Баһырҕастаах аттаах Баабый Баатыр

Быһылааннаах мындаатыгар,

Урукку хонук

Охсуһуулаах ортотугар,

Огдолуйбут кэмим

Отой аннараа өттүгэр,

Ойон тахсар

Аалыы көмүс сардаҥалаах

Аламай маҥан күннээх,

Кэртэххэ да бүппэт,

Кутаалаатахха да көҕүрээбэт

Күөх ойуурдаах,

Уолан бараммат

Улуу тураҥ уулаах

Орто туруу дьаҕыл дойду

Тииҥ тилэҕин саҕаттан

Үөскээн-үөдүйэн,

Кэҥээн-тэнийэн,

Үүнэн-сайдан,

Көҕөрөн-наҕаран,

Чэчирээн-чэлгийэн

Турар эбит доҕоттор!

Тула өттүн

Өйдөөн-дьүүллээн

Анааран көрдөххө

Хайдаҕый дэстэргит,

Муҥурун булбатах

Устан бүппэт уулаах,

Силис уутунан силбэнэн

Сир тымырыттан эбинэн,

Сирилии-дьирилии тэбинэн,

Кутулла-суккулла айманар,

Кыһынын-сайынын устар

Улуу Эбэ өрүстэрдээх эбит.

Туруу дойду

Тилэҕэ буолбут

Үүт туман бүрүөһүннээх,

Муҥутуур чыпчаала,

Чарапчыланан да көрдөххө,

Харахха көстүбэт

Турук таас хайалардаах эбит,

Хантайан көрдөххө,

Үс биттэктээх

Үрүт мөҥүөннээх,

Үрүмэ долгун урсуннаах

Өндөл маҥан халлааннаах эбит.

Устата мээрэйдэммэтэх,

Улаҕата көстүбэтэх,

Оломо биллибэтэх,

Күүгэннирэ-долгуннура турар

Улуу куйаар байҕаллаах эбит.

Туруйа кыылым

Тохтоон ааһар

Тунаа маҥан

Томтордоох эбит,

Кыталык кыылым түһэн

Ыллаан ааһар

Кылбаа маҥан

Кырдаллардаах эбит,

Сылбах тиит сыстыбатах

Сылбараҥ маҥан

Сыһыылардаах эбит,

Тардыы көмүс талахтардаах эбит,

Иэҕии көмүс иирэлэрдээх эбит,

Мотуок солко

Мутукчалаах мастардаах эбит,

Сарыы солко сэбирдэхтэрдээх

Сиэдэрэй таһаалаах

Хатыҥнардаах эбит,

Хаарыс солко лабаалардаах

Харыйа мастардаах эбит.

Ол тунаа маҥан томтордор үрдүлэриттэн

Күн сирин сирийэ көрдөххө,

Айыы аймаҕын улууһун

Аалыы көмүс киинигэр

Аҕыс салаалаах

Ача күөх от тэллэхтээх,

Сэттэ салаалаах

Сиибиктэ от көбүөрдээх,

Үс салаалаах

Үкэр күөх от үктэллээх,

Күн киһитин иэйиэхситэ

Илэ кырдьык эргиллибит,

Сылгы сүөһү дьөһөгөйө

Көстө–бааччы сөрүөстүбүт,

Ынах сүөһү айыыһыта

Ала чахчы хаҥхаламмыт

Аан алахчын хотун иччилээх

Аҕыс салаалаах

Аал луук мас

Силигилии үүнэн чэчирээн,

Сир ийэ килбэйэр киинигэр

Сириэдийэн турар эбит оҕолоор!

Субу туран

Аан маҥнай үөскээбит

Аҕа тойон салаата

Субу курдук диэн

Санаа оҥостон

Саҥара турбута үһү:

«Көр бу,

Кыырай дьэҥкэ халлааны

Кырыылаах салаабынан

Тоҕо үүнэн таҕыстахпына,

Үөһээ дойду адьырҕалара,

Үрүт дойду атыырдара,

Үтүөнү оҥордуҥ диэн

Үөрэллэрэ биллибэт,

Улуу күтүрдэр

Уордайбыт санааларыгар

Тоҕус түүннээх күнү мэлдьи

Тугу барытын

Тоҕута көтөр тыалы түһэрэн

Тоноҕоспун тоһутуохтара!

Дьэ оччоҕо буоллаҕына,

Дьоллоох үтүө бэйэм

Тосту сытыйан хааллахпына,

Ынах сүөһү

Айыыһыта салыйыа буоллаҕа,

Сылгы сүөһү

Дьөһөгөйө төннүө буоллаҕа,

Киһи киэнэ

Иэйиэхситэ эргиллиэ буоллаҕа» - диэн

Халлааннаах былыты

Кыратык да таарыйбакка

Ханньарыйан тахсан,

Таҥнары түһэн,

Намылыйан үүнэн,

Төбөтүнэн өҕүллэн,

Үрүҥ илгэнэн

Күрүлэччи саккыраан түспүтэ,

Кылыһыктыыр оттордоох

Кылбачыгас долгуннаах,

Үрүҥ илгэнэн

Үллэр күүгэннээх

Көлүйэ күөл буолбут эбит оҕолоор.

Субу сиргэ дойдуга

Сэттэ субурҕа үрэх

Сиэттиһэн киирэн

Силбэһэр төрдүлэригэр,

Аҕыс ааттаах үрэх

Аҥаарыйан киирэр

Алгыстаах аартыга

Арчылаан ааһар сиригэр,

Айыы хаан аймахтара

Ааттаах улуу алаастара,

Күн улууһун дьонун

Көмүс ньээкэ уйалара

Күннүк сиртэн

Киэркэйэн көстөллөр эбит.

Тоҕус үрэх

Тоҕо охсон киирэн

Тоҕуоруһар олохторугар

Тусаһа бөҕөтө

Туртайан көстөр эбит,

Улуу байҕалларым

Улуйа-улуйа

Ууларын холбообут сирдэригэр

Урааҥхай омуктарым

Уораҕайдара тоҕуоруһан

Тураллар эбит.

Туруук таас хайаларым

Түмүллэн үөскээбит көҕүстэриттэн

Өҥөйөн көрбүтүм,

Хайам тэллэҕэр,

Хонноҕун аннынан,

Хороҕор ураһа бөҕөтө

Хоноһон ахан турар эбит.

Ханнык омук олорор? - диэн туоһуластаргыт,

Туут хайыһар аттаах,

Таба кыыл көлөлөөх,

Тоҥус-эбээн омук

Сөбүлээн үөдүйбүт

Сирэ эбит!

Буор хайаларым

Силбэспит сирдэриттэн

Батары көрөн турбутум

Буор сыбахтаах

Балаҕан дьиэ бөҕөтө,

Тоҕуоруһан туралларын

Бэлиэтии көрдүм.

Бу кимнээҕий ? - диир буоллаххытына,

Иэгэйэр икки атахтаах,

Иннинэн сирэйдээх,

Бокуйар тобуктаах,

Босхо бастаах,

Тириини хайа соппут курдук

Уоннаах харчы саҕа

Тирии-тиэрбэс харахтаах,

Уу ньамаан саҥалаах,

Бороҥ урааҥхай

Саха омук барахсан,

Сыһыы-сыһыы муҥунан

Сыспай сиэллээҕи иитэн,

Хонуу-хонуу муҥунан

Хороҕор муостааҕы хойуннаран,

Харайан, олорор сирдэрэр буолла.

Тула өттүбэр

Туох баарый диэммин

Тула холоруктуу

Тулабын көрбүтүм,

Тоҕус халлаан үрдүгэр олорор

Тойон айыыларым

Алдьархайынан аарыгырар,

Сүрдээҕинэн сураҕырар,

Ынырыгынан ыадыйар

Ыас хара дойдуттан,

Атара-батара айахтаах,

Аҥаар харахтаах,

Аҥаар илиилээх,

Аҥаар атахтаах,

Уһуктаах уостаах,

Укулаат тимир тыҥырахтаах,

Арҕаһыттан арбаҕаһын араарбатах

Атара-Батара Эмээхсин ойохтоох,

Арсан Дуолай оҕонньор

Аатырбыт ороспуой бииһин ууһуттан,

Алдьархай буолан кэлэн

Ааҥныахтара диэн,

Айыы сирин дьонун

Аҕыс уон аҕыс

Алтан сэргэ туруораннар

Үс бүтэй маһынан күрүөлүү туппуттар эбит.

Аны туран,

Аллараа дойдуттан

Аал Луук мас аннынан

Алдьархай аймаҕа тахсан,

Айыы дьонун дьоллоох олоҕун

Атыйахтаах уу курдук

Аймыахтара диэн,

Сэттэ уон сэттэ суруктаах

Ытык дэриэспэ тааһынан

Саба бырахпыттар эбит.

Үөһэттэн үргүөр үлүгэрэр

Үргүйүө диэн,

Өрө көрбүт абааһы аймаҕа

Өҥөйүө диэн,

Үс сүүс үс баҕана маһы

Батары анньан

Өһүөлээбиттэр эбит.

Туора омук

Сэриинэн кэлбэтин диэн,

Тыанаан тулааһын оҥорбуттар эбит,

Субу дойдуга

Кэтэх тыаларыгар

Кэҕэ кыылларым

Кэрээбэккэ этэллэр эбит,

Куула тыаларыгар

Кукаакы кыылларым

Куттаммакка куллугурууллар эбит,

Өтөх сирдэригэр

Өтөн кыылларым

Өрөөбөккө үөтэллэр эбит,

Тоҕой сирдэригэр

Тойон кыылларым

Тохтообокко чоргуйаллар эбит.

Субу орто туруу дойдуга

Кыһыл көмүс күн

Килбиэнэ барахсан

Күөрэйэн тахсарын эрэ кытта,

Ньургуһун сибэккилээх

Нуурал күөх

Ньассыын оттоох халдьаайылаах,

Саҥа күн

Сардаана сибэккилээх сыһыылардаах,

Кэрэ күнү үҥкүлээн көрсөр

Кырыымпалыы куоластаах,

Кыталык кыыллаах,

Тойон-кинээс киһи

Сэттэлээх сэнэх сылгынан

Сэттэ күнү быһа сүүрдэн

Тугэҕэр тиийбэтэх,

Күөх көбүөр үктэллээх

Киэҥ нэлэмэн алаастаах,

Хаардаах былыт

Хонон ааспатах

Кыырай дьэҥкэ халлааннаах,

Хатыҥ мас күөх бытырыыс лабаата

Хаарыс солкоҕо дылы

Сиккиэр тыалга уйдаран

Сэлибирии оонньообут,

Аҕыс айан суола ааһар,

Сэттэ аартык суола арыллар,

Үчүгэйкээн бэйэлээх

Күн күөрэйэр

Күөрэлэ алааска,

Урааҥхай омук

Ууһа буолбут

Дархан тойон оҕонньор,

Далбар хотун эмээхсин

Силигилии-сайдан

Саха омук аатын ааттатан

Аар саарга аатыран,

Күөх буруону таһааран

Ыал киэнэ ытыга буолан,

Киһи киэнэ кэрэмэһэ буолан

Олорбуттара эбитэ үһү.

Күннээх-күөнэх саастарыгар

Күүстээх-уохтаах бухатыыр уоланы

Күөх окко үктэтэн,

Күн сирин көрдөрөн,

Айыы киһитэ

Аһыныгас майгылаах,

Айыы хаан уола

Айысхаан бухатыыр буоллуун

Диэн ааттаабыттар үһү.

Кэм кэрдии аспытын кэннэ,

Илин астара

Элэмэстийэрин саҕана,

Кэлин астара

Кэрэмэстийэрин саҕана,

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук,

Кэрэ бэйэлээх кыыс оҕону

Күн сирин көрдөрөн

Дьоллоро өссө үрдээбит,

Санаалара өссө сиппит.

Кыыс оҕо барахсан

Аҕыс сааһын туолуор диэри

Аналлаах аата суох буолан

Аата суох сылдьыбыт,

Арай биир үтүө күн

Аҕалаах ийэтэ

Кыыстарын кэрэ куолаһын

Кулгаахтарын уһугунан истэн

Күөрэгэйгэ ханыылаах,

Кэрэ чуор куоластаах,

Күөрэгэйдээн Куо буоллун диэн

Аттаабыттар эбит.

Бу кыыс оҕо кыланнааҕа

Уон алтатын туоларын саҕана,

Күөрэгэйдээн Куо барахсан

Аатырар кэрэ дьүһүнэ

Аҕыс аартыктаах

Аан ийэ дойдуну

Сиккиэр тыалга уйааран

Тилийэ көппүт эбит.

Төрөөбүт төрүт сирдэриттэн

Тойон киһи бөҕө ааттанан арахсан,

Күөрэгэйдээн Куону

Кэргэн ылыан баҕарар,

Күтүөт киһи бөҕө

Кэлэн көрдөөн көрбүттэр.

Кэлбит дьон элбэхтэриттэн,

Бары да баайдаах-дуоллаах

Бэлиэ дьоннорун иһин,

Айбыт аар тойон аҕата

Аҕыс күнү мэлдьи

Сыта-тура толкуйдаах баран

Өрөөбүт уоһун өһүлэн,

Хоҥмут уоһун хоҥнорон

Субу курдук диэн

Саҥалаах буолбут:

- «Дьэ-буо,

Сир-сир аайыыттан

Саха чулуу уоланнара

Субу бэлиэ күҥҥэ

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх

Күөрэгэйдээн Куо кыыспытын

Күндү кийиит гынаары

Кэпсэтэ кэлбиккит даҕаны,

Суос соҕотох кыыс оҕом

Сүрэҕин аҥарын булбата,

Аналлааҕын таайбата,

Кырдьаҕаһы баалаамаҥ даа!

Сарсыҥҥы күн сарыалыгар

Саамал кымыс утахтах

Саха улуу малааһынын

Ытык ыһыаҕы ыһыахпыт,

Ыһыах онньууларыгар

Кыайбыт-хоппут

Күүстээх-уохтаах киһиэхэ

Кыыспыт тахсыам диэн

Тылын эттэ!»

Мустубут дьон

Баҕалара бэрт буолан

Бу күн хараҥа түүнэ

Буолуор диэри

Бэлэмнэнэн тахсыбыттар

Сарсыҥҥы сылааҥы күн

Сардаҥата тыгыыта

Сиэрдээн-туомнаан

Ытык ыһыаҕы ыспыттар,

Ырыаһыт бастыҥнара

Ырыа ыллаан ырааппыттар,

Тойуксут туйгуннара

Тойук туойан доллоһуппуттар,

Оһуохайдьыт ааттаахтара

Оһуохай этэн көппүттэр,

Олоҥхоһут ааттаахтара

Олоҥхолоон онолуйбуттар.

Күн ортото буолуута

Күтүөт буолуон баҕалаах дьон

Күөн көрсүһэн

Күрэс былдьаспыттар.

Үрүҥ түүнү үмүрүтэн эрдэхтэринэ

Алдьархайынан аарыгырар,

Ынырыгынан ыарыгырар,

Арҕааҥҥы халлаан сиксигиттэн

Хара былыттар

Харсыһан кэлэн

Халланы бүөлээн,

Хараҥаны халытан,

Киһи куйахата күүрүөх

Ыар этиҥнэр нүҥсүйэн эттилэр,

Киһи эрэ хараҕа саатар

Кута куотуох үлүгэр

Чаҕылҕан чаҕыллан чаҕылыйда,

Ытыс таһынар

Ыас хараҥа түстэ

Бар дьон соһуйан-уолуйан

Үрүө-тараа сүүрдүлэр.

Хараҥа хотугу халлаантан

Хара сүдү улахан холорук

Сири-буору көтүтэн

Кырыһы хайа сотон

Халыйан кэлэн

Бу ыал баараҕай таһаалаах

Балаҕан дьиэлэрин диэки

Бу тигинээн кэлэн

Биирдэ хорус гыммыт.

Өйдөнөн кэлэн

Тирии тиэрбэс харахтарынан

Өйдөөн дьүүллээн көрбүттэрэ,

Сүүһүн ортотугар соҕотох харахтаах,

Түөһүттэн үүнэн тахсыбыт

Токуруһа сытыйбыт тарбахтардаах

Суос соҕотох аҥаар илиилээх,

Самыытын ортотуттан үөскээбит

Токуруйа сытыйбыт

Аҥаар атахтаах,

Сыыр быара

Сиҥнэн түспүтүгэр дылы

Сымара таас сирэйдээх,

Арбаҕаһын түүтүн

Кэппитинэн төрөөбүт

Абааһы аймаҕын атамаана

Утуйа сыттаҕына

Уолукка астахха

Уот Уоппут

Уот уобурдаан обургу

Ыыра баран ырыалаах буолбут,

Тоҕо баран тойуктаах буолбут:

«- Ар-дьаалыа, ар-дьаалыа!!!

Тоҕус былас суһуохтаах,

Туналҕаннаах ньуурдаах,

Тахсан эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх,

Күөрэгэйгэ холоонноох

Кылыһахтаах кэрэ куоластаах,

Күөрэгэйдээн Куо кыыскытын

Кэргэн биэрээри

Күтүөт буолуох киһини

Сэмээр көрүнэ сылдьар сурахтааххыт!

Истэн-билэҥ кэбиһиҥ

Күндү күтүөт буолаары бу

Кэлэн күттэллэн турабын,

Биэрдэргит да ылыаҕым,

Биэрбэтэргит да ылыаҕым

Аҕала тардыҥ,

Аҕала тардыҥ!!!» - диир,

Ардьас гыммытыгар

Аар-дьаар сыт саба биэрэр.

Дархан тойон

Уҥан түһэ сыһа-сыһа

« -Дьэ бу,

Арҕаһыттан тэһииннээх

Айыы хаан аймаҕа

Абырааҥ даа!!!

Көхсүттэн тэһииннээх

Күн-өркөн улууһун дьоно

Көмүскээҥ даа!!!»

Итини истэн уолан дьон

Көмүскүүр санаалара

Уолуктарынан оонньоон

Уолуйбакка ыгылыйбакка

Дурда-хахха буолбуттар,

Былчыҥнара күүрэн

Быыппаста турбуттар.

Абааһы атамана

Күлэн аларастыы-алларастыы

Өрүһүйүөх буолбуттары

Өлөртөөн кэбиспит,

Күннэрин киллэртээбит.

Тыыннаах хаалбыт өттө

Тилэхтэрэр эрэ харааран көстүбүт

Атах балай мээнэ сүүрбүттэр.

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Хатыылаах балаҕан халҕанын

Тоҕо тэбэн киирэн

Халыҥ эркиннээх хаппахчыны

Чараас хаптаһын курдук

Хайа тэбэн киирэн

Тоҕус былас суһуохтаах

Туналҕаннаах ньуурдаах

Тахсан эрэр күн

Сардаҥатын курдук,

Киирэн эрэр күн

Килбиэнин курдук

Кэрэ дьүһүннээх

Күөрэгэйдээн Куону

Көтөҕөн ылбыт да,

Хаһыытаппытынан-сарылаппытынан

Хотугу хоромньулаах

Халлаан диэки

Соҕотохто субурус гынан

Илдьэ бара турбут.

Илиэһэй аймаҕын

Алдьатыылаах дойдутун

Аҕыс атахтаах ооҕуй

Хара элэмэс ата,

Хараҕа тэстэринэн

Хаардаах сирдэри

Суптурута көтөн,

Бадараан сирдэргэ

Батыллан көрбөккө,

Кыһыл кыырпах

Кумахтаах сирдэри

Кыраһалаабыт хаар курдук

Көтүтэ ааһан,

Таастаах сирдэргэ

Тохтоон көрбөккө,

Туруору таас хайалар

Тэллэхтэрин ааһан,

Туруу дойдуттан

Тэскилээн ааһар

Артыгы арыйан,

Аллараалыыр дойдуга

Аҥардаста дьирэс гынан

Төрөөбүт төрүт сиригэр кэлэн

Түөрт атаҕынан үктэнэн

Тохтуу биэрбит.

Күтүөт буолуохсут

Уоран –талаан аҕалбыт

Кийиит кыыһын

Кыырай хараҥа халлааҥҥа

Кытаран көстөр

Кыһыл хайа кирбиитигэр

Халыҥ дэриэспэ таастары

Эркин курдук уурталаан,

Хаппахчы оҥорон,

Киллэрэн кистээн кээспит.

Кыыс оҕо барахсан

Хотторбут хомолототуттан,

Кыаттарбыт кыһыытыттан

Хара буспут моонньоҕон

Харахтарын уута

Халыс гынан

Харыс дириҥнээх чалбаҕы үөскэтэн,

Алтан чуораан

Айаҕын атан

Алаһа дьиэтин

Аламай маҥан күнүн

Аймах-билэ дьонун ахтан

Субу курдук ырыалаах,

Сити курдук тойуктаах буолбут:

-«Ыый, ыый-ыйбыан,

Аай, аай-айбыан

Аламай маҥан күннээх

Айыы хаан улууһуттан

Бухатыыр бэрдэ убайым

Бу тиийэн кэлэн

Быыһаан илдьэн

Бар дьоммун, ийэбин-аҕабын,

Алаһа дьиэбин көрдөрүүй!!!

Чыҥыс хаан ыйааҕа

Ыараханын даҕаны,

Дьылҕа хаан оҥоруута

Ынырыгын даҕаны!

Харыстатарым эрэ

Хараҕым уута,

Көмүскэтэрим эрэ

Көмүскэм уута» буоллаҕа диэн

Ытыы-сулана олороохтообут

Ону истэ охсон

Абааһы уола буолуохсут

Хардалаах буолла:

«- Аар татай оҕолоор

Ама да ахтыбытыҥ иһин

Аргыый тыллаһыаххын,

Айаххын кыатана туттуоххун

Аймаммытыҥ тугун сүрэй?!

Алтан далбардаах күөрэгэйим оҕотоо,

Аҕыйах хоноот

Хойго сытар

Холооннооҕуҥ буолуом

Ороҥҥо сытар

Оҥоһуулааҕыҥ буолуом»

Ити кэмҥэ-кэрдиигэ

Күн киһитэ

Көхсүттэн тэһииннээх

Көмүскэс санаалаах,

Айыы киһитэ

Арҕаһыттан тэһииннээх

Аһыныгас майгылаах,

Алтан Араҥас аттаах

Айысхаан бухатыыр

Баай барыылаах

Байанай оҕонньор

Биэрбит булдун көтөҕөн

Өттүк харалаах,

Илии тутуурдаах

Баай хара тыатыттан кэлэн

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Күүс өттүнэн

Күтүөттээбит сураҕын истэн,

Кыыһырар хаана

Көхсүтүнэн киирэн,

Уордайар хаана

Уолугунан оонньоон,

Балтын төннөрөр баҕалаах

Ача күөх окко

Олоро түһээт

Аал уотун оттон

Айысхаан бухатыыр

Алгыс сыалааҕын этэн

Аман өһүн туойа олорбута үһү:

«- Дьэ-буо,

Дьэ-буо

Ала туйгун,

Бырдьа Бытык,

Сээркээн Сэһэн

Кыһыл төбө,

Кырдьаҕас тойонуом

Хатан Тэмиэрийэ эһэкээн,

Чуор кулгааххын

Чөрөтөн иһит

Күҥҥэ көрбүт

Күөрэгэйдээн Куо балтыбын

Уот уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Уоран-талаан барбыт!

Ир суолларын ирдээн

Тоҥ суолларын тордоон

Төнүннэрэр санаалаах

Турунан эрэбин

Алгыһын сыалааҕыттан

Аҕалан кулу даа!» - диэт

Ыксаабыт киһи быһыытынан

Ыҥыырдаах атыгар "лап" гына

Ыстана-олоро биэрээт

Соҕурууҥҥу

Cодуомнаах-суостуганнаах

Соһо тураҕас маҥан халлаан диэкки

Соҕотохто

Субурус гынан хаалла.

Сылы эргиччи

Айаннатан ааһарын

Ааһар былыт

Ардахтаан аастаҕына,

Хаардыыр былыт

Хаардаан аастаҕына билгэлэнэн,

Быһыыта биэс сыл айаннаан,

Тоҥ суолларын тордоон,

Ир суолларын ирдээн,

Туһааннаах сиригэр

Тиийэн кэлэн

Уот Уоппут

Уот Уобурдааны

Уун утары көрөн туран

Уордайа турбут эбит:

«-Көр бу,

Көр бу

Түүн сырыылаах

Чаҥнаах чабырҕай

Атаҕастыыр эрэ дьонуҥ

Кырдьа барбыт дьоннор,

Кыыс, оҕо-дьахтар эбит!

Кыаҕыҥ тиийбэт буолан

Киһи суоҕуна

Кыайан барбыккын,

Күүстээх суоҕуна

Күннээн барбыккын!

Кыах өттүнэн баһыйан

Күүс өттүнэн хотон

Өй өттүнэн сүүйэн

Өлөрөн-өһөрөн бара иликпинэ,

Хаан толору,

Эт бүтэй эрдэххинэ,

Эрэйдээбэккэ-буруйдаабакка эрэ

Этиһиитэ-охсуһуута суох

Эн миэхэ балтыбын

Биэрэн ыытыах тустааххын!!!»

Маны истэн баран

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Тоҕо баран

Тойуктаах буолбут

Ыыра баран

Ырыалаах буолбут:

«-Аар-дьаалыа,

Аар-таатай оҕолоор!!!

Көрөллөөр-көрбөттөөр,

Кып-кыра буолан баран

Тумуһун тууһун,

Тылын кыһыытын!

Аҥаар да аһыыбар

Амтанын биллэрин

Анаарбакка турабын,

Биир да тииспэр

Сытын иннэрин

Билбэппин эбээт нойоон!

Мин бэйэлээҕи кытта

Күрэс былдьаһан,

Кыах кэмнэһэн,

Кыайан бараргын

Көрбөккө турабын!

Эйигиннээҕэр буолуохтары

Эттэрин эттээн

Тириилэрин хайытан

Иэннэрин эриэҥнээн

Оройдорун охсон

Чэгэйдэрин тэһэн

Чаҕыл маҥан күннэриттэн матарбытым!!!

Кыайа үөрүйэх киһи

Кыайаа инибин

һа-һа-һаа!!!» – диэн

Эриэн ыт

Элэгэр тэбиэх,

Күөрт ыт

Күлүүтүгэр түһэриэх,

Күлүү гынан

Күлэ турбута.

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Хаҥас илиитигэр

Хааннаах хара дьэрэкэй болотун,

Уҥа илиитигэр

Уһун уктаах сүллүгэһин туппутунан

Утары атыллабытыгар

Айыы киһитэ

Аҥаар илиитигэр

Саабылаан батыйатын

Сулбу тардан ылан

Саайталаан барда.

Абааһыбыт уола

Аһаран биэрэ сылдьан

Сэби сэпкэ тоһуйда,

Үҥүүнү үҥүүгэ аста,

Батаһы батаска

Түһэрбитинэн барда.

Сити курдук

Сэттэ күнү мэлдьи

Өрө холоруктуу

Охсуһа сырыттылар.

Чабырҕай тыаһа

Тохтоло суох иһилиннэ,

Сыҥаах тыаһа

Cотору-сотору билиннэ.

Субу сылдьан

Саха урааҥхай киһитэ

Сэниэтэ быстара буолла.

Абааһы уола

Абарбыт санаатыгар

Адьас тохтоппокко,

Уордайбыт санаатыгар

Олох уурайбакка,

Биэртэлээн быллырҕатта,

Саайталаан саллырҕатта.

Айыы хаан киһитэ

Субу кыайтарарым кэллэ

Субу хотторорум тирээтэ диэн

Аһаран биэрэ сылдьан

Ыксаабыт киһи быһыытынан

Ырыалаах буолбут:

«-Көр да бу!

Көр да бу!

Сыыдаам сырыылаах

Сорукка сылдьар

Сорук боллур уол

Суох буолларгын баар буол,

Баар эрэ буолларгын

Түргэн үлүгэрдик

Тиийэн кэлэ оҕус!»

Этиэн эрэ кэрэх

Сорукка сылдьар

Сорук боллур уол

Субу тиийэн кэлэн

Тура биэрээт

Тииҥ кулгааҕынан

Тирии тиэрбэс хараҕынан

Истэ сэргэҕэлии турбут:

«- Көр бу,

Көр бу.

Күн килбиэнин курдук

Күөрэгэйдээн Куо балтыбын

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Ойох, оҕо оҥостоору

Күн сириттэн күрэтэн

Уоран талаан барбытын

Ир суолларын ирдээн,

Тоҥ суолларын тордоон

Тиийэн кэлэн,

Кыах өттүнэн кыайан

Күүс өттүнэн баһыйан

Төнүннэриэх буолбутум

Кыаҕым эстэн,

Күүһүм баранан

Кыайтарар кыһыылаах күнүм

Үүнээри гынна бадаҕа,

Үрүҥ тыыммытын өрүһүйүөх

Үрүҥ күн анныгар

Үөскээбит дьонтон

Суос соҕотох

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур баар,

Ол киһиэхэ тиийэн

Айыы дьонун

Абырыа үһүгүн,

Күн дьонун

Көмүскүө үһүгүн диэн

Илдьиттэ тириэрт!» - диэн

Этэрин кытта

Эргиллэ түһээт

Сорук Боллур уол

Соҕотохто сүтэн

Субурус гынан хаалбыт.

Сорук Боллур уол

Ыксала бэрдиттэн

Омуна төлөнүттэн

Аллараалыыр дойдуттан араҕан,

Аҕыс аартыгы

Аҥардастыы аһаран,

Орто туруу дойдуну

Ортотунан эргийэн,

Түмэн баран дойдуну

Түөрт өттүнэн

Төгүрүччү тэлийэ көтөн

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур алааһыгар

Баар буола түспүт.

Бухатыыр киһи

Баабый Боотур

Сирэ-дойдута

Дьиэтэ-уота

Хайдах эбитий диэн

Сураһар буоллаххытына,

Тимир хобордоох курдук

Төгүрүк алааска

Эһэ кыылым

Күһүҥҥү киэһэ

Күһэллэн кэлэн отон сии

Куруҥах маска күлтэллэн олорорун курдук,

Баараҕай Саар булгунньах

Алаас уһугар

Бэлиэтии көстөр эбит.

Ол анараа таһаатыттан

Кытаанах силистээх,

Куодалаах мастаах

Курум үрэх

Арҕаа диэки

Түҥнэри тардыстан түспүт эбит.

Булгунньаҕым бас өттүн көрбүтүм

Баараҕай таһаалаах

Биэс уон биэс түннүктээх

Балаҕан дьиэ

Дьэндэйэн көһүннэ.

Үс саһаан үрдүктээх

Үөлэстэн унаар күөх буруо

Унаарыйан тахсан

Кыырай дьэҥкэ халлааҥҥа

Сыыйыллан тахсар эбит.

Чугаһаан кэлэн

Одуулаан көрбүтүм

Отут эр киһи

Орулаан да туран

Арыйыа суох

Аарыма халҕана

Аһаҕас турар эбит.

Иһигэр киирбитим

Үс былас холобурдаах

Үс атахтаах олох мас

Оһох иннигэр

Олорор эбит.

Антах ааспытым,

Сандалытын көрбүтүм

Отут үс киһи тэҥинэн

Олорон ааһан турар

Ойуу-бичик симэхтээх эбит.

Оһоҕун одуулаабытым

Отут былас үрдүктээх

Отут түүннээх күнү быһа

Тохтоло суох умайар

Күтүр улахан

Көмүлүөк оһох эбит.

Иһитин-хомуоһун көрбүтүм

Икки сүөһүнү тэҥинэн күөстүүр

Олгуйдаах эбит,

Сэттэ уон сэттэ

Сылгы сүөһү

Саамал кымыһын

Сыбырҕаччы кутар

Саһаан үрдүктээх

Чороонноох эбит,

Биэс биэкэйэр биэ

Биэрбит кымыһын

Барылаччы кутар

Баххахтаах эбит,

Таҥаһын сабын туһунан

Санаан-ахтан аастахха

Алта уон алта

Эһэ кыыл тириититтэн

Тигиллибит тэллэхтээх эбит,

Биэс уон биэс

Бөрө тириититтэн

Тигиллибит суорҕаннаах эбит,

Түөрт уон түөрт

Куобах тирититтэн

Аттарыллыбыт сыттыктаах эбит.

Бу киһи быһыыта-таһаата

Хайдах эбитий дэстэргит

Бысталаабыт тиит курдук

Быыппастыбыт былчыҥнардаах эбит,

Суллаабыт тиит курдук

Суон сотолоох эбит,

Буулаҕа тиит курдук

Бөдөҥ бэйэлээх,

Үс былас

Үөкэйэр өттүктээх,

Биэс былас

Биэкэйэр биилээх,

Наарба халҕаны

Тиэрэ туппут курдук

Томтоҕор түөстээх эбит,

Балбаах саах саҕа

Бөдөҥ сутуруктаах эбит.

Сирэйин хараҕын

Сыныйан көрдөххө,

Хаар саҕанааҕы

Хара саһыллары

Хардарыта уурбут курдук

Хара хаастардаах эбит,

Икки кыһыл саһылы

Үрүт үрдүгэр уурбут курдук

Кытархай уостардаах эбит,

Сылгы ат барахсан

Сототун уҥуоҕун курдук

Субурҕа муруннаах эбит,

Адьырҕа кыыл курдук

Арылхай-кыраҕы харахтардаах эбит,

Оҕус тириитэ

Олооччу этэрбэстээх эбит,

Ынах тириитэ

Курумалаах эбит,

Үс эһэ тирититтэн тигиллибит

Үллэркэй сонноох эбит,

Түөрт уон киис тириититтэн

Таҥыллыбыт бэргэһэлээх эбит.

Аата-суола кимий диэн

Сураһан ыйыттаххына

Бу киһи

Хантан хааннааҕын

Туохтан сыдьааннааҕын

Бэйэтэ да билбэт эбит.

Бэйэтэ бэйэтигэр

Аат иҥэриммит киһи эбит:

Үүт-аас бэйэлээх

Үрдүк хороҕор бэргэһэлээх

Үрүҥ Аар Тойон

Үтүө сиэнэ

Баһырҕастаах айаас аттаах

Баабый Боотур диэн үһү.

Бу уолан

Оҕо эрэдҕиттэн

Атаһа суох буолан

Адьырҕа эһэлиин

Хабыр хапсыһан,

Хапсаҕайдаҕан күрэхтэһэн,

Оонньуур идэлээх эбит,

Кыыл табаны кытта

Күөн көрсүһэн

Күүс кэмнэһэр адьынааттаах эбит,

Буур тайаҕы кытта

Буута быстарынан

Сырсан күрэхтэһэр муокастаах эбит,

Дэриэспэ тааһы

Мээчик оҥостон тэбиэлиир,

Үөл тиити үҥүү оҥостон кыыратар

Майгылаах эбит.

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур

Дьиэ-хотон үлэтиттэн

Биир кэм хал буолан

Бу курдук

Алтан чуораан

Айаҕын атан

Саха-урааҥхайдыы

Саҥалаах буолбут:

«Дьэ бу

Сылтан сыл хатыланар

Эт киһи элэйдим,

Сыа киһи сылайдым.

Хантан эмэ ким эмэ

Хабыр охсуһууга ыҥырара буоллар

Хайдах эрэ хапсыһыам да этэ!

Кимтэн эмэ ким эмэ

Күөн көрсүһэ кэлэрэ буоллар

Күүспүн-кыахпын

Кэмнэһиэм да этэ,

Туохтан эмэ, туох эмэ

Сурах-садьык кэлэрэ буоллар

Сүрдээх үөрүүнү кытта

Сөбүлэһэн тиийиэм этэ

Сор да буолар эбит!

Соҕотох буолар

Субу орто дойдуга!» - диэн

Санаарҕаабыт санааҕа ылларан

Сонньуйан оһоҕун уотун одуулуу олордо.

Ол олордоҕуна

Кустук бэргэн

Кус быһый,

Сорукка сылдьар

Сорук боллур уол

Орто туруу дойдуну

Ортотунан эргийэн

Түмэн баран дойдуну

Түөрт өттүнэн

Төгүрүччү эргийэн кэлэн

Тохтуу биэрээт, тура түһээт

Тыын ылан баран

Тохтоло суох сэһэннээх буола турбут:

«-Оһулаһыаттан, оһулаһыаттан

Суһаллаах сырыылаах

Суххай айаннаах

Сорук боллур уол

Cубу турабын эҕэрдэ, эҕэрдэ!

Этэр тылым эгэлгэтин

Эриэккэһин элбэҕин

Эн истэ тур!

Айыы хаан аймаҕын

Алдьархайтан быыһыахтаах

Алтан араҕас аттаах,

Аһыныгас санаалаах,

Айысхаан бухатыыр

Алдьархайга түбэстэ.

Айыы хаан аймаҕа

Аймалҕаҥҥа ылларда.

Бухатыыр буойун дьоннор

Баранан да бүттүлэр,

Охчут бэргэн дьоннор

Олох да суох буоллулар,

Күһэҥэбит быстара

Күммүт киирэрэ

Кэллэ быһыылаах.

Күн дьонун көмүскээ

Айыы дьонун өрүһүй,

Көрдөһөрбүн батыма,

Ыйытарбын бобума

Курдукчай, курдукчай!»

Оччолооҕу истэн баран

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур

Уордайа-абара санаата

Үрдүк булгунньах саҕа

Үллэн таҕыста

Тиит мас курдук

Кииллийэн таҕыста,

Хатан куйах таҥаһын таҥынна,

Хараҕалаах үҥүүтүн дьайыҥнанна,

Хара буһурук хаанын хааннанна,

Хахай модун дьүһүнүн дьүһүннэннэ,

Субу курдук диэн

Саҥалаах буолла:

- «Дьэ бу!

Аҕыс иилээх саҕалаах

Атааннаах-мөҥүөннээх

Айгыр-силик олохтоох

Айыы аймаҕын сиригэр

Аһыныгас санаалаахтар,

Көмүскэс майгылаахтар

Күн сирин көрөн,

Күөх окко үктэнэн

Кэлэ-бара туралларын тухары

Адьырҕа абааһылар

Ааҥнаан киириэхтэрэ суоҕа.

Көстүбэт бөҕө күүстээхтэрэ

Көҥүл дьаарбайыахтара суоҕа

Кимэн киирэн испиттэрин

Күүс өттүнэн күһэйэн,

Кыах өттүнэнэн баһыйан

Күн тыктаҕына

Күлүк куотарын курдук

Кэлбит сирдэригэр

Төттөрү үтэйиэм!!!» -диэн

Хахай хаанын киллэрэн

Кылыһын өрө көтөҕөлөөтө.

Ити кэннэ

Миинэр миҥэтин

Көлүнэр көлөтүн

Ыҥыран ыллаабыт саҥата

Ыраахха дуорайда:

«- Хору-хоруу!

Көлүнэр көлөм

Миинэр миҥэм буолбут

Субуйа сүүрэр сылгым

Суох да буоллаххына баар буол

Ыраах да буолларгын

Чугас буола оҕус!

Айыы Хаан аймаҕа

Алдьархайга түбэспит,

Арсан Дуолай обургу

Аатырбыт ороспуой аймахтара

Күүс өттүнэн кыайан

Кыах өттүнэн баһыйан

Күн килбиэнин курдук

Кэрэ бэйэлээх

Күөрэгэйдээн Куону

Уоран талаан барбыттар!

Тилийэ көтөр

Тыалга дылы

Түргэн үлүгэрдик

Тойон сэргэҕэ тура биэрэ оҕус!!!»

Этиэн эрэ кэрэх

Дьөһөгөй оҕото барахсан

Үс күннүк сиртэн

Үөрбэ көмүс көҕүлэ

Үргүөрдэнэн көһүннэ,

Нэлэмэн көмүс сиэлэ

Сэттэ күннүк сиртэн

Сипсиэрдэнэн-силэллэн көһүннэ,

Уйулҕан көмүс кутуруга

Уон күннүк сиртэн

Холоруктана охсуллан,

Сүүрдэн кэлэн

Тойон сэргэҕэ

Туруна түстэ.

Биһи киһибит

Ойон тахсан

Олоро биэрээт

Түөрт атах түһэрэн

Силлиэ-холорук курдук

Сир ортотун диэки

Түһүнэ турда.

Аллаах ат барахсан

Айаннатан сиэллэрэн

Аан ийэ дойду

Килбэйэр киинигэр кэлэн

Күн өркөн улууһун

Айыыһыта буолбут

Аан Алахчын Хотун иччилээх

Аал Луук Маска

Тохтуу биэрэн

Туруна түспүт.

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур

Бу курдук диэн

Сүһүөхтээх бэйэтэ

Сүгүрүйэн туран

Хоолдьуктаах бэйэтэ

Хоҥкуйан туран

Саҥалаах буолбут:

«- Дьэ –буо,

Дьэ-буо!

Хабыр хапсыһар,

Кыах былдьаһар

Өрөгөйдөөх күнүм үүннэ!

Аан ийэ дойдум

Хайҕахтаах хара быара буолбут,

Улуу ийэ дойдум

Нохтолоох тойон сүрэҕэ буолбут

Аан Алахчын Хотун

Аллараа дойдуга

Айанныыр күммэр

Алгыһыҥ сыалааҕын

Анаатаҕын буолуохтун!

Күүскүттэн күүспэр

Күүстэ бэрис даа,

Кыаххыттан кыахпар

Кыахта аҕал даа!»

Диэбитин эрэ кэннэ

Аал Луук Мас

Хаба ортотуттан

Аан Алахчын Хотун

Илэ бэйэтинэн

Тахсан кэлэн

Тойуктаах буолбут:

«-Дьэ буо, »

Дьэ буо!

Баабый Боотур барахсан

Күн киһитэ

Көмүскэс санааҥ киирэн,

Күн Өркөн улууһун

Көмүскүү турунан эрэҕин!

Саалааах бөҕөстөн самныма,

Охтоох бөҕөстөн охтума,

Татаар аптаах тыллаах

Табан кыайан эппэтин,

Уу чаҕаан харахтаах

Утары туран көрбөтүн,

Өстөөхтөргүн өһөртөөн

Өрөгөй бөҕөҥ үрдээтин!

Саастахтааргын самнартаан

Саргы бөҕөҥ сабырыйдын!

Саха аатыҥ

Самнаран биэримэ,

Урааҥхай аатын

Умсаран түһэримэ,

Санныҥ үрдүгэр диэри

Саргы дьаалы салалыннын,

Өттүгүн баһыгар диэри

Өрөгөй талбаҥ үрдээтин,

Аҕыс ааһар аартыктарыҥ

Арыллан биэрдиннэр,

Сэттэ маҥан аартыктарыҥ

Сэлэллэн биэрдиннэр,

Тоҕус суол хотуттарыҥ

Тобуллан биэрдиннэр,

Айыыһытыҥ аргыстастын!

Иэйиэхситиҥ эҥэрдэстин!» - диэт

Томтоҕор эмиийдэрин

Быктаран биэрбитин

Биһи киһибит

Тохпокко-хорбокко эрэ

Тохтоло суох эмэн соппойдо.

Уоҕар уох эбилиннэ,

Күүһүгэр күүс киирдэ,

Кыаҕар кыах кыттыста.

Күн киһитэ

Көтө-мөҕө

Ыҥыырдаах атыгар

«Лап» гына олоро биэрээт

Тус хоту диэки

Түөрт атах

Түһүнэ турда!

Өр дуу,

Бүтүннүү таас сиргэ тиийэн кэллэ.

Суорба таастардаах сирдэри

Сыа хаар курдук

Сүүрдэн барда,

Ону туораан

Кыһыл кумах

Куйаар сири

Кыраһа хаар курдук

Көтүтэн барда,

Ону ааһан нөҥүөлээн

Бурҕаҥныыр буор сиргэ кэллэ.

Бу сири

Буорах буруотугар дылы

Кымньыылаан кыйдаан

Күн сириттэн күрэнэр

Аартыгы ааһарда

Анараа дойдуга

Арсан дуолай сиригэр

Атын туйаҕа

Таарыйарын эрэ кытта

Ытыс таһынар

Ыарык хараҥа

Күндэл күнүһү солбуйда,

Аламай маҥан күнэ,

Атыннык устар күҥҥэ кубулуйда.

Күөх көбүөр от

Күрбэ таастарга,

Куура хаппыт

Кубарыйа куурбут сиргэ уларыйда,

Ойуу бичик мастаах

Охтон бараммат

Ойуур тыа

Очуос хайалардыын атастаста,

Сырдык-маҥан халлаан

Суо халыҥ былыттаах

Тоһуттар этиҥнээх,

Быһыттар чаҕылҕаннаах

Халлааҥҥа кубулуйда.

Субу курдук дойдуттан

Саха урааҥхай саарына

Саллан-толлон туруо дуо?!

Тус иннин диэки

Түөрт атах көтүтэн

Түһүнэ турда!

Атын кымньыылаатаҕын ахсын

Чаҕылҕан чаҕылыйда,

Һаттаатаҕын ахсын

Нүһэр ыар этиҥнэр

Нүҥсүйэн эттилэр,

Тиҥилэхтээтэҕин аайы

Сирэ көтүөккэлээтэ.

Субу курдук сүүрдэн истэҕинэ

Сылгы ат дьөһөгөй оҕото

Сахалыы саҥалаах

Киһилии кэпсээннээх буолан

Кэпсии-ипсии истэ:

«- Анньыаһа, анньыаһа,

Иччилээтэр иччим

Ити аартыгы ааспыппыт

Икки күннүк сиригэр

Алларалыыр дойду

Аартыгын иччитэ

Аан дьигистэй тойон

Тоһуйан турар буолуоҕа,

Тохтото сатыыр буоллаҕына

Тоҕойуом, тохтоомо!

Туому толорон бараҥҥын

Бэриктэ биэрээр.

Тоҕо айаннаан кэллиҥ диэтэҕинэ

Тордуохтаһа барбакка

Тоҕотун кэпсээн биэрээр.

Аан Дьигистэй тойон

Аралдьыппытын ыыппат

Туппутун ыһыктыбат идэлээх

Улуу күтүр бэйэлээх эбээт!» - диэтэ.

Биһи киһибит

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур

Баһын туппут сирин хоту

Баран истэ.

Бу истэҕинэ

Бороҥ урааҥхай

Биирдэ да харахтаан көрбөтөх,

Хаптаҕай кулгаахтаах

Хаһан да истэн билбэтэх,

Сыыр быара быстан түспүтүгэр дылы

Сылластыгас сирэйдээх,

Адьырҕа харахтаах,

Аппа дьаппа айахтаах,

Түөһүн ортотуттан

Тахсан кэлбит

Такыр тарбахтаах илиилээх,

Самыытын төрдүттэн үүнэн түспүт

Соҕотох атахтаах

Аан Дьигистэй тойон

Айаҕын аппаҥнатан

Сыҥааҕырда турар эбит.

Сылгытын оҕото

Сабаҕалаан эппитин курдук

Сылгытын сиэлиттэн

Сэттэ сиэли туура тардан бырахпыта

Сэттэ убаһа буолан

Сүүрэ турбуттарын

Аан Дьигистэй обургу

Аҥаар илиитинэн харбаан ылан

Астыга суохтук

Хап-куп гыннаран ыстаан

Ыйыстан кэбистэ.

Утуйан даххаһыйа сытар киһини

Уһугуннарбыт курдук

Уулааҕынан-хаардааҕынан көрөн

Саҥалаах буолла:

«- Буойака, буойака!

Бу хайа диэкки

Баран иһэр күтүр буолаҕыный?

Утуйа сатаабытым

Бэһис хонуга буолла да

Икки дойду

Уолан дуулаҕылара

Чыыстай буолакка тахсаннар

Омуннаах охсуһууларыттан

Оннооҕор сирим түөрэҥэлиир!

Туохтарын былдьаһан

Тоҕута сынньыспыт баҕайыларай?

Топпотоҕум тоҕус хонугар барда,

Аһаабатаҕым ахсыс хонугар барда,

Сиэбэтэҕим сэттис хонуга туолла.

Хата эн бэйэлээх

Айах тутан,

Аччык сытар киһини

Аһатан абыраан өрүһүйдүҥ!

Сонордообутуҥ

Суола арылынныҥ!

Ирдээбитиҥ

Иннигэр тосхойдун!

Үтүөҕүн үтүөнэн төлүөм

Ыксаллаах күҥҥэр

Ыҥырар буолаар»

Онуоха биһиги киһибит

Саманнык диэн хардалаах буолла:

«- Көр бу, көр бу!

Атаһым доҕорум

Аан Дьигистэй тойон!

Үкэр куйаас тыыннаах

Үүт-аас бэйэлээх

Үрдүк хороҕор бэргэһэлээх

Үрүҥ Аар тойон

Үтүө сиэнэ

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур буолабын!

Арҕаһыттан тэһииннээх

Айыы хаан дьоно,

Көхсүттэн тэһииннээх

Күн өркөн дьоно

Күүс-көмө көрдөөбүттэрин

Көмөлөһө баран иһэбин!»-диэт

Айаннаан испитин курдук

Аар холорук атастаах,

Сүллээх этиҥ доҕордоох

Айанната турда.

Арай доҕоттоор,

Аллараа дойдуну

Аарыгырар киининэн

Ааһарын эрэ кытта

Сыллар-үйэлэр кирбиилэригэр

Улуу бухатыырдар

Охсуспут сирдэригэр

Чыыстай буолакка

Соҕотохто баар буола түстэ,

Бухатыыр киһи

Тиэрбэс хараҕынан

Көрөн дьэргэлдьиппитэ –

Сүрдээх элбэх бухатыыр кэлэн,

Аттыын-бэйэлиин өлөн,

Уһун уҥуохтара

Урусхал мас буолан,

Кылгас уҥуохтара

Кыс мас буолан

Кыстана сытара үһү.

Ол туран

Истэн сэгэлдьийэ турбута –

Сутурук тыаһа

Быстала суох иһилиннэ,

Тиҥилэх тыаһа

Тохтоло суох дуораһыйда.

Өйдөөн-дьүүллээн

Сытыы хараҕынан чарапчылаан көрбүтэ

Сэттэ күннүк сиргэ

Аарыма буойун дьон

Антах бэттэх дайбаһан,

Туора-маара тэпсиһэн,

Буор бөҕөнү бурҕатан,

Бөх бөҕөнү көтүтэн,

Таас бөҕөнү тамнааттаан

Охсуһа сылдьаллар эбит.

Айыы киһитэ

Алтан араҥас аттаах

Айысхаан Бухатыыр

Адьарай буойуна

Астаҕын аайытын

Аһаран биэрэн истэ.

Ол сылдьан охтон түстэ

Онуха анарааҥҥыта

Хааннаах болотун

Хаба тардан ылан

Сайыалаары гыммытын

Биһиги киһибит

Буойун дуоламмыт

Үөгүлүү түһээт

Үөһүн хараҕа манан буолуо диэн

Үҥүүтүн салайан

Үс саһаан үрдүгү

Өрө ыстана түһэн баран

Өтөрү түспүтэ, үҥүүтэ

Үс сиринэн хайыта барда,

Түөрт сиринэн тоҕута барда,

Биэс сиринэн быһыта барда!

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан обургу

Утуйа сыттаҕына

Уолукка астахха

Уолуйан уһуктубат бэйэтэ

Уолуйа түһээт

Эрилис-турулус көрүтэлээтэ,

Туора-маары ойуоккалаата,

Итиэннэ сур бөрөлүү улуйда,

Ити курдук диэн

Кэпсээннэх буолла:

«- Аар дьаалыа!

Аар – таатай оҕолоор!

Орто туруу дойду

Дуолан дулаҕалара

Отой да өрө барбыттар-

Иккиэ буолан көмөлөөн,

Эргийэ сылдьан кырбаан эрэллэр!

Эдьиийдээтэр эдьиийим,

Ходьоҥ тойук,

Хобуок эмэһэ

Хатан Хаһыырба Куо

Холоруктатан кэл даа!

Абыраатаххына эн эрэ

Абырыаҥ,

Көмөлөстөххүнэ эн эрэ

Көмөлөһүөҥ,

Өрүһүйдэххинэ эн эрэ

Өрүһүйүөҥ!

Онон эппит тылбын ылын,

Көрдөһөр көрдөһүүбүн толор!» -

Диирин эрэ кытта

Этиэх бэтэрээ өттүгэр,

Эҕирийиэх эрэ иннинэ

Тус хоту диэкиттэн

Тойон ураһа курдук улахан

Хара холорук

Сирдиин-халлаанныын

Тура эрийэ-эрийэ кэлэн

Харахтарын иннигэр тохтуу биэрдэ

Өйдөөн иһиттэхтэринэ

Өрө холоруктанан ытылла-ытылла

Саҥалаах буолла:

«-Иһиликпин, таһылыкпын,

Иэхэйикпин-чуохайыкпын!

Орто туруу дойдуга

Ойох-дьахтар өттүнэн

Эн диэтэх киһийдээн

Чарааһааҥҥын кэллэҕиҥ!

Күн сардаҥатын курдук

Кэрэ килбиэн дьүһүннээх,

Тоҕус былас уһуннаах

Толбоннурар суһуохтаах,

Туналҕаннаах ньуурдаах

Күөрэгэйдээн Куону ылыма,

Кини оннугар

Миигин ойох ыл,

Ороҥҥо сытар оҥоһуулаахпын,

Хоойго сытар холоонноохпун,

Асчыппынан ааттаахпын

Дьиэһиппинэн бэртээхпин!

Сөбүлэспэт түгэҥҥэр

Сытыы тыҥырах

Хайытыытын билиэҕиҥ!

Ылыммат түгэҥҥэр

Ынчык-бөтүөх

Ыарыы буолан өлүөҕүҥ,

Истибэт түгэҥҥэр

Ийэ куккун

Илэ-чахчы ыйыстыам,

Иэхэйикпиэн-чуохаайыкпыан!»

Итини истээт

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур

Аҕыс уон аҕыс былыты

Ааһар албаһа киирэн

Өрөөбүт уоһун өһүллэ,

Хоҥмут уоһун хоҥнордо:

«- Көөр бу, көөр бу!

Күн сиригэр

Кэрэтинэн биллибит

Күн сардаҥатын курдук

Килбиэннээх дьүһүннээх,

Кыыс киэнэ кылааннааҕа,

Дьахтар киэнэ дьоһуна,

Ойох киэнэ оҥоһуулааҕа,

Ол курдук диэн

Аллараалыыр дойдуга

Олохсуйан олорор диэннэр

Ойох ылаары

Оҥостон кэллим,

Күтүөт буолаары

Куоһанан кэллим!»

Оччону истэн баран

Абааһы кыыһа обургу

Үөрэн үөһүн таттарда,

Хаһыыран хайыта ыстанна:

«-Иэхээйикпиэн-чуохайыкпыан

Олох да оноотугар

Буолар эбит оҕолоор-оҕолоор.

Ойох тахсар үчүгэйин

Саҥа билэн эрэбиэн-эрэбиэн!

Тугу диэбиккин

Тоҕо батан

Кээһиэмий, кээһиэмий!»

Диэн эрэ баран

Дьиэм диэн

Дьэбин буолбут тимир ураһаҕа

Дьиэрэҥкэйдээн илдьэ бара турар.

Халыҥ харытынан

Харбаан ылан

Айыы киһитин

Аҥныалаарай диэн

Сыллаһаары сыстаҥнаабыт,

Уураһаары уунаҥнаабыт

Уолан киһи барахсан

Уҥа илиитин кэннигэр илдьэн,

Саабылаан батыйатын

Сулбу тардан ылар да

Собо балыгы

Үтэһэҕэ үҥлбүт курдук

Үөһүн хараҕыттан

Өрө үөлэн таһаарар.

Онуоха абааһы кыыһа

Сиик буолан симэлийэр

Туман буолан уостар.

Сити курдук дьаһанан

Өстөөҕүн өлөрөн баран,

Айаас аттаах

Айысхаан бухатыырга

Көмө буола

Көтүтэ турар.

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Күн улууһун киһитин

Кырбаан-кырбаан

Күһэҥэтин быспыт,

Күнүн киллэрбит!

Хараҕын уотун умулларбыт,

Иэдэһин тэтэркэйин хараардыбыт,

Уоһун кытархайын көҕөрдүбүт.

Айаас аттаах

Аһыныгас санаалаах

Айысхаан Бухатыыр барахсан

Иччитэ суоҕунан көрөн

Сытарын булан

Кыыһырыаҕын кыыһырда,

Абарыаҕынан абарда-

Сирэйиттэн сиэрэ уота

Сирдьигинээн түстэ,

Хараҕыттан хатат уота

Хатыастан түстэ.

Күүс күүһүн киллэриннэ,

Кыах кыаҕын муһунна

Үөгүлүү түһээт

Үөҕэ-үөҕэ сүүрэн иһэн

Үөгүлээх буолла:

«-Көөр бу, көөр бу!

Хааннаах айах

Хара бэкир,

Салыҥнаах сабырҕах,

Түүн сырыылаах

Түүлээх уллуҥах,

Атас туһугар атах тостор!

Эчэйэн да туран

Иэҥҥин хастаан,

Иҥииргин тэнитэн

Иэспин ылыаҕым!

Нохтолоох тойон сүрэххин

Этэрбэс гынан кэтиэҕим,

Үрүҥ хааҥҥын тоҕуом,

Хара хааҥҥын халытыам-

Өлөн да туран

Өспүн ситиһиэм,

Өлөр сүбэҕин булбут,

Үрүҥ күҥҥүттэн маппыт,

Күн сириттэн сүппүт

Курдук санан!

Чэ, кэлэн көрүүй,

Сааппат сирэй!»

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Истибэтэҕин истэн

Тиэрэ-маары көрдө,

Уолуйбат бэйэтэ

Уолуһуйуох курдук буолла:

«-Бээй, бээй, дуҕаар!

Бухатыыр буойун киһи

Бэйэбинэн мэ диэн

Бүөбэйим оҕотун

Күммүн күөрэтэр чыычаахпын,

Күөрэгэйим оҕотун

Биэрэн ыытыам үһү дуо?

Бу кыаҕыра турбуккун

Бу кыстана сытар уҥуохтарга

Уһун уҥуохтарын сыыһын

Урусхал мас оҥорон быраҕыам,

Кылгас уҥуохтарын сыыһын

Кыс мас оҥорон кутуоҕум!

Сыа эккин

Суор-тураах аһылыга гыныам,

Үөскүн-искин

Үөн-көйүүр аһылыга гыныам

Сырдык эккинэн

Сир үөннэрин айах тутуом

Хара эккинэн

Халлан көтөрдөрүн күндүлүөм!»-диэтэ.

Хата биһи киһибит

Хокуосканан сирэйин быһа сайда,

Биирбит да эппиэт биэрэн

Хокуосканы хардары

Харахха биэрдэ.

Хардары тары дайбаһан,

Харах харахха саайталаһан,

Мурун муруҥҥа бэрсэн,

Уос уоска саайсан бардылар.

Биирдэрэ буоллаҕына

Саабылаан батыйатын

Сулбу тардан ылла,

Биирдэһэ буоллаҕына

Хааннаах хара дьэрэкэй болотун

Хаба тардан ылла-

Тимири тимиргэ

Түһэрэдэхтэрин аайытын

Тыас бөҕө тыаһаан барда,

Этиҥ этэн ньиргийдэ.

Силээхтэ киһи

Силлээх-хааҕа

Сиргэ кыайан түспэт

Сэттэ тайылҕалаах

Силлиэ былаастаах

Мэнилгэн тыал обургу

Сипсийэн-силлиэрэн мэҥийбэхтээтэ,

Силлиэ-буурҕа кыттыста,

Добун холорук доҕуһуолланна.

Икки буур тайах

Муос муостарыттан

Ылсан баран

Эргичийэ сылдьалларын курдук

Эргийэ сырыттылар.

Сыҥаах тыаһа

Сотору-сотору иһилиннэ,

Кулгаах тыаһа

Тохтоло суох куугунаата,

Сутурук тыаһа

Быыстала суох битилиннэ,

Атах тыаһа

Ахсаана суох хатыланна.

Киирэр күн килбиэнин көрдөрбөккө,

Тахсар күн сарыалын биллэрбэккэ

Ытыс таһынар

Ыас хараҥанан,

Үрүҥ туманынан аргыйан,

Харыс ханы халытан

Сах хаан быһылаанын тардан,

Өлүү хаан дибдилгэнин туруоран

Кус хараҕа тэстэр,

Куба моонньо тостор

Кулан айдаана буолбута үһү.

Отут орулуур хонук охсуһан

Айыы киһитэ сэниэтэ эһиннэ,

Күн киһитэ кыаҕа бүттэ.

Абааһы да уола

Үрүт күүһэ

Үмүрү тутан барда,

Үөһэ аллара көрдө,

Үрүт кубулҕата сүттэ.

Сэниэ сэниэлэрин киллэрэн

Сэттэ күн устата

Сынньана түһүөххэ дэһэннэр

Сынньанан ыллылар.

Алтыс хонуктара ааһан

Сэттис хонуктара туолуута

Арҕааттан күөрэйэр

Абааһы аймаҕын

Анысханнаах күннэрэ тахсыыта

Хабыр хапсыһа,

Күөн көрсүһэ туруннулар.

Саха саарына

Саабылаан батыйатын

Сулбу тардан ылла,

Адьырҕа атамана

Хааннаах хара дьэрэкэй болотун

Хаба тардан ылла.

Тимири-тимиргэ түһэрбиттэрэ

Тоҕустуу сиринэн

Тоҕо барда,

Аҕыстыы сиринэн хайа барда.

Үҥүүнү-үҥүүгэ түһэрбиттэрэ

Үстүү сиринэн

Үнтүрүтэ барда

Оҕу оххо түһэрбиттэрэ

Ортотунан хайынна

Ол туран хайдах буолалларын билбэтилэр,

Моой моойтон ылсан

Муомахтаһан бардылар.

Маннык туран

Баабый Баатыр обургу

Уот Уобурдааны

Уллуҥаҕынан түөскэ тэбэн баран

Илиититтэн харбаан

Иһиттэн тэбэн

Нөҥүө быраҕан түһэрээт

Нохтолоох тойон сүрэҕэ,

Чараас сирэ манан буолуо диэн,

Хаҥас хонноҕун аннынан

Батыйатын туһаайан туран

Батары аста-

Биирдэһэ билбэккэ да хаалла:

«- Бадаҕа өлөн эрэбин» -диэн айманан

Бүтэһиктээх кэриэс тылын

Этэн энэлитэ сытара үһү:

«-Аар дьаалы,

Ыый да ыыйбыан,

Аай да аайбыан!

Кыайтардыбыт-кыайтардыбыт дэстэхтэринэ

Күлэ-күлэ

Күллэрин таптайар этим,

Тохтоо-тохтоо, уоскуй диэтэхтэринэ

Тохтоппокко ыстаан туллаҥнатарым,

Утары көрбүтү

Эрэйдээн өлөрөр иэһим

Утары тирээтэ бадаҕа!

Барбатах балык миинин курдук

Бүдүк-бадык дойдум,

Бырастыы буоллун!

Абааһы аймаҕа,

Истэр буоллаххытына

Орто туруу дойдуттан

Кими да ойох ылбат буолаарыҥ!

Оннооҕор миннийэлиир киһи

Ойох ылан

Оҕо төрөтөн ыал буолан

Олох олорботум!

Дьэ Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотур обургу,

Кыайыах киһи кыайдыҥ,

Хотуох киһи хоттуҥ.

Мааны ыал

Мааны оҕото этим,

Ытык ыал ыамата этим,

Ыл, сордообокко,

Салҕаан биэр,

Сайылыы оҕус!» - диэбитигэр

Биһи киһибит

Батыйатын өрө күөрэтэн

Моонньох баһын

Биир охсуунан

Быһа баттаан кэбистэ!

Уот Уоппут

Уот Уобурдаан

Туман буолан уоһунна,

Сиик буолан симэлийдэ эрээри

Тыллаах сыҥааҕын иччитэ

Тыһы тыймыыт буолан

Чыбыгыр гына түһээт

Тунаарыс гынан хаалла,

Эргиллиэх буолан саанна.

Саастааҕын самнаран

Өстөөҕүн өлөрөн

Өрөгөйө үрдээн

Өссө күүһүрэргэ дылы гыммыт

Биһи киһибит санаа булунан

Өй салҕанан

Айысхаан бухатыыры

Өрүһүйэр санаалаах

Айыы Умсуур удаҕаны

Ыҥыра турбут:

« - Көөр да бу,

Көөр да бу!

Күн өркөн улууһун

Айыы хаан аймаҕын

Араҥаччыһыта буолбут

Сэттэ сэймээк маҥан

Кыталык кутуруксуттардаах,

Айыы умсуур удаҕан

Айгыстан кэлэҥҥин

Абыраа даа!

Айыы аймаҕын, күн улууһун

Абааһы аймаҕыттан көмүскээри,

Аҕыс үйэ тухары

Аҕа ууһун тэнитиэхтээх,

Ойдубуту оһорор

Одун хаантан оҥоһуулаах,

Быстыбыты салгыыр

Дьылҕа хаантан дьалҕалаах,

Алтан араҥас аттаах

Айысхаан бухатыыр

Аламай маҥан күнүттэн матта-

Өлбөт мэҥэ уута аҕалан

Өрүһүйэ оҕус даа!!!

Били биэс сыллааҕыта

Биэриэх буолбут

Бэлиэлээх-бэчээттээх

Баайтаһын биэҕин

Оччоҕуна биэриэм!» -диэн мэктиэлээх буолбут.

Көрүөх бэтэрээ өттүгэр

Кынатыгар кырааскалаах

Кыталык кыыллар

Кылана-кылана

Көтөн иһэр

Кынаттарын тыаһа

Курум үрэх

Силис ууларын силбээттээн,

Сир тымырдарыттан эбинэн,

Сирилии-дьирилии тэбинэн,

Кутулла-сукулла айманан

Эрэрин курдук

Курулаан-сурулаан иһилиннэ,

Чыпчылыйыах икки ардыгар

Айыы умсуур удаҕан

Аман өһүн этэн

Амалыйа турдаҕа үһү:

« - Дом ини дом,

Дом ини дом

Аан ийэ дойду

Хайҕахтаах хара быара буолбут,

Улуу ийэ дойду

Нохтолоох тойон сүрэҕэ буолбут,

Аал Луук мас иччитэ

Аан Алахчын хотун

Чороон курдук

Чорҕор эмиийдэрин

Ыган-ыган

Үрүҥ илгэ

Ас оҥорон ыытта!

Дом ини дом,

Дом ини дом!» -

Диэн баран

Эбир хамыйаҕынан

Үрүҥ илгэни

Үс төгүл баһан

Алтан араҥас аттаах

Айысхаан бухатыыр

Бэлэһин төрдүгэр

Үс тогүл «хол» гынан

Быраҕан биэрбитин

Биһи киһибит

Бухатыыр уоламмыт

Биирдэ эрэ ыйыстан кэбиспитэ

Биэс сиринэн

Быһа сотуллубут баастара

Бүччүччү оһон хааллылар,

Алта сиринэн

Хайыта барбыт этэ

Үмүрүччү оһон хаалла,

Хараҕа уоттанна,

Имэ тэтэрдэ-

Илэ бэйэтинэн буола түстэ.

Ойон туран кэллэ,

Ол курдук диэн

Саҥалаах буолла:

«- Дьэ бу,

Дьэ бу!

Аһыныгас санаалаах

Айыы хаан киһитэ, атаһым,

Көхсүттэн тэһиннээх

Көмүскэс санаалаах

Күн улууһун киһитэ, үөлээннээҕим,

Бу абыраабытыҥ иннигэр

Үйэлээх сааһым тухары

Үс күлүккэр нөрүйүөҕүм,

Аҕыс күлүккэр хаптайыаҕым!

Мохсоҕол кыыл саҕа

Махтал буоллун!» - диэтэ.

Ити кэннэ иккиэн

Кытаран көстөр

Кыһыл хайа кирбиитигэр тиийэн,

Халыҥ дэриэспэ таас

Хаппахчы дьиэ аҥаар эркинин

Баабый Боотур

Хайа тэбэн кээспитэ

Күөрэгэйдээн Куо барахсан

Кэрэ дьүһүнэ

Күндү таастыы

Күлүмүрдээн көһүннэ,

Тирии бүтэй

Этэ көһүннэ

Эт бүтэй

Уҥуох бүтэй

Силиитэ дьалкыҥнаата.

Бэҕэһээ сиэбитэ

Биэстээх харчы саҕа буолан

Бэлэһин түгэҕэр биллэр,

Үнүрүүн үссэммитэ

Үстээх харчы саҕа буолан

Өрөһөтүн иһигэр

Өрүкүйэн көстөр,

Үргүүк бүүчээн курдук

Кыыс оҕо барахсан

Куота буспут моонньоҕон харахтарынан

Соһуйа көрөн турар эбит!

Тоһуулаах былыт курдук

Харыс-харыс хардыылаан

Суһуоҕа субуруйан,

Тэллэҕэ тэлээрийэн

Унаарыйан кэлэн

Күөрэгэйдиир чыычааҕым

Кылыһахтаах куолаһынан

Субу курдук ырыалаах,

Сити курдук тойуктаах буолла:

«- Дьэ бу!

Дьэ бу!

Баһырҕастаах аттаах

Бу үлүгэр ыраах дойдуга

Айаннаан кэлэн

Алдьархайтан быыһаатыҥ,

Ынырыктан куоттардыҥ!

Уһун олоҕуҥ тухары

Уоттаах харахтаах

Утары көрөбөтүн,

Татаар тыллаах

Таба эппэтин!

Уруй-айхал,

Махтал буолуохтун!» - диэн

Махтанарын эрэ кытта

Айыы дьоно

Аттарыгар олоро биэрээт

Тус илин диэки

Соҕотохто субурус гынан көтүтэ турдулар.

Аллараа дойдуттан тахсар аартыгы

Ааһан эрэ баран

Баабый Боотур

Аман өһүн

Туойа турбута үһү:

« - Дьэ бу!

Дьэ бу!

Аллараалыыр дойдуттан

Адьарай аймаҕа

Аны хаһан да

Аҕыс хаттыгастаах

Аан ийэ дойдуга

Айыы хаан аймаҕар

Адьаһын биллибэтин,

Киирбит күөрэйбэт,

Барбыт төннүбэт сириттэн

Көстүбэт бөҕөтө тахсан

Бороҥ урааҥхай омугу

Уйгу быйаҥ олоҕун

Атыйахтаах

Ууга дылы

Дьалкыппатын!!!» - диэн баран

Дьэбин көлүйэ үрдүгэр турар

Дэбдилгэ хайаны

Дэгдэҥнэтэн аҕалан

Кэмнээтэххэ мээрэйдэммэт

Киэҥ-куоҥ аартык суолу

Наарба халҕаҥҥа дылы

Ылы-чып ыпсаран

Бүөлүү быраҕан кэбистэ.

Күн сирин дьоно

Өрө тардан тэһииннээтилэр,

Быһа биэрэн кымньыылаатылар,

Холустук хаамтардылар,

Хорсуннук айаннаатылар.

Айыы сирин

Аартыгын арыйан,

Орто туруу дойду

Дьоллоох суолун тобулан,

Аан ийэ дайды

Алгыстаах аартыгын аһан,

Илин өттүлэригэр

Аламай маҥан күн

Алгыстаах сардаҥатын эркиннэнэн,

Кэлин өттүлэригэр

Күн улуһун аатыттан

Кэтит кэскиллэнэн,

Абааһы аймаҕар атаҕастаппакка

Алыс үчүгэйдик айаннаан

Үөскээбит үтүө сирдэригэр,

Төрөөбүт төрүт сирдэригэр

Төннөн кэлбиттэрэ

Оҕонньордоох-эмээхсин

Кыыстаах-уолларын,

Баһырҕастаах аттаах

Баабый Боотуру

Уруйдаан-утахтаан

Айхалынан далардаан

Үөрэ-көтө көрсүбүттэр.

Ол эрэ кэннэ

Тоҕус уон хонук устатыгар

Тохтоло суох

Дохсун урууну оҥорбуттар,

Аҕыс уон хонук тухары

Ааттаах малаһын тэрийбиттэр,

Сэттэ уон хонук былаһыгар

Ытык ыһыаҕы ыспыттар.

Саалыыр биэ үүтүн

Сайа ыатан ыланнар

Саар ыаҕас муҥунан

Саамал кымыс оҥорон

Санааларын көтөхпүттэр,

Сүүс сылгыны

Сүүрдэн иһэн

Сүүстэрин тыаһаппыттар,

Ас амтаннааҕынан

Айах туппуттар,

Аччык мантан аһаабыт,

Ааспыт мантан абыраммыт,

Быстыбыт мантан салҕаммыт.

Күүстээх бэттэрэ

Күөн көрсүбүттэр,

Хапсаҕайдьыт бэттэрэ

Хапсаҕай хапсыбыттар,

Оһуохайы-оонньууну

Оройуттан туппуттар,

Улуу ойуун ойууннаабыт,

Улуу олоҥхоһут олоҥхолообут,

Улуу ырыаһыт ыллаабыт.

Эйэлээх олох эҥэрдэспит,

Саргы-дьаалы салаллыбыт,

Сахалыы саҥа сатараабыт,