ТОТЖ регенерация учаскесі ұзындығын есептеу

Регенерация учаскесі ұзындығы шамасын бағалау үшін келесі өрнектер пайдаланылуы мүмкін:

мұнда Amax, Amin (дБ) – ТОТЖ аппаратурасының басып тасталатын өшуінің максималды және минималды мәндері;

Aok(дБ/км) – кабельдің оптикалық талшықтарындағы километрлік өшу;

Aнс(дБ) – регенерация учаскесіндегі кабельдің құрылыстық ұзындығы жымдасуы арасындағы ажыратылмайтын оптикалық жалғаушысының оптикалық сәулелену қуаты өшуінің орташа мәні;

Lстр (км) – регенерация учаскесіндегі кабельдік құрылыстың ұзындығының орташа мәні;

Аpc (дБ) – ажыратылатын оптикалық жалғаушының оптикалық сәулеленуі қуаты өшуі;

n - регенерация учаскесіндегі ажыратылатын (ағытылатын) оптикалық жлғаушылардың саны.

Құрылыстық ұзындықтардың жымдасу (біріктіру) орны қосымша өшуді енгізбейді деген шартпен регенерация учаскесінің максималды мүмкін болатын ұзындығын анықтайық. Онда регенерация учаскесі регенерациясы тарату жүйесі энергетикалық зонасымен және кабельдің километрлік өшуімен анықталады:

мұнда А – жүйенің энергетикалық зонасы;

Lk - кабельдің километрлік өшуі.

Тарату жүйесінің энергетикалық зонасы таратушы және қабылдаушы жақтарындағы сигналдық максималды мүмкін деңгейлерімен анықталады:

А=39+6=45, дБм (3.18)

ОМЗКГМ кабелінің 0,22 дБ/км-ге тең километрлік өшуі бар.

Осыдан (3.17) формуласы бойынша

Сәулежолының сатылы профилді сыну көрсеткіші бар талшықты - оптикалық кабельді пайдаланғанда регенерациялық учаскенің дисперсиямен шектелген ұзындығы 232 км-ге тең болады.

Бұл жағдайда регенерация учаскесі ұзындығы кабельдегі өшумен, жымдасу орындарындағы: сәулежол – таратқыш, сәулежол – сәулежол, сәулежол - қабылдағыш, сондай-ақ сәулежол материалының ескерілуі есебінен, лазер деградациясынан қосымша шығындармен:

. (3.19)

мұнда А - жүйенің энергетикалық запасы;

Lbb - сәулежол – таратқыш жымдасуындағы шығындар;

Lвыв - сәулежол – қабылдағыш жымдасуындағы шығындар;

Lст – қосымша шығындар себебінен туындайтын өшу;

Lm - сәулежол – сәулежол жымдасуындағы өшу;

Lk – кабельдің километрлік өшуі;

L – кабельдің құрылыстық ұзындығы.

Кабель 2 км ,4км, 6 км, 10км-лік құрылыстық ұзындықтармен дайындалып беріледі.

Келесі шарттарда регенерация учаскесі макисмалды мүмкін болатын ұзындығын есептейік:

L = 6 км, А = 45 дБм, Lвв= 0,05 дБ, Lвыв = 0,05 дБ, Lct = 5 дБ, Lm = 0,05 дБ, Lк=0,22дБ/км

км, (3.20)

Табылған шамалардан, талшықтың дисперсиялық қасиеттерін (бұл жағдайда ұзындық 232 км) және өшуді (мұнда 219 км) ескере отырып регенерация учаскесінің ұзындығы ақырғы мәні ретінде ең кішкентай мәнін таңдап аламыз. Регенерация учаскесі ұзындығы 219 км-ге тең.

Сонымен, елді пункттер арасындағы үлкен емес аралықтарды, олардың ішіндегі максималдысы Байганин мен Жарқамыс арасы 85 км, ескере отырып, регенераторлар немесе оптикалық күшейткіштер керек емес деген қорытындыға келеміз.
3.8 ТОК-гі SZ - құрылымын есептеу
3600 – қа толық айналым аймақ адымы есілу адымы S деп аталады.

Иірілген элементтер мен кабельдің көлденең қимасы арасындағы бұрыш есілу бұрышы  деп аталады. Кабель өсі мен иірілетін элемент ортасы арасындағы қашықтық есілу радиусы R деп аталады.

Берілген кабель түрлері үшін есілу адымы S=170мм және есілу радиусы R=4,3мм, онда қосымша ұзындық Z тең болады:

. (3.21)

Сондықтан кабель ұзындығы әрбір 100 метріне иірілетін элементтер 1,25 м-ге ұзындық.

Есілу бұрышы тең:

. (3.22)

Сәйкесті қисықтық радиусы тең:

Тартылуға берілген жүктемелер аумағында және температуралық диапазонда рұқсат етілмейтін беріліс сипаттамаларының өзгеруі мен сәулежолдардың бүліну қауіпі пайда болмас үшін иіумен бірге талшықтардағы сәулежолдардың тартылуын және қысымдалуын шектеу қажет. ТОК ұзындығы салыстырмалы өзгерісі L/L, яғни кабельдің рұқсаты ұзаруы Ек немесе қысымдалуы тең болады:

мұнда «+» таңбасы кабельдің қысымдалуы үшін Етк;

«-» таңбасы кабельдің ұзаруы үшін.

Сөйтіп, сатылы (қосарланған профилді) сыну көрсеткіші бар 12 сәулежолдардың жабылғысы номиналды ішкі диаметрін i = 2мм, біле отырып, олардың жалпы саңылауы:

R = (2.0мм – 1,0мм)/2=0,4мм

Осыдан кабельдің максималды рұқсатты ұзаруы тең болады:

ТОКМ-да тоқтап қалуды жою процесі қайта қалпына келу уақытымен сипатталады, ол осы дипломдық жобада 0,5 сағ-қа тең деп алынады. Тоқтап қалмай жұмыс істеу уақыты ТБ.Р>>tВ және ТБ.Р=7,72104 сағ.

Сонда тоқтап қалу ағыны қарқындылығы:

=1/ТБ.Р=1/7,72104=1310-6ч-1. (3.26)

Және ТОКМ-дың түзу қалыпқа қайтып келуі ішкі жүйе өнімділігі деп аталатын параметр- бар, Пуассон заңымен таралған кездейсоқ уақыт tВ аралығында өтеді:

=1/tВ=1/0,5=2ч-1 (3.27)

Тартылу ұзындығы L=170 км ТОКМ үшін тоқтап қалу қарқындылығын анықтайық:

=/L=1310-6/170=7610-9ч-1/км. (3.28)

ТОКМ жұмыс сапасын бағалау негізгі көрсеткіштерінің бірі, жылына 100 км арнажолға келетін m бұзылыстар тығыздығы:

m=1008760, (3.29)

мұнда 8760 – жыл ішіндегі сағат саны;

100 m - мәні анықталатын арнажол ұзындығы;

m=7610-91008760=6,610-2.

Жабдық күйі көрсеткіштерін есептейік.

Тарату жүйесі (ТЖ) жабдығы үздіксіз қолданыстағы аппаратура болып табылады, оған арналуы бойынша пайлдалану уақытының техникалық қызмет көрсетудің немесе жөндеудің қайта қалпына келу уақытының кезектесуі тән, яғни пайдалану (эксплуатация) процесінде ТЖ жабдығы әртүрлі күйлерде болуы мүмкін.

Дайын болу коэффициенті

КГ=/(+)=2/(2+22,110-9)=0,999999989, (3.30)

Ол тұрақталған эксплуатация режимінде жабдықтың түзу күйде болу ықтималдығын сипаттайды.

Тұрып қалу коэффициенті:

КП=1-КГ=1-0,999999989=1110-9 (3.31)

Техникалық пайдалану коэффициенті:

КТИ=Т0/(Т0+ТБ.Р+ТВ), (3.32)

мұнда Т0 - тоқтап қалғанға дейін жұмыс істеудің орташа мәні, 109 сағ.

ТБ.Р. – техникалық қызмет көрсетудің орташа уақыты, 7,72∙104 сағ;

ТВ - жабдықтың қайта қалпына келу орташа уақыты, 0,5 сағ.

КТИ==0,999922805.

Жүйе жабдығы мен тарату жолы сенімділігі керекті көрсеткіштерін қамтамасыз ету келесі әдістермен іске асырылады:

- ТЖ (тарату жүйесі) элементтері мен түйіндері сенімділігін оны дайындауда, жасауда және эксплуатация кезеңдерінде үздіксіз жоғарылату.

- тарату жүйелері мен жолдарын оларды пайдаланғанда техникалық эксплуатациясын жетілдіру;

- кез келген желілік түйіндер арасында ақпаратты таратуды қамтамасыз ету үшін арнажолдар мен арналарды резервтеу.

Фотоқабылдағыш типін және сезімталдығын жобаланатын жүйеге жлпы талаптарды қарап және қолда бар элементтер жиынтығын ескеріп анықтайды. Бұл жағдайда толқын ұзындықтарының жұмыстық диапазонында фотоқабылдағыштың сезімталдығы максималды болуына ұмтылады. Берілген сигнал/шуыл қатынасы немесе қателік ықтималдығы қамтамасыз ететін қабылдағыш оптикалық модульдық (ҚОМ) кірісіндегі оптикалық сигналдық минималды орташа қуаты сезімталдық табалдырығы деп аталады.

ТОБЖ-да қолданылатын фотоқабылдағыштардан ең көп таралғандары: p-i-n фотодиодын таңдап аламыз. Бұл, жоғары шапшаңлықты ЛФД-ның ағындық тогы кездейсоқтық табиғаты шуылға алып келуімен байланысты. Одан басқа ЛФД-ға көбейту коэффициентінің жоғары температуралық сезімталдығы тән және ЛФД-ға p-i-n – фотодиодпен салыстырғанда жоғары жұмыстық кернеу қажет. Бұл, қажетті жұмыстық кернеуді өндіретін арнайы электр тізбегін пайдалануды, сондай-ақ термостабилизация жүйесін керек етеді.

Идеалды қабылдау жағдайында, яғни шуыл және бұрмалану жоқта, нормалды жұмысты қамтамасыз ету үшін керекті қателік ықтималдығы 10-9 атауы тиіс.

Инхронды цифрлық иерархия (СЦИ) тарату жүйесі (ТЖ) жолдық жабдығы үшін тарату деңгейі Рпер = 24 дБ -ға тең болуы тиіс.

Сонымен, бастапқы деректер:

- Рош = 10-9;

- Рпер = - 4 дБ.

Р-i-n – фотодиодында орындалған ҚОМ (қабылдағыш оптикалық модуль) сезімталдығы табалдырығын мына формула бойынша есептеуге болады:

Рпор = 2∙ , (3.33)

Мұнда Q = Pпер = -4 дБ – жүйе тарату деңгейі; S-1 = 0,8 А/Вт (p-i-n (Si) фотодиоды) - токтық сезімталдық; k=1,38∙10-23 Дж∙К-1 - Больман тұрақтысы; T = 300 0K – абсолюттік температура; Fш=4 дБ – жүйенің шуыл коэффициенті; В - өткізу жолағы; R = 198,9 Ом - кедергі.

В=f = ==1,17∙1013 Гц (3.34)

(3.34) формуласы, сигналдық және қараңғылық фототоктардың бытыралық шуылдарын ескермейтін жағдайда дұрыс. Сондықтан Рпор үшін келесі ормуланы пайдалану ыңғайлы, мұнда барлық мәндерді p-i-n (Si) фотодиоды үшін аламыз, және бұл формула өте дәл:

Рпор = 2∙q∙f∙Q∙, (3.35)

мұнда q=1,6∙10-19 Кл – электрон заряды; М=1 - көбейту коэффициенті; Im=3 мкА - қараңғылық тогы; X=1- көбейту коэффициенті дәрежесі.

 = (3.36)

Сөйтіп

 = = 1,39∙1028

Рпор = 2∙1,6∙10-19∙1,17∙1013∙4∙ = 1,872∙10-5 мВт

Алынған сезімталдық табалдырығы қуатын (Рпор) келесі формула бойынша децибелге (дБ) аударған жөн:

Рпор.дБ = 10∙lg () (3.37)

Мәндерін қойып табамыз:

Рпор.дБ = 10∙lg (= - 47,3 дБ.

ОТ-ғы қуат шығындары нормаланады (мысалы, олар мөлдірліктің екінші терезесінде 0,39 дБ/км-ді, ал үшінші мөлдірлік терезесінде 0,22 дБ/км-ді құрайды, - осы мәндерді ОК паспорттық деректерінен алынады). Ағытылмайтын (ажыратылмайтын) жалғаушыда қуат шығындары нормаланады және 0,0031дБ-ді құрайды.

Ағытылатын (ажыратылатын) жалғаушыдағы шығындар қосындымен анықталады:

Ар = аi, (3.38)

мұнда i=1, 2, 3, 4; а1 - ОТ жымдасуындағы радиалды жылжу салдарынан шығындар (3.4-сурет); а2 – бұрыштық сәйкессіздікке шығындар (3.5-сурет). а3 - өстік сәйкессіздікке шығындар (3.6-сурет); а4 - ескерілмеген шығындар.

3.4 – сурет. Жымдасудағы ОТ радиалды жылжуы

3.5-сурет. ОТ бұрыштық сәйкессіздігі

3.6 – сурет. ОТ өстік сәйкессіздігі.

а1 = - 10∙lg, (3.39)

а1 = - 10∙lg = 0,056 дБ

ОТ бұрыштық сәйкессіздігі де айтарлықтай оптикалық шығындарға әкеледі. Көрсетілген шығындарды есептеу формулаларына, сәйкессіздік бұрышы -дан басқа тағы сыну көрсеткіштері, ауаныкі де кіреді. ОТ паспорттық деректерінде сыну көрсеткіші шамасы берілмегендіктен, бұрыштық сәйкессіздіктен шығындарды есептеу бірталай қиындықтарды тудырады. Сондықтан а2 мәнін 0,35 дБ-ға тең деп аламыз.

Ажыратылатын жалғаушылардағы оптикалық шығындар өстік сәйкессіздік нітижесінде де ұлғаяды.

Өстік сәйкессіздіктен шығындарды есептеу үшін келесі формуланы пайдаланайық:

а 3= - 10∙lg, (3.40)

мұнда Z – ОТ ұштары арасындағы максималды қашықтық; d - ОТ диаметрі; а- апертуралық бұрыш.

БОТ үшін шығындардың кішкентай шамасына жету үшін Z = 2,95 максималды мәніне, а = 5,34 деп алуға болады. Сонда өстік сәйкессіздіктен болатын шығындар:

а 3 = - 10∙lg= 0,06 дБ

Ажыратылатын жалғаушыдағы ескерілмеген шығындарды а4=0,01 дБ-ге тең деп алуға болады.

Осы технологияда ажыратылатын жалғаушылардағы шығындар 0,5 дБ шамасынан аспауы тиіс, ал ажыратылмайтын жалғаушыларда 0,1 дБ-ден артық болмауы керек:
Ар =  0,5 дБ, (3.41)
Ан  0,1 дБ (3.42)
Ар = 0,056 + 0,35 + 0,06 + 0,01 = 0,476 < 0,5 дБ
Ан =0,0031  0,1 дБ

3.10.3 Энергетикалық потенциалды есептеу
ҚОМ кірісіндегі сигналдың оптикалық қуаты деңгейі, ТОТЖ энергетикалық потенциалына, ОТ-ғы қуат шығындарына, ажыратылатын жалғаушылардағы қуат шығынына, ажыратылмайтын жалғаушылардағы шығындарға тәуелді.

Энергетикалық потенциалдың таралуын есептеу үшін бастапқы деректер 3.4- кестеде келтірілген.

Оптикалық сигналды тарату деңгейі Рпер= 4 дБ. Бірінші ажыратылатын жалғаушыдан кейінгі сигнал деңгейі:

Рр1 = Рпер – Ар = 4 – 0,476 = 3,524 дБ

Рн1 = Рр1 – Ан = 3,524 – 0,0031 = 3,5209 дБ

3.4 - кесте. Энергетикалық потенциалдың таралуын есептеу үшін деректер

Көрсеткіштері	Белгіленуі	Өлшем бірлігі	Мәндері
Оптикалық сигналды таратудың қуат деңгейі	Рпер	дБ	4
Қабылдау қуатының минималды деңгейі	Рпор	дБ	- 47,3
ТОТЖ энергетикалық потенциалы	Э	дБ	38
РҚ (регенераторлық құрылғы) ұзындығы	lру	км	80,8
ОК құрылыстық ұзындығы	lстр	км	4
РҚ-дағы ОК құрылыстық ұзындықтары саны	Nc	-	21
Ажыратылатын жалғаушыдағы оптикалық сигналдың өшуі	Np	-	2
РҚ-дағы ОТ ажыратылмайтын жалғаушылары саны	Ар	дБ	0,476
Ажыратылмайтын жалғаушыдағы оптикалық сигналдың өшуі	Nн	-	20
ОТ өшу коэффициенті		дБ	0,39

8-ші километрдегі ажыратылмайтын жалғаушыдан кейінгі сигнал деңгейі

Рн2 = Рн1 – lстр   - Ан = 3,5209 – 4  0,39 – 0,0031 = 1,9578 дБ

Сонымен, барлық ажыратылмайтын жалғаушылардан кейінгі сигнал деңгейін есептеп шығарайық: Рн4 = - 1,1684 дБ; Рн5 = - 2,7315 дБ; және әрі қарай Рн21 = - 27,7 дБ дейін.

Екінші ажыратылатын жалғаушыдан кейінгі сигнал деңгейі:

Рр2 = Рн21 – Ар = - 12,5 – 0,476 = - 28,2 дБ

Рпр = Рр2 = - 28,2 дБ

РҚ-ғы оптикалық жалғаушы жолдың жалпы өшуі:

Ару = Рпер – Рпр = 4 – (-28,2) = 32,2 дБ

Есептеулер нәтижелері бойынша қорытынды жасауға болады, оптикалық жалғаушы жолда өшу Э =38 дБ ТОТЖ энергетикалық потенциалынан кем.

Жүйенің эксплуатациялық зонасын аз = 5,8 дБм деп алуға болады.

SDH жүйелері үшін техникалық сипаттамаларда қабылдаудың максималды деңгейі беріледі. Есептелген қабылдау деңгейі қабылдаудың максималды мүмкін болатын деңгейінен үлкен болмауға тиіс, бірақ қабылдаудың минималды мүмкін болатын деңгейінен кіші болмауы керек.

Рпр.min  Рпр  Рпр.max (3.43)

- 47,3 дБ  -28,2 дБ  - 4 дБ

Сөйтіп, қабылдау нүктесінде оптикалық сигнал деңгейлері, ТОТЖ техникалық мәліметтерінде келтірілетін минималды мүмкін болатын деңгейден үлкен және максималды мүмкін болатын деңгейден кіші.

Жүйенің толық рұқсатты шапшаңдығы тарату жылдамдығымен, оптикалық сәулеленуді модуляциялау әдісімен, сызықты кода типімен анықталып, келесі формуладан табылады:

t= , (3.44)

мұнда  - сызықты сигнал сипатын ескеретін коэффициент (сызықты кода түрі), =1,492 HDB- 3 кодасы үшін (SDH жүйесінде сызықты кода HDB- 3); В – цифрлық ағынды тарату жылдамдығы В=622 Мбит/с.

t= = 2,4 нс

Жалпы күтілетін ТОТЖ шапшаңдығы мына формуладан анықталады:

t= 1,111, (3.45)
мұнда где tпер- таратушы оптикалық модулдық (ТОМ) шапшаңдығы, ол ақпаратты тарату жылдамдығы мен сәулелену көзі типіне тәуелді; tпер=1 нс (622 Мбит/с жылдамдық үшін); tпр – ақпаратты тарату жылдамдығы және фотодетектор (ФД) типімен анықталатын қабылдағыш оптикалық модуль (ҚОМ) шапшаңдығы, tпр = 0,8 нс; tов – РҚ ұзындығындағы импульс ені ұлғаюы.

tсв =   lру, (3.46)

мұнда  - талшық түріне байланысты анықталатын дисперсия.

tсв = 17,571 = 1,24 нс

t= 1,111= 1,423 нс

tож  = 1,423 нс < tдоп  = 2,4 нс болғандықтан, кабель типін және РҚ ұзындығын таңдау дұрыс жасалған t шамасы шапшаңдық бойынша запас деп аталады.

t = tдоп  - tож  (3.47)

t = 2,4 – 1,423 = 0,977 нс

tож  < tдоп  болғнда ТОТЖ станциялық және жолдық жабдығы сызықтық сигналдың бұрмаланусыз таратылуын қамтамасыз етеді.


4 ЭЛЕКТР ҚОРЕКТЕНУДІ ЕСЕПТЕУ
4.1 Жобаланатын жабдықтың электр қоректенуін есептеу
Қызмет көрсетілетін регенерациялық пункттердің (ҚРП) электрқоректенуінің екі типі болуы мүмкін. ОК-де болатын металл элементтер бойымен қашықтан (дистанциялы) және де автономды электр қондырғыларынан. Металл элементтері ретінде ток өткізетін талсымдар, металл шыбықтар, сондай-ақ металл жабылғылар.

ҚРП қоректендіру үшін ең кең қолданыс тапқандары жылулық электр генераторлары (ЖЭГИ) және радиоизотопты генераторлар (РИТЭГИ). Осыдан басқа кабельді салу арнажолы бойында орналасқан электр желісі кеңінен пайдаланылады. ҚРП-ны электрқоректендірудің екі әдісін салыстырғанда, регенерациялық учаскелердің үлкен ұзындықтарында ғана технико-экономикалық жағынан автономдық электрқондырғылардан электр қоректендіруі, ол кішкентай ұзындықтарда дистанциялық электрқоректендірілуі пішінді екенін атап өткен жөн. Олардың арасындағы бөлу шекарасы шамамен lр = 50…70 км.

Әртүрлі байланыс желісі қолданысына қарай ұсынуға болады:

lр = 50…70 км магистралдық желіде автономды электрқондырғыларды (жақсысы РИТЭТИ) қолдану керек;

Регенерациялық пункттер жиі орналасатын аймақтық желіде (lр = 30 км), дистанциялық қоректенуді қолданған жөн. Осы мақсат үшін аймақтық кабелде мыс талшық сымдар бар.

ГТС-да (қалалық телефон станциясы) және СТС-да (ауылдық телефон станциясы) – қажетті байланыс қашықтығы ҚРП-ті қолданбай-ақ қамтамасыз етіледі. ҚРП бар болса, оларды кабельді салу арнажолында жатқан жергілікті электржелісінен қоректендіруге болады.

Қазіргі көпканалды тарату жүйесі (КТЖ) тарату аппаратурасы көлемінің 25%-ын құрайтын электрқоректену жүйелері мен құрылғыларына жоғары талаптар қояды. Тарату аппаратурасын миниатюризациялау жағдайында осы көлемнің ұлғаю тенденциясы байқалады. Таратылатын ақпарат көлемі ұлғаюымен және автоматты басқару жүйелеріндегі оның рөлі өсуімен электр байланыс аппаратурасы электрқоректенуін аса қатаң талаптар қойылады.

Электрқоректену жүйелері мен құрылғылары сәйкес келуге тиісті негізгі талаптар қатарына байланыс аппаратурасына үздіксіз кернеу беруді, уақыт бойынша негізгі көрсеткіштердің тұрақтылығын, қоректендірілетін аппаратурамен электромагниттік үйлесімділікті, жоғары экономикалық көрсеткіштерді, сыртқы механикалық және табиғаттық әрекеттерге беріктігін және эксплуатация жұмыстардың минималды көлемін жатқызуға болады.

Электр қоректену жүйелері мен құрылғылары аталған талаптарға сай келуі үшін, олар келесі принциптерді негізгі алуы тиіс:

- негізгі және ең арзан энергиясы көзі ретінде энергожүйелерді, орталық және жергілікті электростанцияларды максималды пайдалану, сондай-ақ кәсіпорын жабдығын екі тәуелсіз енгізулермен;

Ақырғы және аралық станцияларда электрэнергияның резерві көздерін қолдану. Осы көздер іс жүзінде істен шыққан негізгі көзді ілезде ауыстыруы және дайындық үлкен коэффициенті болуы тиіс. Осыдан басқа, олар ұзақ уақыттық мерзімде кәсіпорынның жұмысының автономдық режимін қамтамасыз етуі тиіс. Қазіргі уақытта автоматтандырылған дизель – генераторлық агрегаттармен және аккумуляторлық батареялармен жабдықталған меншікті электрстанциялар кең тарады.

Тұрақты және айнымалы токтың кепілдікті қоректену қондырғыларын қолдану, олардың құрамына түрлендіргіш құрылғылар кіреді.

Пайдаланушы персоналдың араласуынсыз электрқоректену құрылғыларының негізгі функцияларын орындауды қарастыратын электрқондырғылары құрылғыларын автоматтандыру;

Қазіргі шалаөткізгіш аспаптарды қолдану, және де элементтердің астамшылығын енгізу, бұл электрқоректенуі сенімділігін әжептәуір арттырады;

Максималды жабдық унификациясы бар электрқоректену жүйелері мен құрылғыларын құру;

ҚРП дистанциялық қоректендіруші міндетті түрде пайдалану, бұл автоматтандыруды жоғарылату мен байланыс желісі сенімділігінің маңызды факторы болып табылады.

Орнатылатын аппаратураға, электр қоректену жүйесіндегі стандартты емес процестерде туындайтын кернеудің рұқсатты өзгерістері бойынша қатаң талаптар қойылатындықтан, ТТЖ-ін есептеу қажеттілігі пайда болады.

Аппаратурада қоректену кернеуінің ең үлкен өзгерістері электрқоректену қондырғысында және ТТЖ-де жүктеме тогының шұғыл өзгерістерінде туындайды және де кернеу өзгерістері апаттық жағдайларда орын алуы мүмкін, ең бастысы ТТЖ-гі аппаратураны қоректендірудің кіріс клеммаларындағы қысқа тұйықталуларда (қ.т.).

Бұл жағдайда қысқа тұйықталу тогы бірнеше мың амперге жетуі мүмкін де, ол ТТЖ арқылы өтіп, оның индуктивтігінде энергия запасын тудырады, осының нәтижесінде, қысқа тұйықталуы бар бөлікті үзіп тастайтын қорғау тізбегі іске қосылғаннан кейін, қауіпті кернеу астамшылықтары пайда болады.

ТТЖ-де және аппаратурада, электрқоректенудің құрылғылары (ЭҚҚ) кірісінде кернеуді шектеумен аппаратураның бұзылмай қалуын және жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз етуге болады. Астам кернеуді шектеу шарасы ретінде қатардағы минустық фидерге автоматты ағытпаларды қосу пайдаланылады, бұл қысқа тұйықталу процесі өту уақытын шұғыл азайтады, қатардағы минустық сымның кедергісін, оған қосымша резисторлар жалғаумен ұлғайту қ.т. токтың шамасын шектейді, және әртүрлі таңбалы фидерлерді максималды бір-біріне жақындату жолымен ТТЖ-де индуктивті азайту, бұл да запасталған энергияны азайтады, осылай аса кернеуді де төмендетеді. Аса кернеуді максималды кішірейту мақсатымен бар электрқоректену құрылғысынан токты тармақтау жабдығына дейін магистралды – радиалды сымды тарту құрылғысы ұсынылады
4.3 Токты тармақтау желісін есептеу
Токты тармақтау жабдығы кернеуді стабилизациялау, коммутация жасау және аппаратура қатарына қоректенуді таратып беруге арналған.

Есептеуге керекті бастапқы деректердің көрсеткіштері келесідей:

• 
  кернеу 48 В (қоректендіру 24-тен 60 В-қа дейін);
  
• 
  толық комплектацияда тұтынылатын қуат – 100 Вт.
  

мұнда lк - к = 0,66 коэффициентіне көбейтілген, қатар тұрған тұрқылардың жалпы еніне тең кабельдің келтірілген ұзындығы.

Қатардағы қоректенудің кабельдегі қосынды токты Iк А формуладан табамыз:

Iк = , (4.2)

Сонда қосынды ток тең болады:

Iк = = 2 А,

өйткені бірақ тұрқы (стойка).

Қатардағы өткізудегі +24 В кернеу үшін кернеу түсуі 0,1 В-қа деп есептейміз. Сондықтан қатардағы өткізудегі кабельдің қимасы мен ұзындығы 24 В-ты кабель үшін тең қылып алынады.

Қатардағы кабельден тұрқыға дейінгі қосылулар қимасы 16 мм2 алюминий талшық сымды кабельмен орындалады.

Ток моментін есептейміз:

М = I  lк (4.3)

Ток моменті сандық мәні тең болады

М = 2  2,929 = 5,858

Фидерді жолдық аппараттық цехқа (ЖАЦ) енгізу орнының аппаратураның ең қашықтатылған қатарына дейінгі магистралдық фидердегі рұқсатты кернеу түсуі ЖАЦ (орташалық) мынаған тең деп алынады:

Uм = 0,02 В.

Магистральдық шинаның қимасы, Sм мм тең:

Sм = , (4.4)

мұнда q = 57 – мыс талшық үшін пропорционалдық коэффициенті

Sм = = 5,14 мм.

Жер астына кабельді салу әдістері арнажолда салу шарттарына байланысты кезектесіп өзгеріп отыруы керек. Кабель қолмен де, сондай-ақ механизацияланған қондырғылар көмегімен де сәйкесті тереңдіктерде салынуы мүмкін:

• 
  таулы – тасты топырақты бөліктерде 0,6 м;
  
• 
  үймелі, құмды және ұсақ тасты (тау етегі) топырақтарда 1,2 м;
  
• 
  құмдауыт және сарытопырақты топырақтарда 1,25м;
  
• 
  егіндік және суландырылатын жерлерде 1,5 м-ге дейін;
  
• 
  аса тығыз топырақта, сондай-ақ кеуіп қалған өзен арналары мен су жайылым кететін жыралар қиылысу жерлерінде 1,2м.
  

Кабельді салуды, оптикалық тестер немесе рефлектометр көмегімен оптикалы – талшықты кабельдегі өшуді өлшеу нәтижелері бойынша орындалатын тұрақты оптикалық бақылаумен орындау ұсынылады. Оптикалық кабельдің (ОК) құрылыстық ұзындығын тұрақты оптикалық бақылауда қамтамасыз ету үшін, кабельдің барабан бетінде бекітілген жоғарғы (А) және төменгі (Б) шеттерін босатып, оларды тарқатып оптикалық талшықтардағы шлефті пісіріп – балқытуға дайындайды.

Осы дипломдық жобада оптикалық кабельді қорғаушы полиэтилен турбожолды пайдаланып салу әдісі қолданылған, өйткені арнажол бойында бір-біріне жақын орналасқан көптеген кедергілер бар, қиындықтар бар, сондай-ақ қатты қоспалары бар топырақ кездеседі.

ОК-ді салу кешенді механизацияланған арнайы машиналар және жалпы құрылыстық арнаулы бар механизмдермен (тракторлар, бульдозерлер, эксковаторлар және т.б.) іске асырылады, сондай-ақ кабельді жүргізіп салуға арналған механизмдермен (кабельді салушылар, күштік шығырлар, топырақты тегістегіштер және т.б.). Жерлі мекен жағдайы техниканы пайдалануға мүмкіндік бермеген кезде кабельді жүргізіп салу кабельдің барлық құрылыстық ұзындығын қолмен көтеру арқылы жүргізіледі де, кабель траншея бойына жатқызылып, сосын оны ішіне түсіндіріледі.

Біз пайдаланатын кабельдің құрылыстық ұзындығы 6 км, бұл дегеніміз әрбір 6000 м сайын оптикалық кабельді қосылыс, тармақталу немесе тарап бөліну жерлерінде қорғау үшін муфталарды пайдаланып бір-біріне қосып біріктіреміз (монтаж жасаймыз). UCАО-4-9 типті пластмассалық муфталарды қолданамыз. Осы әмбебап муфтаның негізгі бөліктері: ұзақ уақытты тұрақтылығы бар полипропиленді сополимерден жасалған корпус; ұзақ уақытты иілгіштігі бар селикор негізіндегі тотықтануға шыдамды герметизациялайтын элементтен тұратын – тығыздау жүйесі; және кабельдің қабаттарын механикалық біріктіруге арналған, іште орналасқан металл рамка мен кабель ұзындықтарын біріктірудің тарақтары бар кассеталарды орнатуға арналған пластмасса рамкалар.

Іске пайдалану (эксплуатация) процесінде кабель арнажолын анықтау (табу) үшін, құрылыс кезінде кабельдің жатқызылу тереңдігінің жартысында сигналдық таспа (лента) салынады. Сигналдық таспа полиэтиленттік таспаға престелген үш мыс сымнан тұрады, ол ұзындығы 250 м рулондармен дайындалып беріледі.

Істеп тұрған инженерлік коммуникациялар аймағындағы құрылыстық жұмыстар эксплуатация жасайтын ұйымдардың талаптарын сақтай отырып орындалуы тиіс, бұл жағдайда алдын-ала шурфтау міндетті болады. Әсіресе газ турбалары қиылысуына ерекше көңіл бөлу керек - жұмысты коммуникацияларды ақырғы рет үйлестіргеннен кейін және өтпелер профильдері толық анықталғанда жүргізу қажет.

Асфальтталған шосселік жолдар арқылы өтпелер эксплуатациялаушы ұйымдардың келісіміне сәйкес тесу әдісімен орындалады. Сондай-ақ теміржол және шосселік жолдармен, өнімді өткізгіш турбалармен және де басқа коммуникациялармен қиылысу жерлерінде ОК полиэтилен немесе пластмасса турбалар ішіне енгізіледі, олар жабық (горизонталь тесумен, қысыммен өткізумен, бұрғылаумен) немесе ашық әдіспен өткізіліп салынады.

Үйлер тұрған учаскелерде (қала жағдайында) асбестоцементтік турбалардан тұратын телефондық канализация іші арқылы жүргізіп салу қажет.

Таяз, баяу ағынды немесе құрғақ өзендер арналарын қиып өтуді металл турбадағы бір жақпен орындау керек.

НРП, ОРП – (бастпқы регенерациялық пункт (орын), соңғы регенерациялық орын) – ды регенерациялық істеп тұрған РУТ-да (петронслациялық қондырғыларда) орындауға болады, бұл техникалық пайдалануда (эксплуатацияда) ыңғайлы.

Ақырғы пункттер (ОП) Шардара мен Нәлібайда орналастырылады, ал қызмет атқаратын регенерациялық пункт (ОРП) Комсомольск пен Байырқұмда орналастырады. Осы пункттерде НРП, ОРП-ны орналастыру жергілікті желілер магистралына қол жеткізуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бұл тармақталған ұлттық перспективті телекоммуникациялық желіні құруға мүмкіндік береді.

Толықсулы өзенді қиып өту жүктеулері болатын («гравий+цемент»-ті қатар) ішінде брондалған кабелі бар полиэтилен турбалар арқылы орындалады, және оның өзен түбінде сәйкесті тереңдікте болады (2,5 м-ден кем емес), екі тармақтан тұрады, жоғары тармақ көпір үстімен жүргізіледі.

Турбаны тарқату, ережеге сәйкес, кабельдік арбашыққа немесе фолкраттарда орналастырылған барабанның жүзеге асырылуы тиіс. Барабаннан тарқатқанда турбаның құрылыстық ұзындығын әуелі тарншея қырына жатқызып қояды да, сосын біртіндеп траншея түбіне түсіреді.

Траншеяға турбаны салғанда оның еркін жатуын, түбіне тығыз салынуын, ал арнажол бұрылыстарында иілу радиустары турбаның иілу талаптарына сәйкес болуын қадағалау керек.

Тасты топырақ категориясы жерлерінде траншея жер беті үстінен 15 см тереңдеу қазылады. Траншея түбі 15 см тереңдікке келесі жоспарлаумен құммен жабылады. Сосын қорғаушы полиэтилен турба салынады, одан кейін 10-15 см-ге құммен жабылады. Бұлай жасау тасты топырақ өткір ұштарымен турбаның бүлінуінен сақтайды.

Тракторларды бір-біріне жалғау, ережеге сәйкес диаметрі 36-40 мм болат арқанмен іске асырылады. Тракторлар арасындағы қашықтық 5 м-ден кем болмауы керек.

Өзен арқылы өтпе ұйымдастырғанда да қорғаушы полиэтилен турбаны пайдаланамыз. өзен – сулы кедергілер арқылы кабельді салып жүргізу магистралдық және аймақтық кабельдік байланыс жолдары жолдық құрылғыларын салу бойынша нұсқаулықты ескере отырып іске асырылады.

Кабельге қарағанда турбаны салудың ерекшелігі балласты жасау қажеттілігі туады, өйткені кабельсалушы пышақ ізімен турба жыра түбіне жатуы тиіс. Осы үшін жұмыс басталар алдында барабанға ілінген жүгі бар ұзындығы кедергі су беті айдынынан үлкен турба оралады.

Ұзындық өзен жағасы күйін (жағалауды қыру, батпақтану әне т.с.с.) ескере отырып анықталады. Ілінетін жүк ретінде қолда бар материалдар пайдаланылады: трос, керек емес кабель және т.б. турбаның бір погондық метріне 1-2 кг балласт болуы тиіс. Көбінесе жүк ретінде диаметрі 10 мм тросты пайдаланады.

Полиэтилен турбаны қозғалмайтын жер қыртысынан 2 м тереңдікте жүргізіп салады. өтпені іске асыру бойынша жұмыстар өзендегі су деңгейі минималды болатын жыл мезгілінде іске асырылады. Бұл жағдайда өзеннің екінші жағына өзен бойымен бульдозерлер көмегімен топырақты үймелеу жолымен суды ағызып жіберуді ұйымдастырады. өзен бір жағындағы жұмыстар біткеннен кейін, су ағынын өзеннің екінші жағына бұрады.

Өзендердің ені үлкен болады. Арнажол енді өзендерді кесіп өткенде (біздегі жобаланатын магистральдағыдай) кабельді тікелей өзен түбіне тастайды.

Сулы кедергілер арқылы өтпелер ұйымдастырғанда кабельдің міндетті түрде резерві болуы тиіс. Жобаланатын магистралда өтпені ұйымдастыратын жерде, өзен арқылы автотранспорттық жүруін қамтамасыз ететін көпір бар. Резервті тармақты осы көпір арқылы өткізген жөн. Бұл жағдайда да қорғаушы полиэтилен турбаны қолданамыз, ол көпірге арнайы жақтау темірлер көмегімен бекітіледі.

5.5 Горизонтальды - бағытталған бұрғылауы бар машинаны пайдаланумен кедергі арқылы өтпені ұйымдастыру
Полиэтилен турбаны жүргізіп салудағы жұмыстарды орындағанда ең қиындығы көп болатыны өзендерден, автомобиль және теміржолды басып өту болып табылады. Ерекше бұл өзеннен өткелдерді ұйымдастырғанда көрінеді. Өйткені турбаны салу ашық әдіспен жүргізілетіндіктен, осы жағдай өзенді кесіп өткенде гидрологиялық және биологиялық процестерді бүлдіреді.

Өзен түбін тереңдетумен, траншеяны қазып, сосын оны жабумен болатын дәстүрлі әдістен айырмасы, горизонталды – бағытталған бұрғылау әдісі траншеясыз әдіс болып табылады. Ол іс жүзінде жұмыс жүргізілетін бөліктің табиғи күшіне әсер етпейді.

Горизонталды бағытталған бұрғылау машинасы көбінесе бұрғылау қондырғысы, бұрғылау штангалар жиынтығы және электрондық басқару пульты бар операторлық орны бар өзі жүретін машина түрінде көрсетіледі. VERMER бұрғылау жүйесі көмегімен диаметрі 500 мм-ге дейін, ұзындығы 400 м-ге дейін турбаларды жер астына әртүрлілей салуға болады (топырақ сапасына байланысты).

Су астында жолдарда турбожолды траншеясыз өткізу құрылысы бірнеше негізгі таптардан тұрады:

- өзен түбі асты еңкішті бағытталған бұрғылау, мысалы суы бар кедергіні әуелі жағаның біреуінен бастап, қарама-қарсы жағада алдын-ала белгіленген бір нүктеден шығумен. Бастапқыда кішкене диаметрлі бағыттаушы скважина бұрғыланады, бұрғылау траекториясы бұрғылау колоннасы ішіне орналасқан датчик (сезгіш) радиосигналы бойынша бақыланады.

Бұрғылау барысында скважинаның қабырғаларын айналып тұратын бастиек көмегімен тығыздау жүріп жатады. Ауналым алғы ұштан алдыңғы жақта биологиялық жағынан қауіпсіз сұйық (бетонит)басылып шығады, ол топырақты уақтап, сонымен бірге уақытта бұрғыланған скважина қабырғаларын бекітеді. Сұйық қысымы бұрғылау машинасынан реттеледі.

Скважинаны кеңейту. Бастапқы бұрғылау біткеннен кейін, бұрғылау ұштары әртүрлі өлшемді кең көлемді болтарға ауыстырылады. Сөйтіп арнаны біртіндеп қажетті өлшемге дейін кеңейту жүзеге асырылады. Кеңейту саны жергілікті ландшафтта, өзен профиліне, еніне топырақ күйлеріне байланысты.

Скважинаға полиэтилен турбаны өткізу. Бұрғыны тартып оларда скважина диаметрі бұрынғыдан да көлемді бұрғылық қондырғылармен кеңейтіледі және де бір уақытта полиэтилен турба скважина ішін тартылады.

Горизонталды - бағытталған бұрғылау әдісінің келесі артықшылықтары бар: өзендер түбі астынан, темір жол төсеніші немесе автомобиль жолы астынан еңкішті – бағытталған бұрғылау әдісімен турбаны салып өткізу дәстүрлі әдістермен салыстырғанда үш есе арзан.

Гидрологиялық процестер бұзылмайды, жұмыс өзен жағалауы кесігінен 100 м-ден аса қашықтықта жүргізіледі.

өзен жағасын бекіту жұмыстарын жүргізу керек емес.

Горизонталды - бағытталған бұрғылау әдісі экологиялық жағынан қауіпсіз. Соның ішінде бұрғылауда және скважина қабырғаларын бекітуде арнайы дайындалған улы емес бентониттік топырақтар негізіндегі бұрғылау ерітінділері қолданылады.

Пластмассалық бұрандалық муфта бір шетінде оңжақты сыртқы бұрандасы, ал екінші шетінде сол жақты бұрандасы бар турба болып табылады. Муфтаның турба шеттерінен бұралатын екі бұрамасы (гайкалары) және екі ішкі бекітпе шайбалары бар. Бір диаметрлі турбалар үшін жалғаушы муфталар деп әртүрлі диаметрлі турбаларды жалғау үшін өтпелі муфталар деп ажыратылады. Бұрандалы муфтаны жинағанда (монтаждағанда) турбалардың жалғанатын шеттерінің біреуіне гайка және ішкі бекітуші шайба кигізіледі, сосын турба орталық бөлгіш қабатқа жетіп тоқтағанша енгізіледі. Гайка орталық бөлікке бұралады, сосын гайкамен бекіткіш шайба. Екінші турба да муфтаға тірелгенше енгізіледі де, екінші гайка тартылып бұралады.

Электр пісірілген муфта ішкі бетіне жоғары алды жұқа өткізгіш қабат жапсырылып салынған полиэтилен турба болып табылады. өткізгіш шеттері муфта үстінде арнайы шықпаларға (клеммаларға) шығарылған. Клеммалар қасында балқыту санасын бақылауға арналған тесіктер орналасқан. Пісіріп балқыту кернеуі – 39,5 к-қа, ал максималды ток күші – 99 А-ге тең. Муфтаны турбалармен балқытып - пісіру муфтада немесе оның паспортында көрсетілген уақыт аралығында орындалады. Балқытып – пісіру уақыты автоматты түрде немесе қолмен регулятормен қойылады. Нормалды балқытып пісіруде муфтаның бақылау тесіктерінде балқыған полиэтилен пайда болады. Балқытып - пісіру біткеннен кейін муфта үстіндегі шықпалар кесіп тасталады.

Өтемдейтін муфта бедерлі профилі бар полиэтиленнен ішкі беті бар поливинилхлориді турбадан тұрады. Турба ішінде 40 см бір жақ шетінен қашықтықта, ал екінші жағынан 19,5 см қашықтықта бөлгіш жақтау бар. Турбаның екі жағынан орналасқан турбаны тығыз қамтып орап алатын ұстаушы ұштық және турбаның ұшына еркін жылжуыға мүмкіндік беретін жайпақ ұштық, турбаның гермеьтикалығын қамтамасыз етеді.

Өтемдейтін муфтаны, оның жайпақ ұстаушысына үлкен температуралық әсерге түсетін турба шеті (көпір үсті бйынша жүргізілген турба шеті) енгізіліп жинақтайды (монтаждайды). Муфта ұстаушы ұштық жағынан турбина арнайы маймен (орнатуды жеңілдету үшін жағылған) кигізіледі де, жақтауға тірелгенге дейін итеріледі. Сосын муфтаның жайпақ ұстаушысына екінші турба енгізіледі.

5.7 Турбаларды калибрлеу (өлшемдеу)
Барлық салынған турбалар қызметтік – техникалық ғимаратқа екі іргелес енгізлер арасындағы учаскелерде герметикалыққа тексеріледі, бірақ бұл бөлік (учаске) талшықты оптикалық кабельдің ТОК) екі іргелес косумы муфталары арасынан қысқа болмауға тиіс.

Тікелей жүргізіп салу алдында турбалар герметикалыққа және өткізігіштікке ауа ағынымен жылжитын губкалық цилиндр (поролоннан) көмегімен тексеріледі.

Құм, топырақ және кішкентай тастар турбаға қысымдалған ауамен үрленіп енгізілетін цилиндр көмегімен анықталады. Ауа өте алатын өтпелі арна бар болса, тұрып қалған құмнан, кірден турбаны тазалауды қысымдалған ауамен және губкалық цилиндрді үрлеу арқылы орындайды.

Герметикалыққа тексергенде, учаскеде монтаждалған (жиналған) турбалардың екі жағы арнайы пластмасса шығындармен бітеледі де, турба ішіне астам ауа енгізіледі. Герметикалы турбада қысым көп уақытқа дейін төмендемейді.

Турбаның бүтіндігі бұзылған немесе өткізгіштігі жоқ орнын радиотаратқышы бар цилиндр жылдамдығы бойынша анықтауға болады: өткізгіштік болмаса цилиндр тоқтайды, ал герметикалық емес болса – цилиндрдің тоқтауы немесе жылдамдығының шұғыл төмендеуі болады.

Соңғы жағдайы герметикалық емес орын сезгіші бар цилиндрді турба арқылы кішкене қысымда қайта үрлеумен анықталады. Турбаларды өткізгіштікке және герметикалық еместікке тестілеу нәтижелері протоколмен рәсімделеді.

Егер ОК-ді салу учаскесінде турбаны толық монтаждау уақытша мүмкіг болмаса, онда салынған турбалар ауаның астам 0,5÷1,0кгс/см² қысымда ұсталып тұрады да, екі жетіде бір рет оларда қысым тексеріледі.
5.8 Камераларды орнату және монтаждау
Камераларды талшықты оптикалық кабельдер (ТОК) жалғаушы муфталарын қою үшін орнатылады, сондай-ақ осы кабельдердің запастарын қоюға. әрбір камераны орнату орны арнажолды салуды орындайтын ұйым уәкілдерінің тапсырыс беруші уәкілдерімен бірге әрбір нақты барабандағы кабель ұзындығын, арнажол шарттарын ескере отырып анықталады.

Камералар көпірге бір жағынан немесе оның екі жағынан турбалардың өту жеріне тіптен жақын орналастырылады. Камераны орналасқанын талдау салынатын кабель ұзындығына байланысты болады. Жалғайтын муфтасы бар камера ішіне әрбір шетінің муфтаны монтаждау үшін сақинасы ұзындығы 8 м-ден кем емес ТОК запасын салу қажеттігін ескеру керек. Құрғақ топырақ деңгейі су қату тереңдігінен төмен болғанда камера қазан шұңқыр ішінде тегістелген және тығыздалған құмдық негіз үйіне қойылып, құрғақ топырақпен жабылады. Сарғылт және ылғалды топырақта, жерастылық сулардың жер бетіне шығуында, камераларды орап тастайды. Жер асты суларының топырақ бетінен төмен болғанында, бірақ камераның қатуы тереңдігінен жоғарыда болғанда камералар қазан шұңқыр ішінде жер асты сулары деңгейінен 20 см биікте орналастырылады. Батпақты жерлерде арнайы негіздер құрылып немесе үймелер жасалады.

Камера орнатылған жерде турбаларды камераның патрубкаларымен қосуға болатындай қылып кеседі. Турбажол ішіне кабельдерді салғаннан кейін, камера патрубкаларымен турбалар бұрандалы пластмассалық өтпелі муфталармен қосылады.

Турбалар ұштарын және камера патрубликаларын қосылысқа дайындау бойынша барлық жұмыстар ТОК-ді салып жүргізгенге дейін орындалады. ОК ұштарын камераға енгізгеннен кейін (біріктіретін муфтаны жинағанда) немесе кабель сақиналарын жатқызғанда (камераны көпір астына орнатқанда) және турбаларды біріктіргенде камера потрубына өтпелі тығын қойылады. Камера ішінен (егер ОК камерамен жалғағаннан кейін салынса) немесе камера сыртынан (егер ОК турбада ол камерамен жалғағанға дейін салынса).

Барлық құрылғылардың өлшеуіш аспаптары бар, олар салынған кабель ұзындығын және турбадағы салу жылдамдығын көрсетеді. Кабельді жүргізіп салу жоғары жылдамдықпен турба арқылы үрленіп жіберетін және кабельді ілмелі күйде ұстап тұратын ауа ағынымен іске асырылады, сөйтіп кабельдің сыртқы қабаты мен турбаның ішкі беті арасында үйкеліс күші оның бүкіл ұзындығы бойында жоққа тән. Осылайша кабель турба ішінде еркін жүре алады да, барлық бұрылыстар арқылы да жеңіл өтеді, тіпті ол жиі және тік болса да. Компрессор ауаны 10 м³/мин берумен 8-12 бар жұмыстық қысымды қамтамасыз етуі тиіс. Ауа температурасы +50⁰С –дан аспауы керек. ОК турбаға үрлеп енгізу құрылғысы жалғаушы муфталар жанында орналастырылады.

Кабельді үрлеп енгізу бір уақытта екі немесе үш комплектіні пайдаланумен іске асырылуы мүмкін. Соңғы жағдайда бір комплект турба басында, ал екіншісі - 700-3000 м қашықтықта қойылады. Жабдықтың бір комплектіні пайдаланғанда ТОК-і бар барабан жерге жатқызылған турбаның бас жағында орналастырылады. Жиналған турбожолдың барлық учаскесіне салынуға қажетті ұзындығы бар кабель (мысалы, камералар арасында), салудың бірінші учаскесі турбасына үрленіп енгізіледі де, оның аяқ жағында қабылданып, қолмен сегіздіктер түрінде жатқызылады. Бірінші учаскеде ОК-ді жүргізіп салғаннан кейін кабельді үрлеу механизмі мен компрессорды бірінші қазан шұңқырдан екіншісіне апарады.

Жабдықтың екі комплектісі болғанда, кабельдік транспортерден бірінші учаскі турбасына берілетін ОК ұшы, екінші қазан шұңқырдан шаққаннан кейін камераға дейінгі екінші учаске турбасына үрленіп енгізіледі. Бұл жағдайда бірінші және екінші қазан шұңқырлардағы жабдық комплектісі синхронды жұмыс істейді.

Арнажолда ылдилар мен қырлар болғанда ТОК-ді салуды мүмкіндігінше ылди бойынша төмен қарай бастайды. Арнажол басындағы өрлер салуға жататын ОК кесіндісінің ұзындығын қысқартады ( ОК тартылуы) соңындағы өрлеуге қарағанда.

Бір немесе бірнеше ОТ ұштықтары бар (әрқайсысында 7 ОТ-ға дейін) диаметрі 2 мм иілмелі ОК-ті қысымдалған ауа ағынымен тарту әдісі де жасалған. Бір циклде 500 м-ден артық ОК тартылып алынады. Әрқайсысы диаметрі 28 мм турба пайдаланылады. Пайдаланудағы пластмасса турбалар оларды, траншеясыз әдіспен де, ашық траншеяға да салумен де жүргізуге мүмкіндік береді. Диаметрі 25-63 мм турбалар барабандарда 600-4000 м ұзындықтарымен дайындаушымен ұсыналыд. Турбалардың ішкі бетінде үйкеліс коэффициентін төмендететін жабылғы бар.

Осы бизнес – жоспарда Қазақстан Республикасы ұлттық біріншілік желісін жетілдіру мақсатымен ТОБЖ-ды жобалауды негіздеу болып табылады.

Қазіргі жағдайда Қазақстан Республикасы магистралдық байланыс желілері боцынша ақпаратты тарату сапасының нашарлауы бақыланады. Мұның басты себебі магистралдық байланыс желілерінде пайдаланылатын жабдықтың физикалық және моралдық тозуы. Осы проблеманы шешу үшін ақпаратты таратудың және технологияларын пайдалануға көшу және әлемдік стандарттарға сәйкесті қазіргі заманғы аппаратураны қолдану қажет. Жер жүзінің көптеген елдерінде таратудың цифрлық әдістері негізіндегі желіні құруды қарастыратын байланыс желілерін цифрландыру бағыты алынған.

«Қандыағаш – Байганин» учаскесінде ТОТЖ-ы құрылысын салу жоғары жылдамдығы бар ақпаратты таратудың жоғары сапасын қамтамасыз етеді. Сондықтан осы дипломдық жобаның мақсаты аналогтық тарату жүйесі К-60 п-ның орнына «Siemens AG» фирмасының STM-4 ағыны бар SDH (СЦИ) синхронды цифрлық иерархия аппаратурасын қолдану мен Қандыағаш – Байганин учаскесінде сенімді талшықты оптикалық байланыс жолы құрылысын салу болып табылады.

«Қазақтелеком» АҚ-ы Қазақстан Республикасының жалпы пайдаланылуы бар телекоммуникация бірігей желісінің ұлттық операторы болып табылады.

Оның атқару қызметі (миссиясы) мынадан тұрады:

• 
  Қазақстан Республикасы бүкіл территориясында физикалық және құқықтық тұлғаларға жалпы қол жеткізулік байланыс қызметтерін көрсету;
  
• 
  Қазіргі заманғы телекоммуникациялық технологиялар негізінде барлық экономика, қоғам және Қазақстан мемлекет билігі органдары субъектілерінің ақпараттық алмасуға деген мұқтаждықтарын қанағаттандыру.
  

• 
  жергілікті, қалааралық, халықаралық телефондық байланыс;
  
• 
  телеграф, телекс, деректерді беру;
  
• 
  жерсеріктік байланыс;
  
• 
  сымды хабар тарату;
  
• 
  байланыс арналарын жалға беру.
  

«Қазақтелеком» АҚ инвестициялық саясаты байланыс құралдарын жетекші әлемдік шығарушылардың ең жаңа технологиясы негізінде қазіргі заманғы телекоммуникациялық инфраструктураны қалыптастыруға және Қазақстан Республикасы территориясы арқылы ақпараттық ағындар транзитын ұлғайтуға бағытталған. Ең басымды бағыттардың бірі магистралдық және жергілікті телекоммуникация желілерін модернизациялау және дамыту, ол аналогтық магистралдық желілерді толығымен SDH сақиналары технологиясын пайдаланумен жер үстілік талшықты – оптикалық жоғары жылдамдықты цифрлық магистралдық желілерге ауыстырудан және жаңа ішкі аймақтық бағыттарды ұйымдастырудан тұрады. Бұл магистралдық желінің эксплуатциясын арзандатуға, қосылыстардың жоғарғы сапасына әкеледі, және де байланстың жоғары сапалы цифрлық арналарын және транспорттық ортаны беру негізінде республикады телекоммуникация нарығы дамуын қамтамасыз етеді және еліміздің ұзақ мерзімді конкуренттік артықшылықтары үшін техникалық базаны құруға, әрі технологиялық алға шығуға мүмкіндік жасайды.

а) ауылдық елді мекендерде берілетін телефондық байланыс (жергілікті қалааралық) қызметі:

- 500-ден 1000 дейін тұрғындарға – қоғамдық телефон /таксофон көмегімен;

- 1000-нан 3000 дейін тұрғындарға - аралас (ұжымдық/жекелеген) қол жеткізуді ұйымдастырумен;

- 3000-нан астам тұрғындарға – жеке абоненттік қол жеткізкді ұйымдастырумен;

б) телеграфтық байланыс қызметі, телеграммаларды жеткізуді қосқанда;

в) деректерді тарату бойынша және ұжымдық пайдалану пункттерін іске қосумен интернет желісіне қол жеткізуді ұсыну бойынша қызмет көрсету.

Жобаланатын ТОТЖ өнімі - STM-1 жоғары жылдамдықты цифрлық ағыны.

STM-1 цифрлық ағын – цифрлық пішіндегі ақпараттың кез келген түрін тасымалдауға арналған стандартты цифрлық ағын.

STM тарату жылдамдығы 64 кБит/с цифрлыққ арна негізінде құрылады, олар мультиплексірлеу құралдары бойынша әртүрлі тарату жылдамдықтары бар: 2, 8, 34, 140, 155 Мбит/с, ағындарға біріктіріледі SDH жүйесі артықшылығы мынада, жоғарыда көрсетілген жылдамдықтары бар қандай да болмасын ағын кез келген аралық пунктте шығарылуы мүмкін.

Ұсынылатын жабдықтың мүмкіндіктері, жоғары сапалы телефондық және факсимильдік жергілікті, қалааралық пен халықаралық байланыс, коммуникацияланатын арналар арқылы мәліметтерді беру, Internet жүйесіне қол жеткізу сияқты қызметтер ұсыну жолымен басқарушы және қаржылық технологияларды информатизациялау және компьютерлеу процесін ұйымдастыру үшін техникалық бағаны қамтамасыз етеді.
6.4 Маркетинг

Республиканың телекоммуникациялық қызмет көрсету нарығы жыл сайын тіптен өте динамикалы және конкурентті болып келеді. Байланыс операторлары санының айтарлықтай өсуі байқалады, жаңа технологиялар ендіріліп жатыр, атқарылатын қызмет түрлері спектрі ұлғайып жатыр. Нарықтың жартысын қалааралық, халықаралық байланыс қызметтері алып тұр. Және де нарықтың 25%-ын халықаралық байланыс қызмет көрсетуі қалыптастырады. Жергілікті телефондық байланыс қызмет көрсетуі барлық нарықтық 14%-ын қалыптастырады. Мәліметтерді тарату және интернет қызмет көрсетуі көлемі екі есе аз.

Формальды түрде жалпы пайдалануы бар телекоммуникация желісі үшін қалааралық және халықаралық байланыс нарығы ғана «Қазақтелеком» АҚ-ы монополиясы болып табылады, бірақ онда операторлар жұмыс-іс атқарады, олар ІР-телефония операторлары ретінде қалааралық және халықаралық трафикті өткізеді.

Телекоммуникация саласында операторлардың екі тобы қалыптасқан: «дәстүрлік» және «жаңа» операторлар, оларға қарағанда әртүрлі мемлекеттік реттеудің әдістері бар.

Саланың табыстары жалпы көлемінде дәстүрлі операторлардың үлесі тұрақты түрде төмендеп жатыр, мысалы «Қазақтелеком» АҚ-ы үлесі 1998 жылғы 90%-дан 2002 жылғы 60%-ға дейін және 2007 жылға болжам бойынша 50%-ға дейін төмендейді. Іс жүзінде тек қана дәстүрлі операторлар халыққа қызмет көрсетеді, ал ауылдық жерде осы сегментте олар негізінен монополистер.

Жергілікті байланыс нарығында «Қазақтелеком» АҚ үлесі 2002 жылы қалааралық 81%-бен, халықаралық 91%-бен, ТМД елдерімен халықаралықта - 92%-пен, алыс шетелдермен – 81%-бен бағаланады. Осымен бір уақытта конкуренция өсімі және телекоммуникация нарығындағы операторлар белсенділігі жоғарлауы бар. белсенділік өсуі нарық барлық сегменттерінде байқалады, бірақ ең жоғары дәрежеде - қалааралық және халықаралық байланыс нарқында (бөлінген операторлар) және арналарды жолға алуда, мәліметтерді таратуда және интернет желісінде.

Нрықта ірі магистралдық оператор KazTransComпайда болды, оның кейбір аудандарда «Қазақтелеком» АҚ-мен пара-пар кететін жерүстілік желілері бар.

Арна және Ratel жетекші операторлардың бірлесуі (альянсы), жаңа саудалық марка DUCAT атымен, Атырау қаласы мен Батыс Қазақстан облысы нарығына белсенді түрде енді, 2003 жылы Астана қаласы нарығына шықты.

«Қазақтелеком» АҚ-ның телекоммуникация нарығындағы қызмет көрсету түрлері бойынша негізгі конкуренттері 4.1 –кестеде берілген.
6.1 кесте - «Қазақтелеком» АҚ негізгі конкуренттері

Виды услуг	Операторы
Жергілікті телефондық байланыс	KazTransCom, Транстелеком, Казаэронавигация, Арна, Каскортелеком, Мунайтелеком, СВИМ
Қалааралық, халықаралық байланыс, арналарды жалға алу және жер серіктік байланыстың бөлінген желілері қызметі	ASTEL, Нурсат, Ratel, KazTransCom, TNS-plus, Казинформтелеком, Кателко
Мәліметтер тарату және арналарды жалға алу	Нурсат, ASTEL, KazTransCom, TNS-plus, Кателко, Казинформтелеком, Golden Telecom, DUCAT