БҰлтты есептеу технологиясы және оларды қолдану ерекшеліктері туралы әйтімова Ұ. Ж., Төлегенова Г. С

Қазіргі уақытта, «бұлтты» есептеу технологиясы өте танымал, ал Cloud Computing концепциясы дамыған ақпараттық технологияларының ішіндегі ең сәнді тенденция болып табылады. Gartner-дің бағалауы бойынша «бұлт» - 2010 жылғы бизнестің ең басты артықшылықтарының бірі. Ірі әлемдік ИТ вендорлар (Microsoft, Amazon, Google және т.б) «бұлтты» есептеу сервисін енгізуде. Қазіргі уақытта бұлтты есептеу әдетте қажетті есептеу қуатын желіден сұраныс бойынша алуға мүмкіндік береді, ал пайдаланушыға бұл механизмнің құрылу деталі маңызды емес және ол «бұлттан» барлық керек нәрсесіне қол жеткізе алады. Мысал ретінде, интерфейсі өте қарапайым іздеу жүйелерін алсақ, олар пайдаланушыға қажетті ақпаратты іздеуге арналған орасан зор есептеу ресурстарын ұсынады. Қазіргі уақытта күрделі есептеу орталықтары тек қана берілген мәліметтерді өзіндік өңдеп және сақтап қана қоймай, өзінің ішінен белгілі бір мәліметтерді өңдейді. Сонымен қоса барлық жас компанияларға инфрақұрылымды жаңадан құруға күш жұмсамастан, виртуальді дата- орталықтарды құруға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта, «бұлтты есептеуге» көптеген анықтамалар бар. Олар бір-бірінен мазмұны мен мағынасы бойынша ерекшеленеді. Әр түрлі жағдайда бұлтты есептеудің не екенін түсіну үшін, осы анықтамалардың біршамасын қарастырып өтеміз.

Бұлтты есептеу сыртқы есептеу ресурсына динамикалық масштабтау жолымен енуді ұсынады.

Cloud computing – пайдаланушыға интернет немесе сервис түрінде берілген жергілікті желі арқылы берілетін, белгіленген ресурстағы ену үшін (есептеу қоры, программа, мәлімет) немесе ол ресурстарды пайдалануға мүмкіндік беретін ыңғайлы интерфейске негізделген программалық-аппараттық қамсыздандыру [1]. Пайдаланушы компьютері бұл жерде терминал ретінде қарастырылады. Cloud computing технологиялары негізінде жұмыс істейтін негізгі қызметтерді жүзеге асырылатын компьютерлер «есептеу бұлты» деп аталынады. Бұл компьютерлер арасындағы жүктеме автоматты түрде бөлінеді.

Бұлтты есептеу – ИТ жүйесінің қиындығын азайтатын, өзіндік басқарылатын және виртуалді инфрақұрылымға қажетінше енуге мүмкіндік беретін жаңа бағыт, бұл тиімді технологияның арқасында ИТ жүйесін тұтынушы сервисі ретінде пайдалануға болады. Жеке бұлтқа ену арқылы тапсырыс берушілер көптеген артықшылыққа ие болуы мүмкін, оларға ИТ шығындарын азайту, сервисті ұсынуды жоғарылату және бизнестің динамикасын жылдамдату жатады.

«Бұлт» - бұл ақпараттық қызметтерді ұсынуға және алуға арналған жаңа бизнес-модель болып табылады. Бұл модель оперативті және капиталды шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Бұл модель ақпараттық қызметтерді ұсынуда мәліметті өңдеу орталығының өзіндік басқару ерекшеліктерін талдауды қажет етпейді, кез-келген компанияның ИТ департаментіне стратегиялық жобаны жинақтауға мүмкіндік береді.

Бұлтты есептеу – интернет технологиясындағы жаңару технологиясы ғана емес, сонымен қоса жаңа бизнес-моделдерді құру жолы болып табылады. ИТ технологияға негізделген өнім шығаратын кез-келген кішігірім компаниялар тұтынушыға өзінің қызметін тез ұсынуға мүмкіндік береді.

Бұлтты есептеу келесі үлгіде жұмыс жасайды: бірге иелену, қосымшаларды жіберуге арналған жеке серверлерді құру және басқару, Microsoft, Amazon, Google немесе басқа компания серверін жалға алу. Содан кейін, пайдаланушы іс жүзінде оларды өңдеуге және мәліметтерді сақтауға ғана төлем төлеу арқылы, интернет арқылы өзінің жалға алынған серверін басқарады [2].

«Бұлтты» есептеу концепциясы соңғы онжылдықтағы ақпараттық технологиялардың даму эволюциясының нәтижесінде пайда болды және қазіргі уақыттағы ақпараттық қоғамның дамуына бизнестің жауабы ретінде алуға болады. Аналитиктер Гартнер тобы (Gartner Group) бұлтты есептеу - болашақтағы ең ұтымды стратегиялық технология, 5-7 жылдықта ақпараттық технологиялардың көп бөлігі «бұлт»-қа көшеді деп болжауда. Олардың бағалауы бойынша, 2015 жылы бұлтты есептеу көлемі бойынша жасалынған қызметтер құны 200 миллиард долларға дейін жетеді.

Бұлтты есептеудің болашағы зор, сондықтан ақпараттық технологиямен байланысы бар кез келген маман осы технологияны игеруі міндетті.

Ақпараттық технологиялардың төңiректерiндегi ашық қызметте бұлтты есептеулердi қолдану туралы алғашқы идеяны белгiлi ғалым, 1960-шi жылы LISP тiлiн ойлап тапқан, профессор Джон Маккартиға (John McCarthy) Стэнфорд университетi ұсыныс жасаған. 1999 жылы бұл негiзделген бiрiншi нақты жобаның iске асыруын Salesforce.com-ның серiктестiгi орындайды. Дәл сол кезде программалық қамтамасыз етудi өнiмнiң және b2b-нiң жаңа түрiнiң бiрiншi ұсынысы бұл (Software as a Service, SaaS) сервис пайда болды.

Бұлтты есептеулер ұғымымен мұндай сервистердi жиi байланысын (Everything as a service ) көрсететiн технологиялар:

• 
  «Инфрақұрылым тәрізді сервис» (Infrastructure as a Service немесе IaaS)
  
• 
  «Платформа тәрізді сервис» (Platform as a Service, PaaS)
  
• 
  «Программалық қамтамасыз ету тәрізді сервис» (Software as a Service немесе SaaS).
  

«Инфрақұрылым тәрізді сервис» (IaaS)

IaaS - бұл компьютер қызметтерді инфрақұрылымының бұлтты есептеулер тұжырымдамасының негiзiнде береді.

IaaS үш негiзгi компоненттерден тұрады:

• 
  (серверлер, мәлiметтi сақтау жүйесі, клиент жүйелерi, желiлiк жабдық) аппаратты құралдар
  
• 
  Басқару жүйелерi және (қорлардың виртуәлизацияның құралы, автоматтандыру, басқаруды негiзгi құралы) жүйелiк бойынша
  
• 
  ПҚ (Мысалы, операциялық жүйелермен) бойынша байланыстыратын
  

Сонымен бірге IaaS-клиенттің құзырында бір ғана интегралданған платформада басқарудың бүкіл қызметін атқарады. IaaS көптеген тұтынушы және желілік инфраструктураларға қажеттілікке тәуелді етпейді, сосын капиталды шығыннан сақтайды. Сонымен бірге қосымша үнемділік жасауға болады, яғни ортақ тұтынудың инфраструктура рамкасында тұтынушыға қызмет көрсету түрлерімен таныстырады [3].

PaaS сервисі секілді платформа

PaaS сервисінің платформасы – бұл интегралданған платформаның веб мәтіндерін бөлуге, тестілеуге, өңдеуге арналған. Тұтынушының қол жеткізуі жалға алу болып табылады. Мұндайда келесі қабілеттілікті көрсетеді:

• 
  масштабталу;
  
• 
  кері қайта білуі;
  
• 
  қауіпсіздік ;
  
• 
  виртуализация.
  

SaaS – мәтінді жазудың моделі, яғни тұтынушыға мәлімет сұраныс бойынша (on demand) жобамен жеткізеді. Мұндай мәтінге кіру сәйкесінше желіні құрайды, көбіне интернет браузерге сәйкес келеді. Қазіргі уақытта тұтынушы үшін SaaS моделінің негізгі көрінісі программалық қамтамасыз ету, жұмыс істеуге тиімді құрылғымен байланысқан шығыннан тұрады. Мақсатты аудитория шынайы тұтынушылар SaaS моделінде:

• 
  Мәтін белгілі қолданыс үшін көзделген;
  
• 
  Бір мәтінмен бірнеше тұтынушылар жұмыс істей алады;
  
• 
  Қызмет үшін өтемді ай сайын абоненттік төлемі ретінде немесе транзакцияның суммарлы көлемінің негізінде төлейді;
  
• 
  Мәтінге демеу жасау төлем құрамына кіреді;
  
• 
  Мәтінді модернизациялау, қызмет көрсетушілер үшін қалыпты және тұтынушылар үшін жайлы.
  

1. 
   Клементьев Илья Павлович, Устинов Владимир Алексеевич. Введение в Облачные вычисления. Изд. УГУ . 2009 г.
   
2. 
   Microsoft Private Cloud. A comparative look at functionality, benefits and economics. Microsoft, 2011
   
3. 
   Л. Черняк. Интеграция – основа облака, «Открытые системы» , № 07, 2011
   
4. 
   www.azure.com