Нұрдәулет Ақыштың «Нағыз әже қайда?" әңгімесін автор ізімен талдау
Әңгіменің сюжеті балабақшаға баратын Райхан мен Ая есімді екі қыздың әкесі қыздарының көңілін аулау үшін түрлі қазақтың батырлары мен халық ертегілерін айтып береді. Балабақшаға баратын қыздардың әкесінің ертегілерін қайдан естігенін білгісі келеді. Әкесі кідірместен кішкентай кезінде әжесінің айтқан ертегісі екенін түсіндіреді. Бірақ қыздардың әженің кім екенін, ол образдағы адамды көргісі келетіндерін айтады. Біраз уақыт өткен соң, Әкесінің жолдасының үйне қонаққа барады. Жолдастың анасы ауылдан арнайы қонақасыға келеді. Сол кезде әкелері қыздарына әже образын сол кісімен таныстыру арқылы көрсеткісі келеді. Қыздар әжемен танысқан соң, ертегі айтып беруін өтінеді. Өкінішке орай әженің ертегі білмейтінін біліп қыздар жабырқаулы күйде үйлеріне қайтады. Жолда әкесінің нағыз әже ол еместігін үмітті көздерімен айтып, әкелерінен нағыз әжені көрсетуін өтінеді.
Автор негізгі ойы әкесінің қыздарына нағыз әже образын көрсету. Әже деген кім деген сұраққа жауап беру. Қазіргі әжелер мен бұрынғы әжелердің айырмашылығын, әжелеріміздің қандай дана, мейірімді, ақкөңіл, үнемі күлімдеп жүретін көрсеткісі келді.
Оқиғаның басталуы: «Әке ертегісі – әже аманаты» Әке ертегісінің әсері.
Оқиғаның дамуы: «Әже бейнесі – әке суреттеуінде». Әкесі сипаттаған әже бейнесі(келбеті).
Оқиғаның шиеленісуі: «Қонаққа барудағы мақсат»
Оқиғаның шарықтау шегі: «Қонаққа барғандағы әже бейнесі» «Бала- келінінің алдындағы әже беделі»
Оқиғаның аяқталуы: «Көңілі қалған балалар». «Қонақтағы әженің балалар көңілінен шықпауы
Драмалық бейне. Әдебиеттегі параллелизм
Драмалық образ – кейіпкердің өз сөздері мен с-әрекеттері арқылы бейнеленетін образ. Драмалық образдың басты бір ерекшелігі оның сахнада сомдалуына қатысты. Драмалық образдың жасалу тәсілдер де өзінше бөлек эпикалық образ кең құлашты баяндаулар мен суреттеулер арқылы, лирикалық образ түрлі көңіл күйлері мен шабытты толғаныстар арқылы жасалса, драмалық образ шиеленісінен тартыстар мен қақтығыс қимыл-әрекеттер арқылы жасалады. Образдың жасалу тәсіліне байланысты түрлерін таратып, бас-басына сипаттама бермес бұрын, жалпы әдемлік туралы ілімінде бірнеше (комедия және трагедия, фантастика дегендер тәрізді) эстетикалық категориялар болатынын білу шарт. Комедия ақиқат шындықтағы не адам мінезі мен бітіміндегі күлкілі жайлардан туса, трагедия бұған қарама-қарсы қайғылы құбылыстардан туатыны фантастика асыңқы, асқақ әрекеттерден туатыны мәлім. Міне, осы тәсілдердің әр қайсысына лайық, трагедиялық, фантастикалық образдар болатыны сияқты, комедиялық тәсіл арқылы көркем образдар юморлық және сатиралық түрлері жасалады.
Достарыңызбен бөлісу: |
