Bio like UBT 2022
1836-1838 жылдардағы И.Тайманұлы мен М.Өтемісұлы бастаған көтеріліс
Көтерілістің шығу себептері
1833 жылы Жəңгір хан қайынатасы Қарауылқожа Бабажанұлын Каспий өңіріне
билеуші етіп тағайындауы.
Көтерілістің негізгі қозғаушы күні
Қазақ шаруалары
Көтеріліске басшылық етті
Исатай Тайманұлы(1791-1838жж.) мен
Махамбет Өтемісұлы(1803-1846жж.)
Қозғалыстың белгілі
басшыларының арасында
Исатайдың серіктері
Сарт Еділұлы,Тінəлі Тайсойғанұлы,Ұса
Төлегенұлы,Иманбай Қандыбайұлы
Исатай Тайманұлы,Махамбет Өтемісұлы
Исатайды 1812 жылы Бөкей хан беріш руының Жайық бөлімінің старшыны
етіп тағайындап,1814 жылы Орынбор шекаралық комиссиясы старшындыққа
бекітеді.1817 жылдан бастап Исатайдың патша шенеуніктерімен байланысы
салқындай бастады.1817-1823 жылдары Орынбор генерал-губернаторының
көрсетуі бойынша жала жабылып,сотқа тартылып,ақталып шығады.1826
жылы Бұхар елшісін Исатай Жəңгір ханның тапсырмасымен ел арасында
бастап жүрді.
Қозғалыстың басты мақсаты-
хан озбырлығына шек қою,шаруалар жағдайын
біршама жақсарту, жер мəселесіндегі патша үкіметінің отаршылдық саясатын
өзгерту.
1835 жылы
Исатай Қарауылқожаның жергілікті жердегі жүгенсіздігіне
байланысты Жəңгір ханға өзінің наразылық хатын жолдады.
1836 жылы ақпанда
көтерілісшілер Жəңгір ханға қарсы ашық шабуылға
шықты.
1836 жылы наурыз айында
Жəңгір хан Қарауылқожаға Исатайды жəне оны
жақтайтын Махамбет пен басқа да старшындарды Бөкей Ордасындағы хан
ордасына əкелуді тапсырды.
Жəңгір хан
Орынбор генерал-губернаторы В.А.Перовскийден
көмек
сұрағандықтан, ханды қорғау үшін подполковник
Геке
келіп жетті.
I Николай патша көтеріліс басшыларын қатаң жазалауды талап етті.
1837 жылы қазан айының 15-і
Исатай мен Махамбет басшылығымен
қимылдаған қол Теректіқұм деген жерде Жəңгірдің сыбайласы Балқы
Құдайбергенұлы ауылын ойрандады.
1837 жылы қазан айында
саны
2000-ға
жеткен көтерілісшілер ханның
резиденциясын қоршады
1837 жылы қарашаның 15-інде
Исатайдың
3000-нан
астам қолы подполковник
Геке мен Жəңгірдің біріккен əскерімен
Тастөбе түбінде
шайқасты.
1837 жылы 13 желтоқсанда
Жаманқала бекінісіне жақын жерде
жазалаушылардың тобын бұзып,Жайықтан шығысқа қарай өтіп үлгерді.
1838 жылы шілде айының 12-сі
Ақбұлақ деген жерде
көтерілісшілер мен
жазалаушылар арасында шешуші шайқас өтті. Исатай Тайманұлы қаза
тапты.Көтерілісшілер тарапынан 80-дей адам өлді.
Көтеріліс маңызы-
Жəңгір сарайының,хан туыстарының алым-салықты
жылдан жылға көтеруіне белгісі дəрежеде шек қойылды, патша өкіметіне
көтерілісті қолдаған старшындармен санасуға тура келді.
Көтерілістің жеңілу себептері:
мұқият ұйымдастырылмады, екі бағытта күрес
жүргізілді, көтеріліс шашыраңқы.
Қосымша көтерілістер!!!
Жоламан Тіленшіұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы (1822-1825)
Көтеріліс себебі
Патша үкіметі Жаңа Елек( Илек ) бойында
əскери шеп тұрғыза бастады.Жаңаелек
аймағының құрылуы.
Қазақтардың атамзаманнан қоныстанған
жерінен ығыстырылуы.
Көтерілістің басты мақсаты
Отаршылдар күшпен басып алған жерді
иелеріне,қазақтарды қайтару еді.
XIX ғ. 30 жылдарының ортасында Жоламан Тіленшіұлының əскери жасақтары
Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліске қосылып,күресті бірігіп
жалғастырды.
Қасым Абылайұлы жəне Саржан Қасымұлы ( 1825-1836)бастаған
ұлт-азаттық қозғалыстары.
Көтерілістің себебі
Патша үкіметінің 1822 жылғы
жарғының негізінде хандық билікті
таратуы Орта жүзде Қасым сұлтанның
бастауымен наразылықтың шығуына
алып келді.
Көтерілістің мақсаты
Ресей өкіметінің хандық биліктің
орнына құрылған округті таратуды
жəне бұрынғы хандық басқару
жүйесін қалпына келтіру.
Қасым сұлтан жəне оның
балалары
20 жылға созылған Ресей
отаршылдарына қарсы күресті
жүргізді
Саржан,Есенгелді,Ағытай,Бопай,
Көшек,Кенесары,Наурызбай
1836 жылы
Қасым өзінің балаларымен бірге 40
мың отбасымен
Көкшетауды
тастап,
оңтүстіктегі Қоқан хандығының
аймағына көшіп кетті.Мұндағы мақсат
Қоқан хандығының қол астындағы
қазақтармен бірігіп, Орта Азия
хандықтарының қолдауымен орыс
патшасына қарсы шығу
еді.Қоқандықтардың Ташкенттегі
билеушілерінің бірі опасыздық
жасап,алдымен Саржан мен
Есенгелдіні,соңынан Қасымның өзін
өлтірді.
Достарыңызбен бөлісу: |
