Білімді бақылау және оның түрлері. Білімді басқарудың негізгі функцияларын сипаттаңыз
жүктеу/скачать 305.5 Kb.
|
|
Білімді бақылау және оның түрлері. Білімді басқарудың негізгі функцияларын сипаттаңыз: Оқушылардың математикадан білімін бақылауға келесі функциялар тән: Бақылау-диагностикалық функция: оқыту нәтижелерін анықтау және диагностикалау. Тәрбиелік (оқыту) қызметі: білім сапасын арттыру, оларды жүйелеу, тәрбие жұмысының әдістерін қалыптастыру. Ынталандырушы (дамытушы) қызметі: мектеп оқушыларының танымдық белсенділігін дамытуға қажетті негіз жасау. Тәрбиелік қызметі: әрбір оқушының оқу нәтижесіне жауапкершілік сезімін ояту, оқуға деген танымдық мотивациясын қалыптастыру. Болжау қызметі: білімді, дағдыны меңгеру және оны түзету процесін басқару. Тексерудің әртүрлі мақсаттары мен түрлері үшін бұл функциялар әртүрлі жолдармен көрінуі мүмкін. Мысалы, математикадан оқу материалын меңгеруді ағымдағы тексеру кезінде оқыту функциясы, ал қорытынды бақылау кезінде бақылау функциясы басым болуы керек. Студенттердің білімін бақылауға мынадай педагогикалық талаптар қойылады. Оқушылардың білімін бақылау: ынталандыру; жүйелі және жүйелі; жұмыстағы барлық студенттерді қоса алғанда, нысандары әртүрлі; оқушыларға сараланған көзқарасқа негізделген жан-жақты және объективті; оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын бақылауды жүзеге асыратын мұғалімдердің талаптарының бірлігіне негізделуі. Оқушылардың математикадан білімін бақылауға келесі функциялар тән: Бақылау-диагностикалық функция: оқыту нәтижелерін анықтау және диагностикалау. Тәрбиелік (оқыту) қызметі: білім сапасын арттыру, оларды жүйелеу, тәрбие жұмысының әдістерін қалыптастыру. Ынталандырушы (дамытушы) қызметі: мектеп оқушыларының танымдық белсенділігін дамытуға қажетті негіз жасау. Тәрбиелік қызметі: әрбір оқушының оқу нәтижесіне жауапкершілік сезімін ояту, оқуға деген танымдық мотивациясын қалыптастыру. Болжау қызметі: білімді, дағдыны меңгеру және оны түзету процесін басқару. Тексерудің әртүрлі мақсаттары мен түрлері үшін бұл функциялар әртүрлі жолдармен көрінуі мүмкін. Мысалы, математикадан оқу материалын меңгеруді ағымдағы тексеру кезінде оқыту функциясы, ал қорытынды бақылау кезінде бақылау функциясы басым болуы керек. Студенттердің білімін бақылауға мынадай педагогикалық талаптар қойылады. Оқушылардың білімін бақылау: ынталандыру; жүйелі және жүйелі; жұмыстағы барлық студенттерді қоса алғанда, нысандары әртүрлі; оқушыларға сараланған көзқарасқа негізделген жан-жақты және объективті; оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын бақылауды жүзеге асыратын мұғалімдердің талаптарының бірлігіне негізделуі. Бақылау әдістері – мұғалім мен оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің тиімділігі анықталатын әдістер. Оқушылардың математикадан білімін бақылау әдістері мен тәсілдерінің әртүрлі классификациялары бар. Олардың біріне сәйкес келесі бақылау әдістері бөлінеді: ауызша (сауалнама, ауызша тест); жазбаша (математикалық диктант, тест, тақырыптық эссе); практикалық (тәжірибе, тәжірибелік жұмыс, зертханалық жұмыс, эксперименттік тапсырма); ығысулар; емтихандар. Басқа классификация бойынша оқушылардың математикадан білімін бақылау әдістері топтарға бөлінеді: ағымдық бақылау (ауызша сұраудың әртүрлі формалары, үй тапсырмасын тексеру, дәптерді тексеру, перфокартамен тексеру, компьютермен тексеру, компьютердегі ағымдық тесттер); тақырыптық бақылау (тақырыптық тест, білімді тақырыптық шолу); мерзімді бақылау (қорытынды сынақ, емтихандар, сынақтар). Тәрбие формаларына сәйкес – бұқаралық және жеке – бақылаудың: фронтальды, топтық, жеке, аралас, өзін-өзі бақылау түрлері бар. Бақылау формалары оқушылардың репродуктивті, репродуктивті әрекеттерімен шектелмеуі керек. Бақылау нысандарын таңдау кезінде математика пәні бойынша оқушылардың жеке ерекшеліктерін және олардың математикалық қабілеттерін ескеру қажет. Оқушылардың білімі мен дағдыларын бақылау құралдары туралы айтатын болсақ, олар көбінесе оқу нәтижелерін анықтау мақсатында оқушыларға ұсынылатын тапсырмаларды білдіреді. Мұндай құралдардың классификациясы бақылау тапсырмасына жауаптың шығу формасына негізделуі мүмкін. Бұл жағдайда жауапты еркін таңдау бойынша екі тапсырма және тапсырма-тесттер бөлінеді. Студенттердің білімін тексеру мен бағалаудың тесттік түрі соңғы кезде кеңінен тарады. Оның тиімділігі мен түсініктілігі білім берудің көлемді мазмұны бойынша оқушылардың білімін тексеруге мүмкіндік береді. Тесттер екі түрге бөлінеді: еске түсіруге және толықтыруға арналған тесттер; селективті сынақтар. Еске түсіру және толықтыру тесті – бұл оқушылар ұсынған байланысты мәтіндегі бос орындарды толтыруға арналған тапсырмалар. Тесттерді қосу үшін жіберудің екі жолы бар: портативті тақтаға немесе кәдімгі картаға бос орындармен мәтін жазу; арнайы перфокарталарды қолдану. Бірінші жағдайда барлық бос орындар нөмірленеді, ал студенттер жауаптарды сәйкес сандар астына жазады. Екінші жағдайда, сынақ картаға жазылады және әр өту орнында «терезелер» кесіледі, нәтижесінде перфокарта пайда болады. Оның астына қағаз қойылады, жауаптар ұяшықтарға жазылады. Селективті тесттер альтернативті, кросс таңдаулы және көп таңдаулы болып бөлінеді. Таңдау тесті, мысалы, тапсырмадан және бірнеше жауап нұсқаларынан тұрады, олардың арасында дұрыс және толық жауаптардан басқа, дұрыс, бірақ толық емес, сондай-ақ қате жауаптар бар. Тексеру дешифратор арқылы жүзеге асырылады - мөлдір материалдан жасалған сынақ картасының нақты көшірмесі. Онда дұрыс жауаптары бар ұяшықтар алдын ала белгіленеді. Альтернативті тест – студент өзіне ұсынылған екі жауаптың бірін таңдауы керек тапсырма (оның пікірінше, дұрыс). Оқушылардың білімі мен іскерлігін бақылау құралдарын таңдап, құрастыру кезінде мұғалім ең алдымен тапсырманың мазмұны бақылау мақсатына сәйкес болуы керектігін есте ұстауы керек. Математика сабақтарында бақылаудың тесттік түрімен қатар әртүрлі ойын түрлерін, атап айтқанда, чейнвордтарды, кроссвордтарды, криптограммаларды қолдануға болады. Олар оқыту тәжірибесіне салыстырмалы түрде жақында кірді, оларды қолдану тәжірибесі жан-жақты зерттелмеген және жалпыланған жоқ, бірақ олардың әкелетін пайдасы, оқу материалын меңгеруге әсері айтарлықтай айқын және шын мәнінде сезіледі. Ойындарға енгізілген мазмұн әртүрлі болуы мүмкін. Негізінен, бұл математикалық терминология және жеке цифрлық деректер жоққа шығарылмайды. Оқушылардың білім, білік дағдыларын бақылау процесі бағалау және бағалаумен байланысты. Бағалау – бұл адам жүзеге асыратын үдеріс, бағалау әрекеті (әрекеті). Баға бағалаудың сыртқы көрінісі ретінде әрекет етеді. Бағалау мен бағалау студенттің бақылау барысында көрсеткен білімі мен дағдысымен анықталады. Мұғалімнің оқушының білімі мен дағдысын бағалауға мүмкіндік беретін көрсеткіштердің бірі – мұғалім ұсынған бақылау құралдарымен жұмыс істегенде жіберген қателері. Қателер қателер мен кемшіліктерге бөлінеді. Кез келген бағалау екі фактордың әсерінен қалыптасады: объективті және субъективті. Объективті фактор – оқушының оқу іс-әрекетін бақылаудың (тексерудің) нақты нәтижесі, ал субъективті фактор – бағаланатын субъектінің (мұғалімнің, оқушының) бағаланатын пәнге (оқушыға) қатынасы, сондай-ақ оның мақсаты. бағалау әрекетінің өзі. Оқушының оқу әрекетін бағалау кезінде бұл әрекеттер келесі әрекеттердің бірімен салыстырылады: сол оқушының бұрынғы әрекеттерімен; басқа студенттердің ұқсас әрекеттерімен; осы әрекеттердің белгіленген нормасымен. Осыған сәйкес бағалау әдістерін ажыратуға болады: жеке, салыстырмалы, нормативтік. Математикадан білім деңгейі мен сипатына баға беру керек. Білімді бағалауда неғұрлым объективтілік болса, ол студенттерді соғұрлым ынталандырады және пән бойынша одан әрі оқу әрекетіне белсендіреді. Мұғалімнің жекелеген оқушыларға деген тұлғалық-теріс қатынасын бағалауға әсер етуге мүлдем жол берілмейді. Оқу-тәрбие үдерісі барысында білім деңгейін жүйелі түрде бақылау үшін мұғалімнің бақылау жүйесін тест ретінде таңдағаны дұрыс. Тест жүйесі бақылаудың стандартты нысандарынан мінез-құлық сипатында, бағалау жүйесінде ерекшеленеді. Тест – бақылаудың ерекше кезеңі, оның мақсаты – студенттердің міндетті дайындық деңгейіне жеткенін тексеру. Тестілеуден өту нәтижелерін бағалау екі балдық шкала бойынша беріледі: «өтті» - «өтпеді». Мектептегі математика курсының әрбір тақырыбы бойынша бақылау жұмыстары жүргізілуі тиіс. Әрбір студент бағдарламада қарастырылған барлық сынақтарды тапсырады. Студент міндетті деңгейге сәйкес барлық тапсырмалар мен жаттығуларды орындаған жағдайда тест тапсырылды деп есептеледі. Тест қайта тапсырылады, егер «өту» бағасы қойылмаса және бүкіл тест қайта тапсырылмаса, тек студент орындай алмаған тапсырмалар түрі ғана орындалады. Студент білімін қорытынды бағалау тестілерді тапсыру нәтижесіне тікелей байланысты. Осы кезеңдегі барлық сынақтарды студент тапсырған жағдайда бағалау оң болып табылады. Тесттерді ұйымдастыру шарттары қорытынды бағалаудың мазмұны мен объективтілігін арттырады. Мұғалім кредиттік жүйені әртүрлі тәсілдермен құрастыра алады. Бақылау түрлеріне ұқсас ығысуларды тақырыптық және ағымдағы деп бөлуге болады. Тақырыптық тесттер тақырыпты меңгерудің соңында өткізіледі және материалды тұтастай меңгеруін тексеруге бағытталған. Ағымдағы сынақтар оқу материалының шағын, толық бөліктерінде тақырыпты оқу барысында жүйелі түрде жүргізіледі. Тесттің кез келген түрінде, мұндай ұйымдастыру студент тестілеу кезінде өз іс-әрекетінің нәтижелерін: ол жұмысты сәтті жеңе алды ма, қандай қателіктер жіберді және оқу материалының қандай бөлімдері әлі бар екенін анықтаған кезде тиімдірек болады. Бақылау. Оқушылардың оқу жұмысын күнде бақылап отыру. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқушылардың төртібін, білімді қалай қабылдайтынын және түсінетінін, тәжірибелік іскерлік және дағдыларға машықтандыру кезінде өз бетімен атқара алатын жұмыстарын, оқуға икемділігін, қызығушылығын, қабілетін, білімді жүйелі алуын қадағалайды. Бақылау мәліметтеріне сүйеніп, мұғалім оқушылардың жеке ерекшіліктерін анықтап, оларды өз жұмысында қолданып, оқушылардың білімдерін дұрыс тексеруге және бағалауға мүмкіндік алады. Ауызша жауаптар алу үшін мұғалім сұрақтарды тұжырымдап, кеңестер береді, міндеттер қояды. Ауызша сұрау оқушылардың білімін тексеріп бағалау үшін жиі қолданылады. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқушыларға оқылған материал бойынша сұрақ беріп, жауаптарын бағалап, материалды қаншалықты деңгейде түсінгендерін анықтайды. Кейде балалардың білімін ауызша тексеруді әңгімелесу деп атайды. Мұғалім бір оқушыға барлық тақырыпты түгел баяндатады. Толық жауап білімінің тереңдігін, жүйесін көрсетеді. Бірақ оқушылардың білімін ауызша тексерудің кемшіліктері де бар, себебі оған көп уақыт кетіп, 45 минут ішінде 3-4 оқушының ғана білімін тексеруге мүмкіндік береді. Ауызша тексерудің жетілдірілген түрі жаппай тексеру. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқылған материалды ұсақ бөліктерге бөліп, оларды оқушылардың қалай меңгергенін білу үшін сыныпқа сұрақтар беріп, олардың білімдерін тексеріп, көп оқушылардың білімдерін анықтауға мүмкіндік алады. Бірақ жаппай тексеру арқылы оқушыларға әділ баға қою қиын, себебі бір-екі шағын сұраққа жауап берген оқушының толық білімін анықтау қиын. Ауызша сұрауға сабаққа үнемі қатысып отырған оқушылардың біліміне ұпай беру де жатады. Мәселен, өз жолдасының жауаптарын толықтырған, нақтыландырған және тереңдеткен оқушылар, мысалдар келтірген, мұғалімнің жаңа материалды баяндау кезінде қойған сұрақтарына жауап берген, жаңа тақырыпты тез түсінген балалар ұпай ала алады. Сабақтың соңында аталған өлшемдер бойынша 4-8 оқушыға ұпай беріп, олардың танымдық белсенділігіне және зейініне жақсы әсер етіп, баға қорын жинауға болады. Баға 5 балдың шкала бойынша қойылады. Жақсы оқитын оқушылар оқу жұмысында үлкен белсенділік танытады, сондықтан оларды бағалау қиын емес, бірақ та басқа оқушыларға да сабақтың соңында баға қойылатыны ескертіледі. Жазбаша сұрау бастауыш мектепте сирек қолданылады, 1-сыныптың алғашқы жарты жылында ол мүлдем қолданылмайды, себебі оқушылар әлі жазуға дұрыс үйренген жоқ. 2-3 сыныптарда жазбаша әдіс арқылы білімді тексеру жиі қолданылып, жалпы білім беретін мектептің негізгі және жоғары сатыларында білімді тексерудің негізгі әдістерінің біріне айналады. Жазбаша білім тексеру әдісін көбіне өздік жұмыс деп атайды. Бұл әдіс арқылы мұғалім тақтаға, парақтарға, карточкаларға 10-12 минут ішінде орындалатын тапсырмаларды жазып қояды. Жауаптардың қорытындыларын сынып журналына белгілеп, бір сабақта көп оқушылардың білімдерін бағалауға болады. Жазба жұмыстары үйде және сыныпта орындалады. Тарих, география, биология, химия, физика пәндерінің мұғалімдері оқушыларға сурет салдырады, сызба, диаграмма сыздырады, картамен жұмысты бағалайды. Бақылау жұмысы. Оқу бағдарламасының жекелеген тақырыптарын және бөлімдерін өтіп болған соң жазбаша немесе тәжірибелік бақылау жұмыстары өткізіледі. Бақылау жұмысының алдында мұғалім оқушылардың оқылған материалды меңгергенін анықтау мақсатымен жазба жұмыстарын жүргізеді. Егер оқушылар тақырыпты не бөлімді жақсы меңгермесе, онда бақылау жұмысы жүргізілмейді, оқу материалын меңгерту бағытында еңбектенеді. Оқушылар бақылау жұмысына дайындалу үшін, мұғалім бақылау жұмысы болатынын бір-екі апта бұрын хабарлап, дайындық жұмыстарын ұйымдастырады. Мысалы, бақылау жұмысына ұқсас тапсырмалар орындау және жаттығулар жазу. Алдын ала бір бақылау жұмысын жүргізіп, оқушылардың болашақтағы бақылау жұмысына дайындығын тексереді. Бақылау жұмысы кезінде оқушылардың тәртіп бұзбауы үшін оларға түрлі-түрлі тапсырмалар беріледі. Бақылау-тексеру жұмыстары арқылы оқушылар жаңа есептер шығарады, олардың білімдері, оқиғаларды, хронологияны білуі тексеріліп, диктанттар, мазмұндамалар, шығармалар жазылып, бұйымдар әзірленіп, сурет салынып, сызба жұмыстары жүргізіледі, баяндама, рефераттар оқылады. Оқушылардың дайындығын зертханалық-тәжірибелік жұмыстар арқылы тексеру Зертханалық жұмыстар арқылы тексеру физика, химия, биология, еңбек пәндерінде оқушыларға құралдар, қондырғылар арқылы тәжірибе жасатып, шамаларды өлшету үшін қолданылады. Қысқаша зертханалық жұмыстар жасағанда оқушыларға өлшейтін құралдар арқылы өлшеу жұмыстарын жүргізеді. Бақылау зертханалық жұмысы кезінде оқушылар екі топқа бөлінеді. Сыныптың бір тобы жазба жұмысын, екіншісі зертханалық жұмыс орындайды, олардың экспериментке керекті іскерліктері мен дағдылары тексеріледі. Зертхана түріндегі бақылау жұмыстарын бір немесе бірнеше тақырып бойынша өткізуге болады. Оқушыларға олардың қандай тәжірибелік іс-әрекеттері тексерілетінін алдын ала айту керек. Бақылау жұмыстарын әркім өз бетімен орындайды, жұмысқа керекті құралдарын әзірлейді, оны білетінін анықтау үшін, оларды үстелдің үстінен алғызуға болады. Оқушы қолданылатын құралдарды алып, құрастыру сызбасын сызады, тәжірибе өткізеді, тақтадағы сұрақтарға жауап береді. Әрбір сұрақ тәжірибеге керек іскерліктерді тексеруге бағытталған. Жұмыс кезінде мұғалім оқушыларды бақылап, окушылардың деңгейлерін дәптерге жазып отырады. Бақылау-зертханалық жұмысқа жазбаша есеп және мұғалімнің бақылауының нәтижелеріне қарап баға қойылады. Оқушылардың құралдармен, қондырғылармен жұмысын көбейту үшін баспа әрпімен терілген дәптерлерді, микрокалькуляторлар қолданылады. Шеберханадағы, оқу-өндірістік бригадалардағы жұмыста оқушылардың тәжірибелік дайындығы тексеріледі. Тексерудің негізгі әдісі – мұғалімнің оқушылардың іс-әрекетін жүйелі түрде бақылауы. Бөлшектерді дұрыс құрастыру, аспаптар мен қондырғыларды дұрыс қолдану, мектеп жанындағы учаскеде тәжірибені дұрыс жүргізу бағаланады. Тәжірибелік жұмыс мазмұнына жетіспейтін жабдықтарды, материалдарды құралдарды өз бетімен табу, теорияны оқу және қайталау, жұмыс орнын ұйымдастыру, техниканы және технологияны есептеу, қондырғыларды жинақтау және өзірлеу, экспериментке, жұмысқа керекті құралдар әзірлеу, эксперимент өткізу, құрастыру жұмыстарын жасау, қауіпсіздік техникасын, еңбек гигиенасын сақтау, есеп жазу, еңбек төртібі енеді. Әр оқушының тегі, аты-жөнінің тұсына жұмыс түрлерінен алған бағалары қойылады, әрбір жұмысқа берілген бағадан қорытынды баға шығарылады. Мұғалім жұмыс кезінде жіберілген кемшіліктерді айтып, әр оқушыға дер кезінде, нақты көмек береді. Машинамен тексеру әдістері. Кейбір мектептерде білімді автоматты түрде тексеретін сыныптар болады. Демонстрациялық үстелде сұраққа дұрыс жауап берілсе, қызыл шырақ жанады. Мұғалім оқушының біліміндегі кемшіліктерді біліп отырады. Кейбір мектептерде тексеруші оқу машиналары қолданылады. Машинада бірнеше сұрақтардың жауаптары болады. Машина 3-5 жауаптың біреуінің дұрыс екенін хабарлап, оқушы қате жауап берсе, белгі бермейді, немесе жауаптың қате екенін айтады. Оқу процесіне электрондық-есептейтін техникалар, компьютерлер көптеп енгізілуде. Оқушы пәндер бойынша тақырыптарды қалай меңгергенін тексере алады. Өзін-өзі бақылау әдістері. Өзін-өзі бақылау әдістері - оқушылардың оқу жұмысының маңызды элементі. Үй жұмысын оқушының өзі тексеретін тәсілдері: Оқулық мәтінін оқып, оның жоспарын құру, ол жоспармен мәтіннің негізгі ойын айтып беру, әр тақырып соңында бақылау сұрақтарымен жұмыс істеу, мәтін бойынша сұрақтар құрастырып, оған жауап беру. Оқушылардың үй жұмысын тексеру – бастауыш мектептегі негізгі әдістердің бірі. Күнбе-күнгі тексеру жақсы нәтиже береді. Бұл әдіс арқылы мұғалім меңгерілген білімнің сапасын бақылап, оқушылардың біліміндегі кемшіліктерді анықтап, келесі сабақтардың жоспарларына түзету енгізеді. Дәстүрлісі және тиімдісі – оқушылардың үй жұмыстары орындалған дәптерлерді тексеру. Оқу үлгерімі нашар оқушылардың дәптерлерін үнемі тексеріп, жақсы оқитын оқушылардың дәптерлерін кейде тексеруге болады. Кейде сабақтың соңында үй жұмысын тез тексеруге болады, ол үшін оқушылар жаттығу жазып, немесе шағын өздік жұмыс орындап жатқан кезді пайдаланған дұрыс. Оқушылар тек дұрыс жауапты айтады, мұғалімнің қате жауаптарды талдауға уақыты жетпейді. Сондықтан осындай тексеруден кейін нашар оқушылармен жұмыс істеледі. Кейбір мұғалімдер оқушылардың үй жұмыстарын бір-біріне тексертеді. Бұл тәсілдің екі нұсқасы қолданылады: 1) оқушылардың бір-бірінің дәптерлерін тексеруі; 2) бір оқушының тақтаға үй жұмысын жазуы (Бұл кезде сынып басқа тапсырмаларды орындайды: ауызша ережелерді қайталайды, басқа тапсырмаларды тексереді). Оқушының тақтадағы жұмысына қарап, басқалары өз жұмыстарындағы қателерді түзетеді. Бастауыш сыныпты бітірер алдында басқа тәсілдер қолданылады. Жаппай сұрау арқылы оқушылардың есептерінің нәтижелері анықталады. Сынақ-емтихан әдісі арқылы ірі тақырыптарды, курстың бөлімдерін немесе тұтас курсты оқып үйренудің қорытындылары шығарылады. Оқушылар монолог түрінде жауап бере алады. Сұрақ-жауап арқылы және алдын ала әзірленген сұрақтар, тапсырмалар арқылы да оқушылардың білімдері тексеріледі. Белгілі бір тақырып бойынша қосымша оқу ақпараттарын жинаған, оқу-тәжірибе учаскесінде өсімдік өсірген, шеберханада бұйым жасаған, өтілген курс бойынша реферат жазған оқушыларға сынақ қойылып, сапалы жұмыстар есептеледі. Жұмыстың түріне байланысты жеке оқушының, топтық немесе ұжымның жұмыстарына баға беріледі. Мәселен топ және ұжымға оқу-тәжірибе учаскесінен жақсы өнім алғаны үшін "есептелді" деген белгі қойылады. Емтихан - мұғалімнің, мектептің жұмысына мемлекеттің бақылау жасау құралы. Емтихандар білім беру ұйымдарының бақылауымен және басшылығымен өткізіледі. Олар оқушылардың білімдерін қорытындылауға және жүйелеуге көмектесіп, оқытудың беріктілігі принципін жүзеге асырып, оқушыларды саналы тәртіпке үйретіп, оқуға ынталандырады. Сондықтан емтихандар оқу жұмысының сапасын көтерудің тиімді құралы болып табылады. Емтихан жылы шырайлы жағдайда өту үшін барлық оқушыларға билеттің сұрақтары беріледі. Тек қана практикалық тапсырмалардың, есептердің мазмұны туралы айтылмайды. Диагностика. Оқытудың әр бөлігін оқып-үйренуді аяқтаған соң оның нәтижелерін білу үшін диагностика қолданылады. Диагностика - оқу-тәрбие процесінің барысы және нәтижелері туралы ақпарат алу тәсілі. Мектептегі диагностиканық міндеттері: • оқушылардың даму барысына және нәтижелеріне талдау жасау (білім алуға әзірлігі, психикасының жұмысы, дамуы); • оқыту процесінің барысын және нәтижелерін талдау (білімнің көлемі және тереңдігі, білім, іскерлік, дағдыларды қолдана білуі, ой жұмысының негізгі тәсілдерінің болуы, шығармашылық іс-әрекет тәсілдерін білу); • тәрбие барысын және оның нәтижелерін талдау (тәрбиелік деңгейін, адамгершілікке сенімін, адамгершілігін). Неге тексеруден гәрі диагностика туралы көп айтылуда? Дәстүрлі тексеру әдістері неге қайта қаралуда? Бұл оқу-тәрбие процесін ізгілендіруге байланысты. Егер өткен тәрбиеде талдау, тексеру және бағалаудың объектісі оқушының еңбегі болса, енді жаңа жағдайда мұғалім мен оқушының бірлескен еңбегі, оның нәтижелері талданады. "Енді жоспарланған көрсеткішке неге толықтай жете алмадық?" - деген сұраққа жауап беру керек. "Оқыту процесі тиімді болу үшін не істеу керек?" - деген сұраққа диагностика жауап береді. Диагностика нәтиже мен процесті бірге зерттейді. Оқушының еңбегі мұғалімнің еңбегімен бірге талданып, оқушының мүмкіндігі, қабілеті және икемділігі зерттеледі. Мұғалімнің жұмысына ықпал еткен жағдайлар ескеріледі. Тексеру оқушының "оқығым келмейді" деген пікірімен санаспайды. Ал диагностика онымен санасады, оқушының оқуға ынтасын арттыру тәсілдерін табады. Мысалы, тексеру арқылы 3-сыныптың оқушысы барлық тапсырманы дұрыс орындағаны анықталады. Мұғалім оған "өте жақсы" деген баға қойды және мадақтады. Процесс те, нәтиже де жақсы сияқты. Тек қана диагностика оқушының "өте жақсы" баға алғаны есте сақтау қабілетінің жақсылығынан екендігін, бірақ оның ақыл-ой жұмысына қабілеті нашарлығын анықтайды. Мұғалім кемшілікті жою мақсатымен оқушыға түрлі тапсырмалар береді. Дәстүрлі тексеру нәтижелерді бағалап, олардың себептерін түсіндірмейді. Диагностика арқылы оқушылардың білім, іскерліктері тексеріліп бағаланады, сандық мәліметтер талданады, бағыттар айқындалып, одан арғы жұмыстар болжанады. Диагностика үшін көптеген әдістер және әдістемелер қолданылады. Мысалы, дәстүрлі тексеру, бағалау әдістерімен қатар тест әдісі, оқушылардың оқуға керекті психикалық сапаларын, атап айтсақ, есті, зейінді, ақыл-ойды, т.б. зерттеу, жеке оқушылармен жұмысты жобалау әдісі қолданылады. Қазіргі мектепте қолданылатын диагностика педагогикалық қатынастар жүйесіндегі оқушыны (сыныпты) жан-жақты зерттеуге мүмкіндік беретін әдістер мен әдістемелердің жиынтығы. Дәстүрлі тексеру әдістері диагностика арқылы ізгілікке қызмет етіп, мектепте жақсы қарым-қатынас орнатады. Диагностика оқушыларды "орташа", "үздік" деп бөлмей, олардың мүмкіндіктерін анықтайды. Диагностикалық қорытындылар дәл, толық болу керек. Барлық мұғалімдер гуманистік идеяларды мойындағанда ғана диагностика арқылы әрбір оқушы туралы ақпараттар жиналып, оның қабілетін, дарындылығын дамытуға қолайлы жағдай жасалады. Оқушылардың білімдерін тексеру, бағалаумен байланысты әлі шешілмеген мәселелер көп. Гуманистік педагогикада бірінші орында оқу тәрбие процесінің барысы және нәтижелері туралы ақпараттар алудың тәсілі, мұғалімдер мен оқушылардың бірлескен еңбегінің нәтижелерін көтеру жолдарын табу үшін талдайтын диагностика тұрады. Диагностика керекті ақпаратты алудың қосымша тәсілі ретінде тексеру және бағалауды қолданады. б) оқыту; Оқыту функциялары - білім беру, тәрбиелеу және дамыту. Білім беру функциясы ғылыми білімдерді меңгеру, арнайы және жалпы білім алу үшін қажет икемділік пен дағдыларды қалыптастыруды көздейді. Оқыту үрдісі тәрбиелеу функциясымен қатар (бір уақытта) жүзеге асырады, оқушыларда дүниетануды, адамгершілікті, еңбекке ынталы болуды, эстетикалық елестерді, көзқарастарды, сенімділікті; идеалдар жүйесін, ара қарым-қатынастарын, қажеттіліктерін, дене шынықтыру мәдениетін, яғни жеке тұлғаның барлық қасиеттерінің жиынтығын қалыптастырады. Дамыту функциясының ерекшілігі - ол өз алдына дербес жүргізілмейді, тек қана оқытудың білім беру және тәрбиелеу функцияларының салдары болып табылады. Бұл функциялардың өзара қарым-қатынасын олардың диалектикалық сипатының бірлігі тұрғысынан қарау керек. Оқытудың негізгі түрлері Оқыту теориясы мен тәжірибесі дамуының жалпы заңдылықтарының бірі-дидактикалық жүйелердің бірізділігі, сабақтастығы. Әрбір жаңа жүйе дәстүрлі жүйелердің күшті қасиеттерін, идеяларын, тәжірибесін өзіне сіңіріп алады. Дидактика тарихында оқытудың үш түрі қалыптасқан: Схема-2 Түсіндірмелі-иллюстрациялы оқыту. Оның дәстүрлі оқыту деп аталатыны тарихта ұзақ уақыт бойы өміршең болғанына байланысты. Дәстүрлі оқыту жаңадан пайда болған түсіндіру жолдары мен көрнекіліктерді өзіне кіріктіріп отырады. Бұл жүйедегі негізгі оқыту әдіс-тәсілдеріне көрнекіліктерді пайдалана отырып түсіндіру жатады. Оқушылардың негізгі іс-әрекеті: берілген білімнің мазмұнын тыңдау, қабылдау, естерінде сақтау. Мұндай оқытудың талабы: оқушылар есте сақтаған өткен оқу материалының мазмұнын қатесіз қайталап айтып беруі. Түсіндірмелі-иллюстрациялы оқытудың ғасырлар бойы нығайтылған пайдалы жақтары: - Уақытты үнемдейді; - Мұғалім мен шәкірттердің күш-қайратын жетілдіреді; - Күрделі білімдерді қабылдауды жеңілдетеді; - Оқыту процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. - Түсіндірмелі-иллюстрациялы оқытудың кемшіліктері: - Оқушылардың дайын білімді жаттап алуы, - Шәкірттердің өз бетінше ойлауына қажетті көңіл бөлінбеуі; - Дара және бөліп оқыту мүмкіндіктерінің жетімсіздігі. Тест Жай бөлшектерді қосу және азайту Дұрыс бөлшектерді жаз: А) В) С) Д) бөлшегінің бүтін бөлігі: А) 136 В) 12 С) 13 Д) басқаға тең бөлшегін қысқартқанда нәтижесі неге тең: А) В) С) Д) 2 және 7 сандары қосындысының мәні неге тең? А) 9 В) 9 С)9 Д) басқаға тең 6 және 2 сандары айырымының мәні неге тең? А) басқа санға тең В) 4 С) 4 Д) 4 7 және 2 сандары айырымының мәні неге тең? А) 5 В) 5 С) 4 Д) 4 өрнегінің мәні неге тең? А) 2 В) 1 С) 1 Д) 7 17 - x = 9 + 2 теңдеуінің мәнін табыңдар: А) 6 В) 5 С) 5 Д) 1 Қоймада 2т көкөніс бар. Бірінші күні 893 кг көкөніс, ал екінші күні одан 269 кг кем көкөніс алынды. Қоймада қанша кг көкөніс қалды? А) 482 кг В)482 кг С) 480 кг Д) 432 кг Берілген сандардың қайсысы өсу ретімен орналасқан? А) В) С) Д»») 11.Бұрыс бөлшектерді жаз: А) В) С) Д) 12. бөлшегінің бөлшек бөлігі: А) В) С) Д) 13. бөлшегін қысқөартқанда нәтижесі неге тең: А) В) С) Д) 14.3 және 5 сандарының қосындысының мәні неге тең? А) 5 В) 6 С) 5 Д) 5 15.8 және 2 сандарының айырымының мәні неге тең? А) 6 В) 7 С) 6 Д) 6 16.8 және 2 сандарының айырымының мәні неге тең? А) басқа санға тең В) 5 С) 6 Д) 5 17. өрнегінің мәні неге тең? А) 2 В) 2 С) 1 Д) басқа санға тең 18.14 теңдеуінің мәнін табыңдар: А) 6 В) 5 С) 6 Д) 6 Маршруттың ұзындығы 20 км. Бірінші күні туристер 10 км, ал екінші күні одан 2 км кем жүрсе, онда жүрілмеген қанша км жол қалды? А) 10 В) 2 С) 14 Д) 8 20. Берілген сандардың қайсысы өсу ретімен орналасқан? А) В) С) Д) жүктеу/скачать 305.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|