«білім берудегі 4к моделі: теория мен әдістеме» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік
жүктеу/скачать 2.86 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Бектаева Г.А., Жаппарова М.М. Абай атындағы Республикалық мамандандырылған дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын орта мектеп-интернатының педагог-психологтары Бүгінгі таңда алдымызда тұрған міндет – мектеп оқушыларына қазірден бастап-ақ өз болашағын құруға, өзін-өзі дамытып, өзгертіп, қалыптастыратын адамға айналуға мүмкіндік жасау. Педагогика тарихында оқу мен тәрбиені тығыз байланысты қарастыруды көздейтін үрдіс қалыптасқан. Көптеген ғалымдар оқыту белгілі бір мазмұнды меңгертуді көздейді, сол арқылы жеке тұлғаны қалыптастырады деп атап көрсетеді. Баланың дүниетанымын, өнегелілік ұстанымдарын қалыптастыру әлем туралы, әлеуметтік нормалар туралы білім жүйесін меңгеруді, осы білімді қолдана білуге үйретіп, біртұтас көзқарас қалыптастыруды көздейді. Оқу мен тәрбие арасындағы байланыс бір жақты емес. Белгілі бір жағдайларда білім адамның тәрбиелілігіне қалай әсер ететін болса, сол сияқты тәрбиелілік деңгейі де баланың тиімді оқуына, оқуының сапасына ықпал етеді. Оқу оқушының ынтасына негізделе отырып, өз кезегінде ол ынтаны дамытып, тереңдетеді. И. Лернер атап көрсеткендей, оқу мен тәрбие оқушылардың білім мен білікті, шығармашылық пен эмоциялық тәрбиені игеруді көздейтін біртұтас үдеріс болып табылады. Гуманистік педагогиканың басты ұғымдары «адамның маңызға ие болуы», «тұлғалық өсуі», «дамытушы көмек» болып табылады. Әрбір адам біртұтас, қайталанбайтын тұлға болып табылады. Жеке тұлғаның мінез-құлқы бихевиоризм қағидаларында айтылғандай, сыртқы ортадан келіп түсетін қосымша әрекеттермен анықталмайды, адамның маңызға ие болуына – өзінің табиғи қабілеттерін дамытуға, өзінің өмірлік жолы мен мәнін іздеуге деген табиғи ұмтылысымен анықталады. Жеке тұлға оң іс-әрекетке және ынтымақтастыққа бағытталуымен және ұмтылысымен ерекшеленетін күрделі дербес жүйе ретінде қарастырылады. Роджерстің пікірінше, педагог адамның проблемаларын шешуде оның өз күштерін іске қосу қажет. Оған дайын шешімді таңбау керек, тұлғалық өсу мен өзгерістерді іске асыру үшін оның өзінің шексіз мүмкіндіктеріне түрткі салу керек. Оқу мен тәрбиенің мақсаты білімнің, фактілердің, теориялардың және т.б. жиынтығын меңгеру емес, өз бетінше оқу нәтижесінде оқушының жеке тұлғасының өзгеруі болуы тиіс. Мектеп пен тәрбиенің міндеті – жеке тұлғаның дамуына, өзін-өзі дамытуға мүмкіндік беру, дербестігіне қол жеткізуге, адамның маңызға ие болуына ықпал ету. Жай ғана фактілерді жинақтау емес, оқушының, оның мінез- құлқының, оның Ментұжырымдамасының өзгеруіне мүмкіндік беретін, оқушының қызығушылығын тудыратын оқуды К. Роджерс «адам үшін маңызды оқу» деп атаған және ол тек осындай болуы тиіс деп есептеген. Педагог маңызды оқуды меңгеруге көмекші және ынталандырушысы рөлін атқарады, оқушының психологиялық жайлы ахуалы мен еркіндігін қамтамасыз етеді, яғни оқытуда басты назар оқу пәніне емес, оқушыға аударылуы тиіс. Тәрбиелеуші гуманистік педагогика шеңберінде оқушыларға талдауға арналған материал ұсынып, адамгершілік тұрғыдан таңдау жасай алуына түрткі болуы қажет. Тәрбие әдістері пікірсайыс, рөлдік ойындар, жағдайды талқылау, дау-дамайды талдау және шешу болып табылады. Атааналар мен педагогтер үшін гуманистік мектептің ғалымдары баламен қарым-қатынаста мынадай тәсілдерді ұсынады: Мен-пікірін айту, белсенді тыңдау, балаға деген шүбәсіз махаббат, оқушыға оң көзқарас, көз арқылы байланыс, физикалық байланыс. Соңғы жылдарыпсихологиялық-педагогикалық қолдаудыңтеориясы мен практикасының жіті дамуы білім беру мақсаты туралы ұсынымды кеңейтуге байланысты болды. Бұл мақсатқа 74 тәрбиелеу, дамыту мақсаттары, бала денсаулығын физикалық, психологиялық, психикалық, рухани және әлеуметтік қамтамасыз ету енеді. Қолдаудың негізі келесі ұстанымдардан болады: 1. Ізгілендіру – бала мүмкіндігіне сенуге болжанған. 2. Жүйелі тәсіл – біртұтас жүйе ретінде адам түсінігіне негізделген. 3. Кешенді тәсіл- бала дамуын қолдауға бағытталған. 4. Баланың жеке мүмкіндігіне, оның даму қарқынына сәйкес қолдаудың мазмұнын, формаларын және тәсілдерін болжайтын баланың жеке және жас ерекшеліктерінің есебі. 5. Білім беру үдерісінде баланы қолдаудың үздіксіздігі. Психологиялық-педагогикалық қолдау – бұл мектепалды даярлық үдерісінде әрбір баланың табысты оқуы мен дамуы үшін әлеуметті-психологиялық және педагогикалық жағдайлар құратын толық, жүйелі ұйымдастырылған қызмет. Психологиялық-педагогикалық қолдау объектісі болып білім беру үдерісі (оқу-тәрбие үдерісі) табылады. Қызмет пәні – бала қатынасының жүйесі ретінде бала дамуының жағдайы: әлеммен; айналасындағылармен (ересектер, құрбылар); өзімен өзі. Психологиялық-педагогикалық қолдауды бірнеше аспектілермен қарастыруға болады: балаға жеке білім беруде көмек пен қолдау көрсетуге қабілетті педагог-психологтың кәсіптік қызметі сияқты; білім беру міндеттерін шешу кезінде балаға рухани дербес таңдау жасауға көмектесетін мақсатқа бағытталған педагогикалық әрекеттер кешенін құрайтын үдеріс сияқты; жетекші мен жетеленушінің өзара іс-әрекеті сияқты; оқушылардың оқу жетістіктерін қамтамасыз етуде педагог, психолог, және т.б. мамандар әрекетінің дәйекті кезеңдерінің қатарын құрайтын технология сияқты; мақсатты, мазмұнды, үдерісті және нәтижелі элементтердің өзара қарым-қатынасын мінездейтін жүйе сияқты. Қазіргі таңда Қазақстан мектептеріндегі ең бір өзекті мәселелерінің бірі- оқушылардың білім алуға деген құштарлығының төмендігі немесе оқуға деген мотивацияның жоқтығы. Оқушылардың оқуға деген мотивациясының жоқтығы көптеген себептермен түсіндіріледі. Соның ішінде: білім алуға деген жалқаулық, іш пыстырарлық мектептегі өмір, әлеуметтік – тұрмыстық жағдайы, ата-аналарымен және сыныптастар арасындағы түсінбеушілік т.б.Кейбір оқушылар мектепте білім алуды өздері үшін емес ата-анасының нұсқауымен немесе өмірінің міндетті бір бөлігі ретінде қарайды . Ата-аналар балаларының оқуға деген ынтасының жоқтығына қиналу үстінде, әр ұстаздың басына «оқушыларды білім алуға деген қызығушылығын қалай арттыруға, ынталандыруға болады?» – деген сұрақ туады. Бұл мәселенің шешімін оңай табады деп айтуға келмес. Оқушылардың оқуға деген ынтасын,қызығушылығын арттыру үшін бала психологиясын, баланың қоршаған ортасын жақсы білу керек деп ойлаймын. Сонымен бізді мазалап отырған сұрақтардың бірі оқушылардың оқуға деген мотивациясының артуына не істеуге болады? Қарапайым мұғалім білім беру саласындағы көтеріліп жатқан осы өзекті мәселені өзгерту үшін не істей алады? жүктеу/скачать 2.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|