Биостатистика және зерттеу жұмыстарының нәтижелерін рәсімдеудің негіздері
жүктеу/скачать 3.61 Mb.
|
Биостатистика және зерттеу жұмыстарының нәтижелерін рәсімдеудің негіздеріСейілханова Айгерім Әкімтайқызы оқытушы www .medbiofizdep.narod2.ruwww .medbiofizdep.narod2.ruБИОСТАТ_Руководство_СтудӘдебиет
ДәрісКіріспе. Биостатистика және зерттеу жұмыстарының нәтижелерін рәсімдеудің негіздеріДәріс жоспары:
Статистика – бұл сандық көрсеткіштердің жиынтығы. Статистика – бұл ақпараттарды жинап, өңдеуді, талдау мен жариялауды қамтитын, сандық және сапалық көрсеткіштерін зерттейтін ғылым. Клиникалық зерттеулер жүргізуде математикалық статистика тікелей мақсатты құрастыруда, дизайн дайындауда, рандомизация әдісін таңдауда, статистикалық мәнділік қорытынды алу үшін қажетті пациенттер санын анықтауда, алынған нәтижеге талдау жүргізуде, қорытындыны өңдеуде көмектесуі мүмкін. Статистикалық берілгендер объектілердiң тексерiлетiн жиынтығының бiр немесе бiрнеше белгiлерiнiң бақыланатын немесе өлшенетiн мәндерi болады. Сандық және сапалы белгiлер болып бөлінеді. Сандық белгiлердiң мәндерi (салмақ, тәулiктiк өнiмдiлiк, жылдық өндiрiс көлемi) үздiксiз немесе (балалардың саны, өнімнің шығарылған жылы, тоңазытқыш саны, күні бойғы сатылым) дискреттi бола алады. Мысалы, сапалы белгiлердiң мысалы болып еден, отбасылық жағдай, дене түсi, тауардың сапалары болып табылады. Өз кезегiнде сапалы белгiлер берілгендер түрiне байланысты (классификациялық) номиналды және (реттiк) ординалдыға бөлінеді. Сол сияқты, сапалық белгілер сәйкесінше номиналды немесе ранжирленген шкалада өлшенеді. Бұл шкалалар арасындағы айырма келесідегідей. Номиналды шкалада өлшенетін белгі алдын-ала орнатылған градацияның ақырғы санынан бір мән қабылдайды. Номиналды шкалада өлшенетін белгінің мысалы болып жынысы (ер, әйел), түс, автокөлік маркасы, құрылыс материалының түрі, жануарлардың жіктелуі, т.с.с. Номиналды шкалада өлшенетін статистикалық берілгендер сол немесе басқа градация белгілері пайда болатын сол немесе басқа жиілікке келтірілетін кесте түрінде көрсетіледі. Номиналды белгілер социологиялық сұрақты өңдеу кезінде жиі пайда болады. Мысалы, сол немесе басқа аурушаңдық кезінде кездесетін сол немесе басқа белгілер жиілігі туралы сұрақ қызықтыруы мүмкін. Мұндай жағдайда нәтижелер берілген аурушаңдық кезінде әр торға кездесетін белгілер жиілігі жазылатын п бағаннан (ауру саны бойынша) m жолдан (белгілер саны бойынша) тұратын төртбұрышты кесте түріне келтіріледі. Мұндай берілгендер кестесі m×n өлшемді қиысу кестесі деп аталады. Ординалды шкалада өлшенетін сапалық белгілер мәні реттелген болуы мүмкін. Мұндай белгілердің мысалы болып тесттік баллдар және мектептік бағалар, өмір шартының сапасы (нашар, қанағаттанарлық, жақсы, өте жақсы), температура (қалыпты, көтеріңкі, жоғары, өте жоғары, т.с.с). Ординалды шкалада өлшенетін белгілер үшін қосу және алу операцияларының мағынасы жоқ. Қаншалықты білім үшін өлшеу бірлігі болмайтындай емтиханда «бес» алған студент осы пән бойынша «төрт» алған студентке қарағанда статистика бойынша пәнді бір бірлікке жақсы біледі деп айтуға болмайды. Бірақ та, бірінші студент статистиканы екінші студентке қарағанда жақсы біледі деуге болады. Сандық үлгіде ординалды белгілердің мәнін көрсету үшін келесі әдіс қолданылады. Барлық белгілер мәні қатар түрінде өсу ретінде жазылады. Әрбір мәнге оның қатар нөмеріне тең сәйкесінше натурал сан береміз. Бұл сан ранг деп аталады. Мысалы, өңір шартының сапасы (нашар, қанағаттанарлық, жақсы, өте жақсы) 1,2,3,4 рангтерімен көрсетіледі. Ранг түрінде көрсетілген ординалды белгілер үшін статистикалық әдістер белгілерге жақын дәрежені өлшеуге мүмкіндік беретін (мысалы, рангты корреляция), тарамдалу түріндегі болжамды тексеруге, дисперсиялық талдау жүргізуге дайындалған. Барлық зерттелген объектілер жиыны генеральды жиынтық деп аталады. Егер бұл жиында элементтің үлкен емес саны болса, онда генеральды жиынтықты толық зерттеу мүмкін. Бірақта, көп жағдайда генеральды жиынтық өте көп элементке ие болса не элементтеріне қол жетпейтін болса, не басқа себептермен генеральды жиынтықтың кейбір бөлігі зерттелген болғанда – ол таңдама. Бұл жағдайда генеральды жиынтықтың негізгі сипаттамасы (яғни жуықтап анықталады) таңдама бойынша бағаланады. Сәйкес статистикалар «таңдама орташасы», «таңдама дисперсиясы» т.с.с. аталады. Генеральды жиынтық қасиеттеріне барлық таңдама дұрыс қамтылып көрсетіле бермейтіні анық. Мысалы, жоғары әлеуметтік-экономикалық шарттармен тек ауданды ғана зерттей келе ішек инфекцияларымен ауыратындар туралы талқылауға болмайды. Таңдама генеральды жиынтық туралы айтылмайтын көрсеткіштерді дұрыс беруі керек, немесе айтқанымыздай репрезентативті болу керек. Егер генеральды жиынтық қасиеті алдын-ала белгілі болса, онда жоқтан жақсы қарапайым кездейсоқ таңдаманы қолдануға тура келеді. Бұл, генеральды жиынтықтың барлық элементтері таңдамаға тең түсуге ие болу керек екенін білдіреді. жүктеу/скачать 3.61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|