттамаларының қажалуы.

6 Дискретті нысандардың анализі

Бақылау сұрақтары:

1 Импульсті жүйе деген не?

2 Тұрақтылық критерилері?

3 ЛЖС тұрақтылық қалай зерттеледі?

4 Өтпелі процесс деген не?

5 Амплитудалық, фазалық жиіліктік сипаттамаларының қажалуы

6 Дискретті нысандар қалай анлизделеді?

ТАҚЫРЫП 13 Дискретті АБЖ анализі

1 Дискретті АБЖ-ң сапасын анықтау

2 Сызықсыз импульстік жүйелер

Бақылау сұрақтары:

1 Дискретті АБЖ анықтамасы?

2 АБЖ деген не?

3 Сызықсыз жүйе анықтамасы?

4 Импульстік жүйе анықтамасы?

5 Анализдеу тәсілдері?

6 Оптималды басқару деген не?
ТАҚЫРЫП 14 Дискретті АБЖ синтезі

1 Дискретті АБЖ синтезі

2 Реттеудің сандық жүйелері, олардың алгоритмдері және есептеу ерекшеліктері

Бақылау сұрақтары:

1 Дискретті АБЖ синтезі?

2 Синтездеу кезінде қандай маңызды шарттарды ескеру қажет?

3 Синтездеудің қандай тәсілдері бар?

4 Синтез қандай жиіліктік сипаттаманың көмегімен жүзеге асырылады?

5 Синтездеу мен анализдеудің арасындағы айырмашылық?


ТАҚЫРЫП 15 Реттеудің сандық жүйелері, олардың алгоритмдері және есептеу ерекшеліктері. Деңгей бойынша квантталған жүйені анализдеу

1 Реттеудің сандық жүйелері, олардың алгоритмдері және есептеу ерекшеліктері. Деңгей бойынша квантталған жүйені анализдеу

Бақылау сұрақтары:

1 Кванттау анықтамасы?

2 Реттеу деген не?

3 Деңгей бойынша кванттау деген не?

4 Оны анализдеу тәсілдері?

5 Кванттауды есептеу

6 Оның ерекшеліктері

7 Сандық жүйе?

8 Сандық жүйе қандай құрылғылар негізінде құрылады?
3 Лабораториялық сабақатар
Лабораториялық сабақтар – студенттердің өздік жұмыс қабілеттерін арттыруға арналған сабақ түрінің формасы.
Лабораториялық жұмыс №1 Simulink(MATLAB) программалық жүйесімен танысу
Жұмыстың мақсаты: Simulink программасының модельдерді құрастыру принциптерімен, блоктарымен және графикалық интерфейстерімен, сонымен қатар қарапайым құрылымдарды құру және моделдеуәдістерін меңгеру
Бақылау сұрақтары:
1 Simulink(MATLAB) программасының мүмкіндіктері

2 Программаның негізгі бөлімдері

3 «Linear» бөлімінің негізгі блоктары және сипаттамалары

4 «Source» бөлімінің негізгі блоктары және сипаттамалары

5 «Discrete» бөлімінің негізгі блоктары және сипаттамалары
Лабораториялық жұмыс №2.Типтік сызықсыздықтар және олардың уақыттық сипаттамалары

Жұмыстың мақсатызнакомство с типовыми нелинейностями и построение моделей, в программе Simulink, а также приобретение навыков создания и моделирования простейших структур.
Бақылау сұрақтары:
1 Определение линейной и нелинейной системы.

2 Основные блоки раздела «Nonlinear» и их характеристики.



  1. Какие виды типовых нелинейностей вы знаете.

  2. Дайте характеристику каждому типу нелинейностей, какие параметры можно задать для них в программе Simulink (на примере выполненной работы), где применяются данные нелинейности.


Лабораториялық жұмыс №3 Фазовые портреты систем второго порядка
Жұмыстың мақсаты: Сызықты жүйелердің параметрлерінің фазалық портрет түріне әсерін зерттеу
Бақылау сұрақтары:
1 Фазалық портрет деген не?

2 Фазалық траектория деген не?

3 Сызықтық жүйе параметрлері фазалық портрет параметрлеріне қалай әсер етеді?

4 Сызықты жүйелерде айрықша жүйелердің қандай түрлері бар?

5 Процестердің сапалық көрсеткіштерін фазалық траекторияның түріне байланысты қалай анықтауға болады?

6 Фазалық траекторияның түріне байланысты өтпелі процесс қисығын қалай тұрғызуға болады?



Лабораториялық жұмыс №4 Метод гармонической линеаризации
Жұмыстың мақсатыявляется освоение метода приближенного исследования периодических режимов в релейных сисТақырыпх и проверка результатов с помощью компьютерной имитации.

Контрольные вопросы

1 Сущность метода гармонической линеаризации.

2 В чем состоит принципиальное отличие гармонической линеаризации от обычной?

3 Методика определения частоты и амплитуды автоколебании.

4 Что такое автоколебание, предельный цикл?

5 Чем отличается сисТақырып с жестким автоколебанием от системы с мягким автоколебанием?


Лабораториялық жұмыс №5 Анализ свойств системы с разнотемповыми движениями
Жұмыстың мақсатыИсследовать возможность разделения движений в системе при наличии малых инерционностей и оценить влияние различных параметров как на полное движение, так и на отдельные его составляющие.
Контрольные вопросы
1 Причина появления разнотемповых движений.

2 Как влияют корни на составляющие движения.

3 Что такое автоколебание, предельный цикл?

4 Чем отличается сисТақырып с жестким автоколебанием от системы с мягким автоколебанием?

5 Какие типы особых точек существуют в линейных сисТақырыпх?

6 Что такое фазовый портрет?


7 Что такое фазовая траектория?

8 Какие виды типовых нелинейностей вы знаете.

4 Практические занятия
Практические занятия – также как и лабораторные занятия направлены на развитие самостоятельности студентов и приобретение умений и навыков.

Практические занятия должны способствовать углубленному изучению дисциплины. Именно на этих занятиях студенты учатся высчитывать основные метода теории нелинейных систем автоматизации, грамотно излагать проблемы и свободно высказывать свои мысли и суждения, рассматривают ситуации, способствующие развитию профессиональной компетентности. Всё это помогает приобрести навыки и умения, необходимые современному специалисту.



Лабораториялық жұмыс №1 Определение амплитуды и частоты периодического решения
Цель работы Определение амплитуды и частоты периодического решения при помощи критерия устойчивости Михайлова.
Бақылау сұрақтары:
1 Сущность метода гармонической линеаризации.

2 В чем состоит принципиальное отличие гармонической линеаризации от обычной?

3 Методика определения частоты и амплитуды автоколебании.

4 Что такое автоколебание, предельный цикл?



  1. Чем отличается сисТақырып с жестким автоколебанием от системы с мягким автоколебанием.


Лабораториялық жұмыс №2 Приближенная оценка устойчивости состояния равновесия
Цель работы произвести приближенную оценку устойчивости системы.
Бақылау сұрақтары:
1 В каком случае нелинейная сисТақырып имеет периодическое решение, приближенно описываемое синусоидой.

2 Критерий Михайлова.

3 Критерий Гурвица.

4 Методика определения частоты и амплитуды автоколебании.

5 Что такое автоколебание, предельный цикл?

6 Чем отличается сисТақырып с жестким автоколебанием от системы с мягким автоколебанием.




Лабораториялық жұмыс №3 Анализ дискретных объектов/систем
Цель работы является изучение численных и имитационных методов исследования дискретных объектов.
Бақылау сұрақтары:
1 Сущность численного метода.

2 Сущность имитационного метода.

3 Сущность аналитического метода.

4 Определение дискретной САУ.

5 Что такое импульсный элемент?

6 Что такое решетчатая функция?

7Что такое экстраполятор?

8 Какие системы называются гибридными?


Лабораториялық жұмыс №4 Исследование устойчивости дискретных системы автоматического регулирования
Цель работы заключается в исследовании устойчивости дискретных систем.
Бақылау сұрақтары:


  1. Определение дискретной САУ.

  2. Что такое импульсный элемент?

  3. Что такое решетчатая функция?

  4. Что такое экстраполятор?

  5. Условие устойчивости дискретных систем.

  6. Дайте определение критерию Гурвица.


5 СРСП и СРС
При кредитной системе обучения предъявляются высокие требования к повышению качества организации самостоятельной работы студента, которая включает выполнение различных домашних заданий.

Самостоятельная Лабораториялық жұмыс студента под руководством преподавателя – одна из форм учебной работы при кредитной системе обучения, которая проводится в виде аудиторного занятия в диалоговом режиме, а также в виде консультаций во внеаудиторное время.

Содержание самостоятельной работы студентов под руководством преподавателя и чисто самостоятельной работы студента приведено в таблице 4, 5.
Таблица 4 План СРСП

СРСП

аудиторная

внеаудиторная

СРСП №1 п.1 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №2 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №3 п.2.1 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №4 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА


СРСП №5 п.2.2 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №6 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №7 п. 3.1 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №8 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №9 п 3.2 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №10 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №11 п 4 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №12 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №13 п 5 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №14 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №15 п 6 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №16 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №17 п 6 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРСП №18 Оформление отчета по выполненному пункту ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

На самостоятельную работу студента под руководством преподавателя выносится выполнение расчетно-графических заданий (ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА). Расчетно-графическое задание (ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА) состоит из титульного листа, оглавления, выполненных заданий, список использованных источников. ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА состоит из 6 пунктов.



Таблица 5 План СРС


Номер

СРС

Тақырып СРС

СРС №1

Основные особенности нелинейных систем.

СРС №2

Определение статических характеристик последовательного и параллельного соединения нелинейных звеньев.

СРС №3

Примеры выбора функции Ляпунова

СРС №4

Геометрическая интерпретация метода Попова

СРС №5

Приближенные и точные методы построения фазовых траекторий.. Фазовые портреты нелинейных систем.

СРС №6

Методы изоклин припасовывания

СРС №7

Коэффициент гармонической линеаризации релейных звеньев, нелинейного звена с насыщением и с зоной нечувствительности.

СРС №8

Оформление отчета по выполненному п 3.2 ЕСЕПТІК-ГРАФИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА

СРС №9

Приближенные методы анализа нелинейных систем

СРС №10

Аналитическое описание элементов дискретной автоматической системы, управляющая ЭВМ, преобразователи аналоговых сигналов в цифровые и цифровые в аналоговые

СРС №11

Передаточные функции последовательного соединения звеньев и системы с обратной связью.

СРС №12

Влияние интервала дискретности на устойчивость системы.


СРС №13

Переходные процессы конечной длительности, условие их физической реализуемости.


СРС №14

Прохождение случайного сигнала через импульсную систему. Коэффициент динамической ошибки системы.

СРС №15

Искажение амплитудных и фазовых частотных характеристик операторов преобразования (операции интегрирования, дифференцирования, экстраполяции).

СРС №16

Нелинейные импульсные системы.

СРС №17

Цифровые системы регулирования, их алгоритм и особенности расчета. Анализ системы с квантованным по уровню сигналом.




Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет